دوران سنوزوئیک

دوران سنوزوئیک، محدوده‌ی زمانی 65 میلیون سال پیش تا حال حاضر را شامل می‌شود. این دوران با تکامل نهان دانه‌گان (گیاهان گل دار)، علف‌ها، اشکال متنوعی از حشرات، پرندگان، خزندگان، دو زیستان، پستان داران و دیگر گروه‌های حیوانی مشخص می‌شود.
دوران سنوزوئیک که با عنوان عصر پستان داران نیز شناخته می‌شود، جدیدترین و آخرین تقسیم ‌بندی در تاریخ جانوری است. واژه‌ی سنوزوئیک به معنی زندگی جدید بر گرفته از کلمات یونانی (Kainos به معنی جدید و zoicبه معنی زندگی) است. بر طبق مقیاس زمان ‌بندی زمین‌ شناسی این دوره محدوده‌ی زمانی 65 میلیون سال پیش تا حال حاضر را شامل می‌شود. قدیمی‌ترین زیر مجموعه‌ در زمین شناسی دوران پالئوزوئیک است (248 - 543 میلیون سال قبل) و پس از آن مزوزوئیک (248 – 65 میلیون سال قبل) قرار دارد.
دوران سنوزوئیک شامل دو دوره‌ است: پالئوژن و نئوژن. پالئوژن شامل سه دوره‌ با نام‌های پالئوسن، ائوسن و الیگوسن می‌باشد، در حالی که نئوژن به چهار دوره‌ تقسیم می‌گردد: میوسن، پیوسن، پلیستوسن و هولوسن. دوره‌ی هولوسن هم اکنون ادامه دارد، یعنی ما در این دوره زندگی می‌کنیم. در گذشته دوران سنوزوئیک به دو زیر دوره‌ی ترشیاری و کواترنری تقسیم شده بود. ترشیاری محدوده‌ی زمانی 8ر1 – 65 میلیون سال پیش (دوران پالئوسن تا پلیوسن) را شامل می‌شود، در حالی که، کواترنری تنها 8ر1 میلیون سال پیش تا کنون را در بر می‌گیرد (دوران‌های پلیستوسن و هولوسن).

آب و هوا

دراوایل دوران سنوزوئیک آب و هوا کم و بیش مشابه حال حاضر بود. در مقایسه با مزوزوئیک، آب و هوا در طول دوران سنوزوئیک به طور قابل توجهی سرد شده است. شواهد علمی نشان داده است که سرمای بلند مدت از دوره‌ی پلیوسن، پس از اتمام دوره‌ی میوسن رخ داد. تغییرات آب و هوایی جهان در سنگ‌‌واره‌ی برگ‌های گیاه آنژیواسپرم مشهود است، کناره‌ی صاف آن نشان‌دهنده‌ی آب و هوای گرم است در حالیکه کناره‌ی دندانه‌دار آن آب و هوای سرد را نشان می‌دهد.
زمین ساخت صفحه‌ای (حرکت صفحات قاره‌ای) که در واقع در دوران مزوزوئیک آغاز شده بود در طول دوران سنوزوئیک ادامه یافت. در نتیجه‌ی زمین ساخت صفحه‌ای، صفحات بزرگ قاره‌ای به سمت قطب حرکت کردند که به نوبه‌ی خود باعث ورود آب‌های گرم استوایی به مناطق قطبی شدند. به تدریج عصر یخ بندان آغاز شد و قاره‌ها به شکل مدرن امروز تبدیل شدند. اقیانوس اطلس که پیشتر دره‌ای کوچک بود به یک اقیانوس عظیم تبدیل گشت. به اضافه‌ی آن، هیمالیا، کوه‌های راکی و آند در دوران سنوزوئیک تشکیل شدند.

گیاهان و جانوران

گونه‌های جدید گیاهان گل دار در آغاز دوره‌ی نئوژن تکامل یافتند. طیف گسترده‌ای از گیاهان غیر جنگلی کوچک و سبزی‌ها در اواخر نئوژن تکامل یافتند از این رو از این دوره، با عنوان دوره‌ی گیاهان یاد می‌کنند. تکامل علف به عنوان تأمین کننده‌ی مواد غذایی برای پرندگان و دیگر پستان داران روی زمین نقش مهمی را در اکوسیستم ایفا کرد. حیوانات غالب دوران سنوزوئیک دایناسورهای غول‌پیکری بودند که منقرض شدند. برخی از حیوانات خشکی در این دوران تکامل یافتند که شامل کرگدن‌های غول پیکر، فیل‌ها، شیرها، گربه‌های تیز دندان، آهو، کفتار، زرافه، شتر، اسب، سگ، گربه، خوک، مار، پرندگان و خفاش‌ها می‌شود. در دریاها و اقیانوس‌ها، نهنگ‌ها، کوسه های عظیم الجثه (در حدود 42 پا)، گاوهای دریایی، مرجان، اکینوئیدها و گاستروپودها غالب بودند. به نظر می‌رسد که حشرات و موریانه‌ها در دوره‌ی ائوسن تکامل یافتند. و بسیاری از آنها به طور هم زمان، مشابه زیر مجموعه‌های دیگر در این عصر منقرض گشتند.

عصر پستان داران

لازم به ذکر است که پستان داران خیلی پیشتر از این دوره تکامل یافتند. با این حال، پستان داران اولیه، در اشکال کوچک و کلی بودند که به موش شباهت داشتند. تنها در دوران سنوزوئیک بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین پستان داران (خفاش‌ها و نهنگ‌ها) تکامل یافتند. از این رو، از عصر پستان داران به جای نام سنوزوئیک استفاده می‌شود. در طول دوره‌ای از زمان، بسیاری از گونه‌های غول‌پیکر پستان داران منقرض شدند.
چند نمونه از گونه‌های پستان داران بزرگ انقراض یافته شامل ماموت‌های پشمالو (در حدود 12 پا)، کرگدن‌های پشمالو، شیرهای غار، خرس‌های غار، گربه‌های تیز دندان، پرندگان عظیم الجثه (با ارتفاع 2 متر)، و گوزن‌های غول‌پیکر می‌گردد. اجداد انسان یا حیوان‌های ناطق، در حدود یک میلیون سال پیش پا به عرصه‌ی وجود گذاشتند.