درد در ناحیه‌ی عقب سر و گردن

علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن

درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن یکی از مشکلات شایع و گاه ناتوان‌کننده‌ای است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این نوع درد ممکن است به‌صورت ناگهانی و کوتاه‌مدت یا به‌صورت مزمن و طولانی‌مدت بروز کند. علل مختلفی می‌تواند منجر به بروز درد در این ناحیه شود؛ از عوامل فیزیکی مانند مشکلات عضلانی و استخوانی گرفته تا عوامل روانی مانند استرس و اضطراب. علاوه‌بر این، برخی بیماری‌ها و مشکلات پزشکی خاص نیز می‌توانند از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر باشند.

شناخت دقیق علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن نه‌تنها در مدیریت و درمان آن اهمیت دارد، بلکه می‌تواند به پیشگیری از بروز آن نیز کمک کند.

در این مقاله، به‌بررسی جامع علل مختلف درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن خواهیم پرداخت و راهکارهای ممکن برای کاهش و کنترل آن را بررسی خواهیم کرد.
 
   
 

سردردهای تنشی (Tension Headache)

سردردهای تنشی شایع‌ترین نوع سردرد و مهم‌ترین علل درد در ناحیه‌ی پشت سر هستند که اغلب به‌صورت درد یا فشار ملایم تا متوسط در اطراف سر، معمولاً در پیشانی یا پشت سر و گردن، احساس می‌شوند. این سردردها به دلیل تنش عضلات سر، گردن و شانه‌ها ایجاد می‌شوند. علت دقیق سردردهای تنشی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده، اما عوامل محرکی مانند استرس، اضطراب، خستگی، وضعیت بدنی نامناسب و کمبود خواب می‌توانند در بروز آن‌ها نقش داشته باشند.

سردردهای تنشی به دو دسته اپیزودیک و مزمن تقسیم می‌شوند. نوع اپیزودیک کمتر از ۱۵ روز در ماه رخ می‌دهد، در حالی که نوع مزمن می‌تواند بیشتر از ۱۵ روز در ماه ادامه داشته باشد.

برای مدیریت سردردهای تنشی، معمولاً از مسکن‌های ساده مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده می‌شود. تکنیک‌های آرامش‌بخش، مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و یوگا نیز می‌توانند مؤثر باشند. درمان‌های فیزیکی مانند ماساژ و درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) نیز برای کمک به کاهش استرس و تنش عضلانی توصیه می‌شوند. در موارد شدید، پزشکان ممکن است داروهای پیشگیری‌کننده مانند داروهای ضد افسردگی تجویز کنند.
 

میگرن (Migraine)

میگرن نوعی سردرد پیچیده و شدید است که معمولاً با حملات دوره‌ای همراه است و می‌تواند چندین ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد. میگرن اغلب به‌صورت درد ضربان‌دار در یک طرف سر تجربه می‌شود و ممکن است با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ، حساسیت به نور (فوتوفوبیا) و صدا (فونوفوبیا) همراه باشد. برخی از افراد پیش از شروع میگرن علائم هشداردهنده‌ای به نام «اورا» را تجربه می‌کنند که می‌تواند شامل تغییرات بصری مانند دیدن نورهای چشمک‌زن، نقاط تاریک یا خطوط موج‌دار باشد.

علت دقیق میگرن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی و محیطی نقش دارند. عوامل محرک میگرن می‌توانند شامل استرس، تغییرات هورمونی (به‌ویژه در زنان)، مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها، تغییرات در الگوی خواب و حتی تغییرات آب و هوایی باشند.

درمان میگرن به دو دسته درمان حاد و پیشگیری‌کننده تقسیم می‌شود. برای درمان حاد، داروهایی مانند تریپتان‌ها و NSAID‌ها (داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی) معمولاً تجویز می‌شوند. برای پیشگیری از حملات میگرنی، داروهایی مانند بتا بلوکرها، داروهای ضد تشنج و برخی داروهای ضد افسردگی به کار می‌روند. همچنین تغییرات در سبک زندگی، از جمله تنظیم خواب، تغذیه سالم، و مدیریت استرس، می‌توانند به کاهش فراوانی و شدت حملات میگرنی کمک کنند.




   
 

سردردهای سرویکوژنیک (Cervicogenic Headache)

سردردهای سرویکوژنیک نوعی سردرد ثانویه هستند که منشا آن‌ها از ساختارهای گردنی، مانند مفاصل، عضلات یا اعصاب است. این سردردها از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن هستند و ممکن است به نواحی دیگر سر، گسترش یابند. برخلاف میگرن و سردردهای تنشی، درد در سردردهای سرویکوژنیک معمولاً یک‌طرفه است و می‌تواند با حرکت گردن یا فشار بر روی ساختارهای گردنی تشدید شود.
 
علل سردردهای سرویکوژنیک می‌تواند شامل آسیب‌های گردنی (مانند ضربه در تصادفات)، بیماری‌های دژنراتیو دیسک گردنی، آرتروز گردن و وضعیت بدنی نامناسب باشد. تشخیص این نوع سردردها نیازمند بررسی دقیق و گاهی تصویربرداری از گردن است.

درمان سردردهای سرویکوژنیک معمولاً شامل فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی و کششی برای گردن، ماساژ درمانی و در برخی موارد استفاده از داروهای ضد درد و التهاب است. تزریق بلوک عصبی یا استفاده از تکنیک‌های جراحی نیز در موارد شدید ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

   

نورالژی اکسیپیتال (Occipital Neuralgia)

نورالژی اکسیپیتال یک نوع درد عصبی است که به دلیل تحریک یا آسیب اعصاب اکسیپیتال که از بالای نخاع به‌سمت پوست سر می‌روند، ایجاد می‌شود. این درد معمولاً به‌صورت درد شدید، سوزشی یا تیرکشیدن در پشت سر و گاهی در اطراف چشم‌ها و پیشانی تجربه می‌شود. نورالژی اکسیپیتال می‌تواند با لمس یا فشار در ناحیه پشت سر تشدید شود و از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن محسوب می‌شود.

علت این مشکل ممکن است آسیب‌های فیزیکی به گردن، فشردگی اعصاب به دلیل آرتروز گردن یا فتق دیسک و یا حتی تنش‌های عضلانی مزمن در ناحیه گردن و شانه باشد. گاهی اوقات، علت دقیق درد، ناشناخته باقی می‌ماند.

درمان نورالژی اکسیپیتال معمولاً شامل استفاده از داروهای ضدالتهابی، مسکن‌ها و داروهای ضد تشنج برای کاهش درد عصبی است. تزریق بلوک عصبی اکسیپیتال، که شامل تزریق ماده بی‌حس‌کننده به ناحیه آسیب‌دیده است نیز می‌تواند در تسکین درد مؤثر باشد. در موارد شدید و مقاوم به درمان‌های دیگر، جراحی ممکن است ضروری باشد.

   

سردردهای ناشی از فعالیت بدنی (Exercise-Induced Headache)

سردردهای ناشی از فعالیت بدنی، که به آن‌ها «سردردهای فیزیکی» نیز گفته می‌شود، نوعی سردرد هستند که در اثر فعالیت‌های بدنی شدید مانند دویدن، وزنه‌برداری یا فعالیت‌های جنسی بروز می‌کنند و از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن هستند. این سردردها می‌توانند به‌صورت ناگهانی ظاهر شوند و معمولاً به‌عنوان یک درد ضربان‌دار در دو طرف سر احساس می‌شوند. مدت زمان این سردردها ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر باشد.

علت دقیق سردردهای ناشی از فعالیت بدنی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که افزایش فشار خون یا فشار داخل جمجمه‌ای در طول فعالیت‌های بدنی شدید نقش داشته باشد. افرادی که مستعد میگرن هستند ممکن است بیشتر در معرض این نوع سردرد باشند.

برای پیشگیری از این سردردها، توصیه می‌شود که فعالیت‌های بدنی به‌تدریج افزایش یابند و از حرکات ناگهانی یا تلاش‌های بیش از حد اجتناب شود. در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهایی مانند ایبوپروفن یا سایر مسکن‌ها را قبل از شروع فعالیت بدنی توصیه کنند.

 

سردردهای خوشه‌ای (Cluster Headache)

سردردهای خوشه‌ای نوعی سردرد بسیار شدید و نادر هستند که به‌صورت دوره‌های کوتاه و مکرر از درد شدید در یک طرف سر، به‌ویژه در اطراف یا پشت یک چشم، بروز می‌کنند. این سردردها معمولاً به‌صورت ناگهانی آغاز می‌شوند و می‌توانند بین ۱۵ دقیقه تا سه ساعت طول بکشند. دوره‌های سردرد خوشه‌ای ممکن است روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه داشته باشند و سپس دوره‌ای از بهبود کامل بدون سردرد (دوره‌های بدون درد) رخ دهد. این سردردها گاهی منتشر شده و به علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن تبدیل می‌شوند؛ با این حال، معمولا به پشت چشم محدود می‌شوند.

علت دقیق سردردهای خوشه‌ای هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که ناهنجاری‌های در هیپوتالاموس مغز و برخی عوامل ژنتیکی در آن نقش داشته باشند. عوامل محرکی مانند مصرف الکل، تغییرات در الگوی خواب و حتی تغییرات فصلی می‌توانند موجب بروز حملات شوند.

درمان سردردهای خوشه‌ای شامل تسکین سریع درد و پیشگیری از حملات بعدی است. درمان حاد ممکن است شامل اکسیژن‌درمانی، استفاده از تریپتان‌ها یا تزریق سوماتریپتان باشد. برای پیشگیری از حملات، داروهایی مانند وراپامیل، لیتیوم و برخی داروهای ضد تشنج به کار می‌روند. به دلیل شدت بالای درد، مدیریت صحیح و به‌موقع این نوع سردرد بسیار مهم است.

   

سردرد ناشی از کاهش فشار مایع مغزی نخاعی (Low-Pressure Headache)

از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن، سردرد ناشی از کاهش فشار مایع مغزی نخاعی (CSF) است. سردرد معمولاً به دلیل نشت مایع مغزی نخاعی از نخاع یا جمجمه رخ می‌دهد. این عارضه ممکن است پس از ضربه به سر، جراحی‌های ستون فقرات، یا حتی به‌طور خود‌به‌خودی (بدون علت مشخص) بروز کند. سردردهای ناشی از کاهش فشار مایع مغزی نخاعی اغلب از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر هستند و با درد شدید همراه می‌باشند. درد در حالت نشسته یا ایستاده تشدید می‌شود و در حالت درازکش بهبود می‌یابد.

تشخیص این نوع سردرد معمولاً براساس علائم بالینی و تصویربرداری مانند MRI انجام می‌شود. درمان اولیه شامل استراحت مطلق، هیدراتاسیون کافی و مصرف کافئین است که می‌تواند فشار مایع مغزی نخاعی را افزایش دهد. در مواردی که سردرد شدید و مداوم است، ممکن است نیاز به انجام یک پروسیجر به نام «پچ خونی اپیدورال» باشد که در آن مقدار کمی از خون بیمار به فضای اپیدورال تزریق می‌شود تا نشت مایع را ببندد.

با برطرف‌شدن علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن، درد بهبود می‌یابد.
 
 

سردرد ناشی از استفاده بیش از حد دارو (Medication-Overuse Headache)

سردرد ناشی از استفاده بیش از حد دارو که به آن «سردرد بازگشتی» نیز گفته می‌شود، به دلیل مصرف مکرر و بیش از حد داروهای مسکن برای سردردهای اولیه مانند میگرن یا سردردهای تنشی بروز می‌کند. این سردردها معمولاً روزانه یا تقریباً روزانه هستند و با مصرف دارو بهبود می‌یابند، اما با گذشت زمان دارو اثر خود را از دست می‌دهد و نیاز به دوز بالاتری از دارو احساس می‌شود. سردرد بازگشتی از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن محسوب می‌شود.

علت اصلی این نوع سردرد، تغییرات در گیرنده‌های درد در مغز به دلیل مصرف مکرر داروهای مسکن است. داروهایی که بیشتر با این نوع سردرد مرتبط هستند شامل NSAID‌ها، تریپتان‌ها و مسکن‌های ترکیبی هستند.

برای درمان این نوع سردرد، اولین گام کاهش یا قطع مصرف داروی مسبب است. این فرآیند ممکن است با نظارت پزشک و در برخی موارد با استفاده از داروهای جایگزین یا درمان‌های غیر دارویی مانند رفتار‌درمانی انجام شود. پس از قطع داروی مسبب، علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن برطرف می‌شود، اما ممکن است سردرد برای مدتی تشدید شده و به‌مرور بهتر شود.

   
 

سردردهای ناشی از آرتریت به دلیل التهاب در مفاصل گردن، به‌ویژه در مفاصل «فاست»، بروز می‌کنند. این سردردها معمولاً با درد و سفتی در گردن همراه هستند و ممکن است به پشت سر و گاهی به شانه‌ها گسترش یابند.

آرتریت‌هایی مانند آرتروز (استئوآرتریت) و آرتریت روماتوئید می‌توانند موجب بروز این نوع سردرد شوند و از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن محسوب می‌شوند.

تشخیص سردردهای ناشی از آرتریت معمولاً شامل معاینه بالینی، ارزیابی تاریخچه پزشکی و تصویربرداری مانند MRI یا CT اسکن است. درمان این سردردها معمولاً شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID)، داروهای ضد روماتوئید، فیزیوتراپی و در برخی موارد تزریق استروئید به مفاصل آسیب‌دیده است. تمرینات تقویتی و کششی نیز برای کاهش فشار روی مفاصل گردنی و برطرف کردن علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن توصیه می‌شود.
 

سردرد ناشی از وضعیت بدنی نامناسب (Poor Posture Headache)

سردردهای ناشی از وضعیت بدنی نامناسب، به دلیل قرارگیری نامناسب بدن در طولانی‌مدت، مانند نشستن نادرست پشت میز کار، استفاده نادرست از گوشی‌های هوشمند یا حتی خوابیدن در وضعیت نامناسب بروز می‌کنند. این نوع سردردها معمولاً با درد و سفتی در ناحیه گردن و شانه‌ها همراه هستند و ممکن است به پشت سر و گاهی به پیشانی گسترش یابند.

علت اصلی این نوع سردردها، فشار و تنش طولانی‌مدت بر روی عضلات گردن و شانه‌ها به دلیل وضعیت بدنی نامناسب است. این تنش می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شده و در نهایت به علل درد در ناحیه‌ی پشت سر و گردن تبدیل شوند.

برای پیشگیری و درمان سردردهای ناشی از وضعیت بدنی نامناسب، اصلاح وضعیت بدنی در هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن ضروری است. تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات گردن و شانه‌ها، ماساژدرمانی و استفاده از وسایل ارگونومیک مانند صندلی‌های مناسب و بالش‌های طبی نیز توصیه می‌شوند. در صورت بروز سردرد، استفاده از داروهای مسکن می‌تواند مفید باشد، اما تمرکز اصلی باید بر روی پیشگیری از بروز این نوع سردردها از طریق بهبود وضعیت بدنی باشد. با برطرف‌کردن وضعیت نامناسب، علل درد در ناحیه‌ی پشت سر برطرف شده و درد متوقف می‌شود.
 

مشکلات پوسچر (Posture)

یکی دیگر از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر مشکلات پوسچر است. مشکلات پوسچر به مجموعه‌ای از وضعیت‌های نامناسب بدنی اشاره دارد که می‌تواند منجر به ایجاد درد و ناراحتی در نواحی مختلف بدن شود؛ از جمله گردن، شانه‌ها و پشت سر. وضعیت‌های بدنی نامناسب مانند خم‌شدن بیش از حد به جلو هنگام نشستن یا ایستادن، استفاده نادرست از تلفن‌های همراه و کامپیوتر و خوابیدن در حالت‌های غیرطبیعی می‌تواند باعث ایجاد تنش و فشار بر روی عضلات و مفاصل شود.

این مشکلات می‌توانند از علل درد در ناحیه‌ی پشت سر باشند و یا سبب بروز سردردهای تنشی، سردردهای سرویکوژنیک و حتی نورالژی اکسیپیتال شوند. نشانه‌های شایع مشکلات پوسچر شامل درد و سفتی در ناحیه گردن و شانه‌ها، سردرد، و گاهی اوقات درد در پایین کمر است.

برای اصلاح مشکلات پوسچر، تمرینات فیزیوتراپی، تقویت عضلات هسته‌ای بدن، استفاده از وسایل ارگونومیک و آموزش به فرد برای حفظ وضعیت بدنی صحیح در طول روز ضروری است. اصلاح پوسچر نه‌تنها به کاهش درد و ناراحتی کمک می‌کند بلکه می‌تواند از بروز سردردهای مرتبط نیز جلوگیری کند.
 

خلاصه مقاله

این مقاله به‌بررسی علل درد در ناحیه‌ی پشت سر می‌پردازد که شامل سردردهای تنشی، میگرن، سردرد سرویکوژنیک، نورالژی اکسیپیتال، سردرد ناشی از فعالیت بدنی، کاهش فشار مایع مغزی نخاعی، استفاده بیش از حد دارو، آرتریت، وضعیت بدنی نامناسب و مشکلات پوسچر می‌شود.
 
https://www.medicalnewstoday.com/articles/321017#cluster-headache
https://www.webmd.com/migraines-headaches/why-back-of-head-hurts

https://www.healthline.com/health/pain-in-back-of-head
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/back-pain


منبع: راسخون