صحنه ی آغازین در آثار فروید

 Scène originaire
* اصطلاح صحنه ی آغازین (1) در زبان آلمانی مرکب از کلمه ی «صحنه» (Szene) به معنی جا و محل نمایش و پیشوندِ Ur که دو معنا را یکجا در خود جمع دارد: اصلی و ابتدایی. این اصطلاح مربوط به صحنه هایی می شود که فرد نِوروتیک به طور صریح یا پراکنده در ضمن روان کاوی بیان می کند و حکایت از واقعه ی آسیب زایی دارند که در دوران طفولیت او روی داده اند؛ مثلاً صحنه ی هماغوشی پدر و مادر یا صحنه ی اغوای طفل از سوی فردی بالغ.
** این گونه صحنه ها در کشف آن چه فروید «سرچشمه ی رود نیل» یعنی منشأِ اصلی نِوروز می خواند، سهمی قاطع داشته و در تاریخ پیدایش روان کاوی اثر خود را باقی گذارده اند. مسئله ی واقعیت این گونه صحنه ها مشکلاتی برای فروید به بار آورد. در وهله ی اول به واقعیت آن ها به عنوان علت اصلی اختلالات نفسانی اعتقاد پیدا کرد و آن ها را پایه ی علل جنسی نوروز دانست. در نامه ای که به تاریخ بیست و یکم 1897 به دوستش ویلهم فلیس می نویسد، برای نخستین بار در واقعیت آن ها تردید کرده و حتی نظریه ی مربوط به آن را ردّ می کند. در این نامه می خوانیم: «دیگر به نوروتیکا(2) اعتقاد ندارم». نوروتیکا نامی بود که فروید به این صحنه ها داده بود، صحنه هایی که به زعم او علل اصلی پیدایش نِوروز را تشکیل می دادند. ولی این اعتراف چیزی از اهمیتی را که وی برای آن ها قائل بود، نکاست بلکه بدو اجازه داد که ورای مسئله ی واقعیت آن ها- چه ممکن است در بعضی موارد حقیقت داشته باشند- به درک اهمیت قاطع شان به عنوان تخیلات و فانتسم های افراد نِوروتیک نائل آید. آن چه حائز اهمیت است واقعیت نفسانی این صحنه هاست و معنایی که در عقده ی ادیپ* پیدا می کنند. لذا صحنه ی آغازین پوششی بر فانتسم ادیپی است.
چنان که ملاحظه می کنیم فانتسم سهمی اساسی در پیوند عناصر مختلف نفسانی دارد: به همین ترتیب نیز میان صحنه های آغازین و فانتسم های آغازین و موضوعات آن ها (خاصه اغوای جنسی و محرومیت از ذَکَر) رابطه ای مهم موجود است.
*** مفهوم صحنه ی آغازین و آن چه پیرامون آن می گذرد، موجب طرح پرسش هایی اساسی درباره ی ضمیر ناآگاه می شود که از آن جمله اند پیوند میان آن چه آغازین است و مسئله ی میل جنسی، رابطه ی فرد آدمی با دیگران، آرزومندی او در رابطه با واقعیت... .

پی‌نوشت‌ها:

1.urszene(به آلمانی)
2.Neurotica

منبع مقاله: اسون، پل-لوران؛ (1386)، واژگان فروید، ترجمه: کرامت موللی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.