اقتصاد مقاومتی به دنبال آن است که با کاهش وابستگی ها و تأکید بر مزیت های تولید داخلی و تلاش برای خودکفایی زمینه توسعه و پیشرفت را مهیا سازد. در این بین خانواده در جامعه به عنوان اولین و مهم ترین نهاد اجتماعی در تربیت و پرورش منابع انسانی باید تقویت شود تا زمینه توسعه اقتصادی در کشور فراهم گردد. زنان در خانواده به عنوان عاملان پرورش و رشد نیروی کار می توانند در جریان بهره وری و تولید ملی سهم بسزایی داشته باشند. به عنوان مثال: همان طور که می دانیم تأمین مایحتاج خانه و استفاده صحیح از آنها نیاز به برنامه ریزی صحیح دارد که زنان می توانند شرایطی را فراهم سازند تا با کمترین هزینه و بالاترین مطلوبیت نیازهای خانه و افراد خانواده تأمین شود. آنها می توانند در مواقع کمبود با حذف برخی امکانات، جایگزین مناسبی را انتخاب نمایند بدون آنکه در مطلوبیت آن تغییری ایجاد شود.
پس اگر مدیریت اقتصادی خانواده را یکی از وظایف زنان بدانیم در این زمینه فرهنگ سازی مطلوب و نهادینه کردن مجموعه ای از ارزشها و معیارهای فرهنگی متناسب با نقش زنان در اقتصاد ملی جامعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود.

ارکان اقتصاد مقاومتی

در بحث اقتصاد مقاومتی از میان ارکان مهمی که مقام معظم رهبری بیان فرمودند شش رکن آن به عموم مردم اختصاص دارد که ما برآنیم ضمن بررسی این شش مؤلفه به نقش زنان در این زمینه ها بپردازیم.

تقویت فرهنگ کار و تولید

در فرهنگ اسلامی کار به عنوان یک ارزش تلقی می شود. اسلام، مردم را برای برطرف کردن نیازهای زندگی، به کار و کوشش امر کرده و از بیکاری، تنبلی و سربار دیگران شدن به شدت منع کرده است در قرآن کریم آمده: به تحقیق شما را در زمین مسلط کردیم و برای شما در آن وسایل و مایه های زندگی قرار دادیم (تا شما به کوشش خود از زمین و آنچه در آن است، استفاده برید و شکرگزارید، ولی شما اندک شکر می کنید.[۱] زن در خانواده با تربیت صحیح و مناسب می تواند فرزندانی به جامعه تحویل دهد که دغدغه کار داشته باشند و نسبت به فرهنگ کار و تلاش نگاه مثبت و ارزشمند داشته باشند.
امام خمینی(ره) اقتصاد را به عنوان یک ابزار به حساب می آورند و در ارتباط با نقش تربیتی و اقتصادی بانوان به اشتغال بانوان در کنار آقایان تأکید داشتند و فرمودند: «ما مفتخریم که بانوان و زنان در صحنه های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر همدوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند».[۲]
اشتغال زنان در جریان توسعه، امری گریزناپذیر و در مواردی با شدت یافتن نیازهای فرد و جامعه ضروری است. در پی ضرورت وجود برخی مشاغل خدماتی ویژه بانوان و همچنین گسترش مشاغل خانگی و مسئله کارآفرینی زنان در سالهای اخیر زمینه ورود جدی آنان در فعالیت های اقتصادی در جامعه فراهم شده است که این امر به نوبه خود باعث اشتغال زایی و افزایش درآمد ملی می شود.

اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از اسراف

در زمینه اصلاح الگوی مصرف می توان به چند مورد اشاره کرد: یکی جایگزین کردن تولیدات داخلی به جای محصولات خارجی است. زنان به عنوان مهم ترین افراد متقاضی تأمین کالای خانگی مطرح هستند که اگر بتوانند به مصرف کالاهای ایرانی بپردازند (البته در صورت بالا بردن کیفیت کالاها توسط تولیدکنندگان) به طور قطع شاهد رونق تولید خواهیم بود.
دوم نهادینه شدن فرهنگ قناعت در بین خانواده هاست. امام علی(ع) می فرمایند: خوش ترین زندگی، زندگی با قناعت است.[۳] قناعت به معنای مصرف به مقدار کفایت است.
بسیاری از کالاها هستند که بود و نبودشان تأثیر چندانی در زندگی ندارند اما تبلیغات و چشم و هم چشمی ها باعث می شوند تا نیاز کاذب در مصرف کننده به وجود آید و زنان می توانند با جلوگیری از تجمل گرایی و اسراف، جامعه را از افتادن در این ورطه نجات دهند به عنوان مثال می توان به برگزاری میهمانی های خانوادگی اشاره کرد که متأسفانه زیاده روی و اسراف در آنها بسیار به چشم می خورد. در این مجالس رد پای تجملگرایی و چشم و هم چشمی را بر سر سفره های غذا به وضوح می توان دید درصورتی که با برگزاری میهمانی های ساده و به دور از تجمل اولا می توان به افزایش رفت و آمدهای خانوادگی و برقراری صله رحم کمک کرد و ثانیا خود را نیز از قید و بند تهیه چند نوع غذا و تجملات اضافی رهاند و مهم تر از همه فرهنگ ساده زیستی را نیز به فرزندان آموخت.

حمایت از تولید ملی

حمایت از تولید ملی رکن اصلی پیشرفت اقتصاد یک کشور محسوب می شود. اگر کالاهای تولیدی یک کشور توسط مردم حاضر در همان اقتصاد خریداری و پشتیبانی نشود آن اقتصاد بر زمین خواهد خورد. نهادینه شدن حمایت از تولید ملی در خانواده ها نیازمند برنامه ریزی دقیق است و در این زمینه باید تلاش شود که محصولات داخلی با کیفیت مطلوب تولید شوند و پاسخگوی نیازهای جامعه باشند. زنان در جامعه باید بدانند که مصرف کالاهای داخلی باعث کاهش بیکاری، اشتغال زایی و مهم تر از همه باعث پویایی اقتصاد کشور می شود.

استفاده حداکثری از همه ظرفیت ها

استفاده حداکثری از همه ظرفیت ها به این معناست که برای اینکه در کشور یک اقتصاد رو به رشد داشته باشیم باید از همه ظرفیت های دولتی و خصوصی، اندیشه ها و راهکارهایی که صاحب نظران ارائه می دهند و سرمایه های طبیعی که در کشور وجود دارند کمال استفاده را کرد. در کشور ما ظرفیت های فراوانی برای تولید و اشتغال وجود دارد که برای تحقق اقتصاد مقاومتی باید از همه آنها به نحو مطلوب استفاده کرد به عنوان مثال مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی نه تنها باعث شناخت ظرفیت ها و توانایی های آنان می شود، بلکه در توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه هم نقش کلیدی دارد. باید به این نکته توجه کرد که کشوری که به دنبال توسعه است نباید از توانایی های نیمی از نیروی انسانی خود چشم پوشی کند.

روح خودباوری و خودکفایی

روح خودباوری و خودکفایی یک اصل است که با تقویت آن و شناخت ظرفیت های ناشناخته می توانیم به سمت توسعه گام برداریم. آمارهای رسمی منتشر شده در سالهای اخیر از حضور چشمگیر زنان و دختران در عرصه های اجتماعی و دانشگاهی خبر می دهند که این امر به نوبه خود باعث افزایش نیروی کار زنان در جامعه شده است. تجربه ثابت کرده که زنان در کنار انجام مسئولیت های خانه و امور خانواده با یک برنامه ریزی اصولی قادرند در فعالیت های خارج از خانه نیز موفق عمل نمایند که این حاکی از رشد روحیه خودباوری در میان زنان جامعه است.

مردمی کردن اقتصاد

یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی توانمند کردن آحاد مردم است تا زمینه برای حضور مؤثر همه افراد در فعالیت های مولد اقتصاد فراهم شود. یعنی مردم در اقتصاد سرمایه هایشان را به کار اندازند و تولید را رونق دهند. از مهم ترین نقش های مردم در اقتصاد می توان به مدیریت مصرف- یعنی تعادل در مصرف و جلوگیری از اسراف و تبذیر اشاره کرد. یک زن باید درک عمیقی از مشکلات و راهکارها داشته باشد و باید در رابطه با نحوه درست مصرف کردن توجیه شود و آموزش ببیند هر اندازه دانش و آگاهی زنان بیشتر شود و درک اقتصادی بیشتری در این زمینه بیابند نسبت به طریقه مصرف حساس تر می شوند- ترجیح کالاهای داخلی بر کالاهای خارجی اشاره کرد.
باتوجه به مطالبی که بیان شد می توان گفت همان گونه که مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان بیان فرمودند: اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که برای یک ملت، حتی در شرایط فشار و تحریم زمینه رشد و شکوفایی را فراهم کند که در این راستا نقش خانواده ها به عنوان هسته اصلی نظام اجتماعی و به ویژه زنان در اجرایی شدن آن بسیار حائز اهمیت می باشد. همان طور که اشاره شده که در صورت نهادینه شدن این ارکان در بین مردم شاهد اثرات مثبت آن مثل: کاهش وابستگی ها، مقابله با تحریم های اقتصادی، ایجاد اشتغال، ایجاد خلاقیت و نوآوری و… در سطح جامعه خواهیم بود.

پی‌نوشت‌ها:

[۱]. اعراف، آیه۹
[۲]. وصیت نامه سیاسی- الهی رهبر کبیر انقلاب اسلامی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۹، ص۴
[۳]. غررالحکم ۲۹۱۸

منابع:
۱ - اقتصاد مقاومتی در بیانات مقام معظم رهبری
۲- مقاله نقش زن ایرانی در اقتصاد ملی، مهدی سعادت، آبان۱۳۹۱
۳- فصلنامه تحلیلی سیاسی اجتماعی طنین اندیشه، شماره۱۲، بهار ۱۳۹۰

/ج