سرشت یا مزاج چیست؟

 

سرشت ویژگیهای رفتار فردی و نحوه ی پاسخ دهی به محرک هاست. شیرخواران از این لحاظ با هم متفاوت هستند، بعضی از آن ها بسیار فعالند، مرتباً دست ها و پاهای خود را تکان می دهند، بعضی از آن ها آرام تر هستند.
بسیاری از کودکان نسبت به اطراف خود کنجکاوی زیادی نشان می دهند و مرتب در حال کاوش محیط پیرامون خود هستند. بعضی از آن ها نسبت به دیگران گرم و مهربان هستند، در حالی که بعضی دیگر از غریبه ها می ترسند و از آن ها دوری می کنند. تمامی این ویژگی های رفتاری سرشت کودکان را تشکیل می دهد و تقریباً از دوران کودکی تا بزرگ سالی پایدار است و به ویژگی های شخصیتی افراد تبدیل می شود. جدا کردن ویژگی های سرشتی از ویژگی های شخصیتی کار مشکلی است. ویژگی های سرشتی پایه و اساس ژنتیکی دارد و البته تحت تأثیر شرایط محیطی نیز قرار می گیرد.
در تعاریف جدید سرشت بر جنبه های هیجانی، انگیزشی و سازشی آن بیش تر تأکید می شود و به این نکته اشاره می شود که سرشت موجب تنظیم پاسخ های رفتاری به محرک های درونی و بیرونی است و بر این اساس، چهار سرشت خاص که شامل خطرگریزی، تنوع طلبی، وابسته به پاداش و مصر و پیگیر تعریف شده است.
این وِیژگی های سرشتی، عوامل ارثی تأثیرگذار بر پاسخ افراد مختلف به محرک هایی چون موقعیت خطرناک، یک نواختی و پاداش های ممنوع است. این چهار ویژگی سرشتی با چهار هیجان اساسی ترس ( خطرگریزی) خشم ( تنوع طلبی) دلبستگی ( وابستگی به تشویق) و جاه طلبی ( پافشاری) مرتبط است. این ویژگی ها معمولاً از دوران کودکی تا سالمندی ثابت هستند و در طول زندگی به ویژگی های رفتاری تبدیل می شود. تفاوت های سرشتی معمولاً در دهه های دوم و سوم زندگی پایدارتر می شود و به فرهنگ و نژاد وابستگی ندارد. به طور خلاصه این جنبه های شخصیت سرشت نامیده می شود چون ارثی است، در دوران شیرخوارگی و کودکی ظاهر می شود و در طول زندگی بی تأثیر از فرهنگ های مختلف با ثبات و پایدار است.
در تعاریف جدید بر جنبه های هیجانی، انگیزشی و سازشی سرشت تأکید بیش تری می شود. در این تعاریف به این نکته اشاره می شود که ویژگی های سرشتی باعث تنظیم پاسخ های رفتاری به محرک های درونی و بیرونی می شود.

سرشت هیجانات اولیه مانند ترس و خشم را تولید می کند در حالی که شخصیت هیجانات ثانویه و هدفمند مانند هم دلی، صبر و تحمل و در افراد پخته تر هیجاناتی مانند امیدواری، عشق و وفاداری را ایجاد می کند.
ما برای بررسی شخصیت نیاز به عملکردهای شناختی عمیق تر مانند تفکر انتزاعی، تعابیر نمادی و استفاده از سمبل ها و دلیل آوری داریم.
منبع مقاله : خوشابی، کتایون؛ (1388)، سرشت (کودک من چه مزاجی دارد؟)، تهران: نشر قطره، چاپ اول