نویسنده : بهرام جلیل‌خانی




 

به نظر من یکی از سنت های حسنه پس از انقلاب نامگذاری سالها است، ممکن است افراد مختلف نظرات و برداشتهای متفاوت در این خصوص داشته باشند و دلایل زیاد هم ممکن است برای نانگذاری سالها وجود داشته باشد ولی به نظر بنده دو دلیل عمده را می توان برای نامگذاری سالها بیان نمود:
دلیل اول: به خاطر رفع مسئله و مشکل: قطعاً یکی از دلایل نامگذاری سالها وجود مسائل و مشکلاتی است که با هدف رفع آنها سالها نامگذاری می شود تا با تمرکز بر روی آن مشکل و مسئله حل شود.
دلیل دوم: به خاطر اهمیت موضوع: با توجه به اهمیت و اولویت، سالها نامگذاری می شود، تا مردم و مسئولین بر روی مهمترین موضوع متمرکز شوند. البته به نظرم هر دو عامل و عوامل دیگری نیز می تواند مبنای نامگذاری سالها شود.
نامگذاری سالها در واقع طراحی نقشه راه یک سال است که باید توسط مردم و مسئولین طی شود. یکی از آفت هایی که در این زمینه وجود دارد اکتفا نمودن فقط به شعار سال است. در حالی که شعار باید به شعور تبدیل شود و همه باید احساس تکلیف نمایند و در هر شغل و منصبی که هستند، چه دولتی و چه غیر دولتی همه و همه باید وظیفه اصلی خود بدانند و علاوه بر اینکه اندیشه و فکرشان را متمرکز بر موضوع کنند باید رفتار و کردارشان نیز گویای عمل به شعار سال باشد.
با یک نگاه به شعار سال، چهار مؤلفه اصلی را می توان تمیز داد که باید همه مؤلفه ها را خوب بشناسیم و هم ارتباط و روابط آنها را خوب تبیین کنیم.
۱- فرهنگ، ۲- اقتصاد، ۳- عزم ملی و ۴- مدیریت جهادی
برای عمل به شعار سال ابتدا باید شعار سال به خوبی تبیین شود تا در جامعه ادراک مشترک پدید آید سپس با برنامه ریزی دقیق نسبت به عملیاتی کردن آن اقدام نموده و برنامه ها همواره باید مورد ارزیابی و پایش قرار گیرند. در این قسمت به تبیین هریک از مؤلفه ها می پردازیم:

۱- فرهنگ:

مقوله فرهنگ همچون سایر مقولات انسانی و اجتماعی از ابعاد و منظرهای مختلف تعریف و تبیین نموده اند، در لغت‌نامه دهخدا، «فرهنگ» معادل «ادب، تربیت، پرورش عقل و خرد، فضل و فضیلت، بزرگی، بزرگواری، دانش و...» در نظر گرفته شده است. فرهنگ فارسی معین واژه‌ی «فرهنگ» را مرکب از دو واژهٔ «فر» و «هنگ» به معنای ادب، تربیت، دانش، علم، معرفت و آداب و رسوم تعریف کرده‌است.
از نظر مفهومی فرهنگ، بنایی است بیانگر تمامی باورها، رفتارها، دانش‌ها، ارزش‌ها و خواسته‌هایی که شیوه زندگی هر ملّت را باز می‌نماید و عبارت‌ است از هر آنچه یک ملّت دارد، هر کاری که می‌کند و هر آنچه می‌اندیشد.
شواریعالی انقلاب فرهنگی نیز فرهنگ را به معنای اعم آن، بینش و منش هویت دهنده انسان در حوزه زندگی اجتماعی می داند که به عنوان فرآورده عالی ذهن و فرایند پیچیده و پیشرفته فکر آدمی تحت تاثیر علل و عوامل موجده و معده درونی و بیرونی در تمامی کارکردها و کلیه مظاهر مادی و معنوی حیات روی تجلی می یابد و کلیت همتافته و بهم پیوسته ای از باورها، فضایل و ارزش ها، آرمان ها، دانش ها، هنرها و فنون، آداب و اعمال جامعه را شامل شده و مشخص کننده ساخت و تحول کیفیت زندگی هر ملت است.

۲- اقتصاد:

اقتصاد از نظر لغوی، میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاری است. از آن نظر که اعتدال در هزینه زندگی یکی از مصادیق میانه روی بوده، کلمه " اقتصاد " درباره آن بسیار استعمال می شده است تا آنجا که در عرف منظور از " اقتصاد " غالبا همین معنی بوده است.
اقتصاد از نظر مفهومی دانشی است که با در نظر گرفتن کمبود کالا و ابزار تولید و نیازهای نامحدود بشری به تخصیص بهینه کالاها و تولیدات می‌پردازد. در تعریفی دیگر اقتصاد مجموعه از فعالیتهای بهم مرتبط تولیدی و مصرفی دانسته شده که به تعیین چگونگی تخصیص منابع کمیاب کمک می‌رساند. اما شاید ساده ترین و بهترین تعریف اقتصاد، علم تخصیص امکانات محدود به خواسته های نامحدود باشد.

۳- عزم ملی:

در لغت عزم به معنی اراده ، قصد، قصد چیزی کردن، دل بر چیزی نهادن تعریف شده است و ملی به معنی کل افراد یک جامعه است (ملت یا مردم) کاری که به کلیّه ی افراد بستگی دارد، تکیب دو کلمه عزم ملی را نیز می توان به اراده و قصد ملی و همگانی تبیین نمود به عبارت دیگر عزم ملی را می توان اهتمام همه آحاد جامعه برای انجام امری دانست. یا عزم ملی را می توان اراده در عمل با همه ی وجود با شرکت تمام افراد جامعه در یک کار مشترک تعریف نمود. عزم ملی در واقع این است که تمام ملت اراده و قصد خود را برای انجام کاری تجمیع نمایند.

۴- مدیریت جهادی:

مدیریت جهادی به عنوان الگویی برآمده از دل انقلاب اسلامی و با تکیه بر مولفه های هویتی ایرانی- اسلامی امروزه به عنوان الگوی مطلوب مدیریت در کشور در برابر نمونه های غربی الگوهای مدیریتی مطرح است.
اما متاسفانه علی رغم بومی بودن این نوع مدیریت و تاکیدات و اشارات مقام معظم رهبری نسبت به بسط و توسعه مدیریت جهادی، همچنان این نوع مدیریت و مولفه های گفتمانی آن مورد اغفال واقع شده است. فرهنگ و مدیریت جهادی در برهه ای از انقلاب با عملکرد خوبش توانست مورد عنایت و توجه عام و خاص قرار گیرد. تا جایی که اگر هدف، تلاش بیشتر، سریعتر، دلسوزانه‌تر و با جدیت باشد گفته می‌شود که باید بصورت جهادی انجام گیرد.
جهاد در لغت از ریشه « جَهد و جُهد » به معنای مشقت و زحمت و همچنین به معنای توان و طاقت است. صاحب قاموس می گوید: « اصل کلمه جهاد از «جهد» (به فتح جیم و ضم آن) است، و به معنای تلاش توأم با رنج و زحمت می باشد. جهاد مصدر باب مفاعله و به معنی بسیار تلاش کردن می باشد و نیز اسم است به معنی جنگ. جنگ را از آن جهت جهاد گویند که تلاش توأم با رنج است. » مدیریت جهادی در واقع سبکی برخاسته از تفکر بومی و متناسب با مقتضیات فرهنگی و اجتماعی ماست که شاید در مکاتب دیگر، مدیریت هم تعالیم مشابهی داشته باشد، لیکن این تعالیم تکنیکی و تجربی است؛ یعنی شیوه و روش و مدل کار است که در جوامع انسانی تفاوت چندانی با هم ندارد، اما هر کدام از این سبک‌ها، کارایی‌های مختلفی دارند و شدت و ضعف اثر آن‌ها در فرهنگ‌های متفاوت، فرق می‌کند. در فرهنگ ما، روحی حاکم بر این تکنیک‌هاست که موضوعیت دارد و آن روح حاکم نسخه‌ی بومی ایرانی-اسلامی است که باید بدان توجه نمود و در مقایسات و بررسی‌ها، از این نکته غفلت نکرد. شیوه‌ای خاص از علم و هنر هماهنگی جهت تحقق اهداف سازمانی است که رنگ و لعاب جهادی داشته که در آن مدیریت نعمتی برای خدمتگذار به مردم می باشد. شاید مدیریت جهادی را بتوان با مشخصات ذیل توصیف نمود:

- خدمت با نیت الهی
- خستگی ناپذیری و استقامت در کار
- شوق خدمت و روحیه خدمتگزاری بی منت
- انعطاف پذیری، پویایی، بالندگی و سرعت عمل
- اعتماد به نفس و خودباوری
- ابتکار عمل و خلاقیت
- همه باهم بودن و مشارکت اجتماعی
- توجه ویژه به محرومین و مستضعفین
- پرهیز از فساد و مراقبت از انحراف
- مدیر پروری
- شجاعت و جسارت
- ایثار و مسئولیت‌پذیری
- کار با مهر و عشق
- توکل، اخلاص و فروتنی در انجام وظایف


/ج