یا الله، آقا‌ آب خواهد!

می‌گویند غلامی، خیلی تنبل بود و هر وقت تشنه می‌شد دعا می‌کرد: «الهی آقا بخواهد!» تا شاید به این طریق مجبور شود از جا بلند شود و خود نیز جرعه‌ای آب بنوشد.(1)

غالباً در مورد انسان‌های تنبل و راحت‌طلب به کار می‌رود.

ـ کوشش بیهوده، به از خفتگی.(2) (مولوی)
ـ کاهلی بدتر از کافری است.(3)
ـ بیگاری به که بیکاری.(4)
ـ به تنبل گفتند: «برو به سایه» گفت: «سایه خودش می‌آیه»!(5)
ـ به تنبل گفتند: «مگس‌هایت را بزن.»‌ گفت: «به زحمتش نمی‌ارزد»!(6)
ـ بخور و بخواب، کار من است، خدا نگه‌دار من است.(7)

برو شیر درنده باش ای دَغَل * مینداز خود را چو روباه شل(8) (سعدی)
تن آسانی و کاهلی دور کن * بکوش و ز رنج تنت سور کن ... که اندر جهان سودِ بی‌رنج نیست * کسی را که کاهل بود گنج نیست(9) (سعدی)

امام علی(علیه السلام): «اِیّاکُمْ وَ الْکَسَلَ؛ از تنبلی بپرهیزید».(10)
امام باقر(علیه السلام): «اِنّی لاَبْغِضُ الرَّجُلَ ـ اَوْ اُبْغِضُ لِلَّرجُلِ ـ أنْ یَکُونَ کَسْلاناً عَنْ اَمْرِ دُنیاهُ، وَ مَنْ کَسِلَ عَنْ اَمْر دنیاهُ فَهُوَ عَنْ اَمْر آخِرتِهِ اَکْسَلُ؛ من نفرت دارم از مرد ـ یا برای مرد ـ که در کار دنیایش تنبل باشد. هر که در کار دنیایش تنبل باشد، در کار آخرتش تنبل‌تر است».(11)

پی‌نوشت‌ها:

1. ابراهیم شکورزاده بلوری، دوازده هزار مثل فارسی، ص 152.
2. امثال و حکم دهخدا، ج 3، ص 1247.
3. دوازده هزار مثل فارسی، ص 777.
4. امثال و حکم دهخدا، ج 1، ص 490.
5. دوازده هزار مثل فارسی، ص 263.
6. همان.
7. امثال و حکم دهخدا، ج 1، ص 396.
8. همان، ص 429.
9. همان، ص 551.
10. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 73، ص 159.
11. شیخ کلینی، کافی، ج 5، ص 85.

منبع مقاله :
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما