رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود

زمینه پیدایش

خرگوشی لاک‌پشتی را به مسخره گرفت و حرکت آهسته و آرام او را مضحک توصیف کرد. لاک‌پشت با متانت به او جواب داد: «حالا تو با آن تند و تیزی و چالاک و چابکی و من با همین حرکت آهسته حاضرم با تو مسابقه‌ای برگزار کنم ببینم تو تا چه حد موفق خواهی بود» خرگوش از پیشنهاد لاک‌پشت فوراً استقبال کرد قرار شد از همان جایی که بودند به طرف دروازه شهر حرکت کنند. هر دو با هم حرکت کردند خرگوش از همان اول کار دویدن آغاز کرد تا نزدیکی دروازه شهر که رسید با خود گفت: «من که برنده بودنم مسلّم است چرا اینجا زیر این درخت قدری استراحت نکنم پس همان جا خوابید و به خواب خرگوشی رفت! اما لاک‌پشت به حرکت لاک‌پشتی خود ادامه داد تا دم دروازه شهر رسیده، دید که خرگوش که احتمالاً تازه از خواب بیدار شده بود شتابان دارد به طرف دروازه می‌آید، ولی دیگر برای برنده شدن خرگوش دیر شده بود، و لاک‌پشتِ برنده، خرگوشِ شرمنده و بازنده را به نصیحت گرفت و گفت: رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود * رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود.(1)

پیامها

1. در کارها نباید با عجله و شتابزده عمل نمود، بلکه باید آهسته و مداوم هر کاری را انجام داد تا ثمربخش باشد.
موارد کاربرد: 1. برای دعوت و تشویق کسی که در کارهایش دچار افراط و زیاده‌روی است. 2. بیان حال کسی که با آهستگی و بدون شتابزدگی، اما به طور مداوم به مسیر زندگانی و اهداف خود ادامه می‌دهد.

ضرب المثل های هم مضمون

ـ آهسته برو همیشه برو.
ـ ذره ذره پشم، قالی می‌شود.
ـ رفتن و نشستن، به که دویدن و گسستن.
ـ یواش‌تر برو زودتر می‌رسی.
ـ آش مردان، دیر می‌پزد.
ـ پله پله باید رفت سوی بام.(2)

اشعار هم مضمون

دل از دیری کار غمگین مدار * تو نیکی طلب کن نه زودی کار «اسدی طوسی»
مشو سوی رودی که نایی به در * به یک ماه دیر آی و بر پل گذر «اسدی»
به رفتن مرنجان چنان بارگی * که آرد گه کار بیچارگی ز یک روزه دو روزه ره ساختن * به از اسب کشتن ز بس تاختن (3)

ریشه های قرآنی حدیثی

امام علی(علیه السلام): «قَلیلٌ تَدُومُ علیه اَرْجی من کثیرٍ مَمْلُولٍ منه؛ کار کسی که بر آن مقاومت کنی، امیدوار کننده‌تر از کار زیاد خسته کننده است. (یعنی به نتیجه مورد نظر نزدیکتر است).»(4)
پیامبر اعظم(صلی الله علیه وآله): «مَنْ تَأنَّی اَصابَ اَوْ کادَ؛ هر که درنگ کند به هدف می‌رسد یا به آن نزدیک می‌شود».(5)

پی‌نوشت‌ها:

1. امین خضرایی، فرهنگ‌نامه امثال و حکم ایرانی، شیراز، نوید شیراز، چ 1، ص 1382، ص 580.
2. غلامرضا حیدری ابهری، حکمت‌نامه پارسیان، قم، نشر جمال، چ 1، 1385، ص 475.
3. همان.
4. 5. متقی هندی، کنز العمال، ترجمه: صفوة السقاء، بیروت، مؤسسة الرساله، چ 1، 1389 هـ.ق، ح 5678.

منبع مقاله: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما