ابابیل ایران به دنبال سپاه ابرهه

در آخرین بخش از این سلسله گزارشها به هواپیمای بدون سرنشین ابابیل، شاهد و چند نوع دیگر اشاره می کنیم.
طرح نوین ابابیل پس از گذراندن مراحل تحقیقاتی خود در صنایع مکانیک ساصد در مهرماه 1365 به منظور تولید انبوه به صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) منتقل شد. این پرنده با توجه به شرایط و ضرورتهای زمان جنگ تا سال 1368 به صورت غیراستاندارد و یکبار مصرف با قابلیت حمل 40 کیلوگرم مواد منفجره تولید گردید. از سال 1369 با توجه به نیازمندی های جدید نیروهای مسلح، اقدام به طراحی دوباره تمامی بخش های بال و بدنه، سامانه های ناوبری و هدایت و کنترل این پهپاد شد و از سال 1370 این هواپیما در خط تولید انبوه قرار گرفت و امروزه هواپیمای بدون سرنشینی استاندارد و چند بار مصرف است.
نمونه های فعلی ابابیل شامل نمونه بی به عنوان هدف هوایی، نوع اس برد بلند مجهز به سامانه های ناوبری پیشرفته، GPS و خلبان خودکار و نوع تی که از مواد مرکب ساخته شده است. ابابیل هواپیمایی بال پایین و دارای پیشبال (کانارد) است و همین ویژگی سبب می شود تا با پدید آمدن مشخصه ناپایداری ذاتی یا پایداری کم، مشخصات مانوری آن در سطح بالایی باشد. این هواپیما یک سامانه چندمنظوره بوده و جهت مأموریتهای گوناگونی همچون هدف هوایی در قالب هواپیمای شبیه سازی کننده دشمن به کار می رود.
ویژگی های کلی این پهپاد عبارتند از طراحی آیرودینامیکی مناسب، جداسازی و مونتاژ سریع، سهولت به کارگیری و تعمیر، تحرک و انعطاف پذیری خوب، قابلیت استفاده در محیط های دریا و خشکی، قابلیت بازیابی و استفاده چندباره، قیمت تمام شده مناسب.
بدنه نمونه های اولیه از آلومینیوم استاندارد هوایی بود و بعداً نوع ساخته شده از مواد مرکب نیز به تولید رسید. برد این هواپیما با سامانه خلبان خودکار شهید نوروزی 30 کیلومتر و با سامانه 123 (پایدار کننده خودکار) و GPS به حدود 150 کیلومتر می رسد. سقف پرواز آن 14000پا (حدود 4200 متر) و بیشینه سرعت آن نزدیک به 300 کیلومتر بر ساعت است.
از تجهیزات پروازی و کاربردی قابل نصب روی این هواپیما می توان غلاف منعکس کننده (reflector pod) جهت افزایش انعکاس راداری برای آزمایش رادار، فلیر یا چشمه حرارتی برای آزمایش موشک های حرارتی، دوربین ارسال تصویر و سرجنگی را نام برد.
پرتاب این هواپیما توسط پرتابگر نیوماتیک و یا پرتابگر راکتی (JATO) و بازیابی آن به دو صورت فرود بر روی زمین با ارابه سورتمه ای یا فرود با چتر صورت می پذیرد. چتر آن از نوع صلیبی شکل بوده و از جمله محصولات هسا است.
سامانه های هدایت و کنترل پهپاد ابابیل عبارتند از سامانه کنترل خودکار، سامانه ردیابی راداری، سامانه دورسنجی و سامانه مکانیابی جهانی. داده های پروازی رسیده از هواپیما بر روی یک رایانه ذخیره شده و نمایش داده می شود. استفاده از سامانه خلبان خودکار، ناوبر راداری، ناوبری GPS و نمایش رایانه ای داده های پروازی، ابابیل را جهت اجرای مأموریت های گوناگون در محدوده وسیعی توانمند ساخته است.
البته در زمینه ناوبری و هدایت این پهپاد به سامانه GPS و یا گلوناس متکی نبوده و تنها به عنوان ایزار کمکی از چنین سامانه هایی استفاده می نماید. حتی در صورت قطع کامل ارتباط با ایستگاه زمینی و با توجه به سوخت باقیمانده و برنامه ریزی انجام شده و با اتکا به سامانه های ناوبری و کنترل داخل پرنده، ابابیل در محدوده تعریف شده جهت اجرای مأموریت به پرواز ادامه می دهد.

ابابیل نوع بی

این پرنده به عنوان هدف هوایی برای شبیه سازی و آموزش انواع سامانه های دفاع هوایی با برد کوتاه، متوسط و بلند در نظر گرفت شده است. پرتاب آن با پرتابگر نیوماتیکی و یا راکتی و بازیابی آن با چتر و یا فرود با ارابه فرود سورتمه ای صورت می پذیرد. این نمونه از مداومت پروازی مناسبی برخوردار بوده و می تواند اهداف پروازی ارتفاع پایین را به خوبی شبیه سازی نماید. بازتابنده های راداری و حرارتی از تجهزات فرعی قابل نصب بر روی این نمونه برای ایجاد میزان متفاوتی از بارتاب راداری یا تابش حرارتی متناسب با هدف مدنظر است.

ابابیل اس

این نمونه مجهز به سامانه 123 (پایدار کننده خودکار) و GPS است. سامانه 123 که از طرح های نوین بخش مهندسی الکترواویونیک هسا است با هدف پرواز آسان با ایمنی بیشتر توسط خلبانان تازه کار و غیرحرفه ای در برد کوتاه و بلند به منظور تأمین نیازهای اعلام شده از سوی نیروهای مسلح ساخته شده. این سامانه دارای قابلیت های متنوعی است از جمله پرواز آسان با ایمنی بیشتر توسط خلبان غیرحرفه ای (در برد بلند و کوتاه)، برخاست خوکار و فرود نیمه خودکار، برنامه ریزی و هدایت روی یک مسیر دلخواه به کمک سامانه ناوبری جهانی، امکان قطع نمودن ارتباط پایگاه با پهپاد، ارسال اطلاعات از پهپاد به پایگاه به صورت 17 کانال مجزا شامل کانال های دیجیتال مربوط به دور موتور، اندازه زوایای اوجگیری و غلت، مقدار سوخت، ولتاژ باتری ها، ارتفاع، سرعت پیمایش و چند کانال آزاد.
همچنین نصب دوربین فیلمبرداری و ارسال تصویر، پرواز تا ارتفاع 14000 پا (حدود 4200 متر)، امکان عملیاتی نمودن فلیر در 32 مرحله به طور جداگانه و پرتاب از روی پرتابگر نیوماتیک و راکتی از ویژگی های این نمونه است.
در سامانه های ابابیل نوع اس، وجود ارتباط داده ای از پهپاد به پایگاه و مشاهده آنها روی رایانه های ایستگاه زمینی، کمک فراوانی به خلبان می کند تا از وضعیت پرنده در هر لحظه آگاهی یابد. در صورت بروز هرگونه ایرادی در سامانه می توان ابابیل را از حالت GPS خارج نموده و توسط قطب نمای دیجیتال به هدایت هواپیما ادامه داد و در صورتی که برای قطب نما هم مسأله ای پیش آید خلبان کنترل هواپیما را به عهده گرفته و آن را به پایگاه بازمیگرداند.
داده های ارسالی از پهپاد به پایگاه عبارتند از زاویه غلت (roll)، زوایه اوجگیری (pitch)، ارتفاع از سطح، دور موتور، وضعیت باتری، نمودار مسیر پرواز (trajectory)، طول و عرض جغرافیایی، فاصله از پایگاه، جهت، سرعت و موقعیت لحظه ای پرنده و سایر اطلاعات. با توجه به این داده ها می توان ابابیل را به مسافت های دور و خارج از دید فرستاد و سپس به پایگاه اولیه بازگرداند. به علاوه سامانه می تواند بدون دریافت هیچگونه اطلاعات هدایتی از ایستگاه زمینی تا مسافتی که سوخت موجود اجازه می دهد توسط GPS روی مسیر از پیش تعیین شده حرکت نماید و پس از بازگشت در محدوده قابل تعریف قبلی برای مثال 150 کیلومتر، دوباره شروع به گرفتن اطلاعات از ایستگاه نماید و همچنین قادر است تا جایی که سوخت موجود است حرکت نموده و در انتهای مسیر با چتر فرود آید و یا به هدف از پیش تعیین شده برخورد کند.

ابابیل اس مجهز به سامانه شهید نوروزی

سامانه خلبان خودکار شهید نوروزی از دو بخش ایستگاه زمینی و بخش هوایی تشکیل شده است که در مجموع وظیفه هدایت و کنترل هواپیما را بر عهده دارند به طوری که کنترل یک سامانه خودکار و هدایت از طریق ایستگاه زمینی تنظیم می گردد تا عمق 30 کیلومتری مأموریت را اجرا نموده و در هر نقطه دلخواه شروع به گشت زنی و یا شبیه سازی حملات هوایی نموده و در پایان توسط چتر یا ارابه فرود سورتمه ای بازیابی می گردد. این سامانه قابلیت کنترل روی محورهای اوج، غلت، سمت و ارتفاع را دارد. سامانه یاد شده توسط رادار، هدایت شده و پرواز خارج از دید را روی حالت ارتفاع و غلت ثابت انجام می دهد. با افزایش توان خروجی سامانه مخابراتی، برد تا 120 کیلومتر نیز می رسد.
ویژگی های این سامانه عبارتند از کنترل راحت پهپاد، برخاست خودکار یا دستی، قابلیت ارسال داده های پروازی (از قبیل دور موتور، اندازه زاویه غلت، اندازه زوایه اوج، اندازه ارتفاع و ...)، قابلیت پرواز تا سقف 14000 پا از سطح دریا.

ابابیل نوع تی

این پرنده مجهز به دو پایدار کننده عمودی است که پس از سپری کردن پروازهای آزمایشی کارایی و قابلیت های خود را اثبات نموده است. ویژگی های خاص این نمونه از ابابیل که آن را از سایر نمونه ها شاخص ساخته عبارت است از ارتقای پایداری هواپیما و سهولت کنترل آن، افزایش بازده ملخ به دلیل بهبود جریان ورودی و در نتیجه افزایش سرعت هواپیما، بهبود وضعیت قرار گرفتن آنتن های ارسال اطلاعات به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت بهتر روی بدنه، بهبود سامانه بازیافت توسط چتر، سهولت دسترسی به بخش های گوناگون موتور.

سامانه پرتاب ابابیل

از ویژگی های برتر پهپادهای کوچک و متوسط عدم نیاز آنها به باند فرود و برخاست در صورت امکان است در این راستا با استفاده از پرتابگر می توان این هواپیماها را در گستره وسیعی از مناطق عملیاتی به پرواز درآورد. سامانه پرتاب ابابیل از دو نوع نیوماتیک و راکتی تشکیل یافته و هر دو نوع به طور کامل در هسا طراحی و ساخته شده است.
پرتابگر نیوماتیک ابابیل کاملاً خودکفا بوده، قادر به پرتاب های متعدد است و روی کامیون نصب می شود. پرتابگر نصب شده بر روی کامیون علاوه بر تأمین فشار هوای مورد نیاز برای تأمین نیروی محرکه پرتاب پیاپی جهت دو فروند هواپیمای بدون سرنشین ابابیل، کلیه وسائل مونتاژ، تجهیزات مورد نیاز برای تعمیرات صحرایی و ژنراتور برق 220 ولت را نیز با خود حمل می کند. البته پرتابگر ابابیل با تغییرات جزئی قابل استفاده برای پهپادهایی تا جرم 300 کیلوگرم است.
سامانه پرتابگر راکتی نیز از یک سامانه پرتاب ریلی و راکت تشکیل یافته که قابلیت پرتاب هواپیمای بدون سرنشین تا جرم 125 کیلوگرم را دارد. از مشخصات آن می توان به سبکی، قابلیت نصب روی خودروی سبک یا زمین، سهولت حمل و نقل، نصب و استفاده در شناورهای دریایی گوناگون و عدم نیاز به تعمیر و نگهداری دائم را نام برد.
هواپیمای بدون سرنشین ابابیل امروزه یکی از پرکاربردترین پهپادهای موجود در کشور است و تاکنون بیش از 360 فروند از آن ساخته و تحویل داده شده است که نشان از تولید انبوه آن دارد به عنوان نمونه در هر یک از سال های 1384 و 1385 بیش از 65 فروند ابابیل ساخته شده که نشان از نرخ تولید حداقل 5 فروند در ماه به طور متوسط دارد.
یکی از شاهکارهای عملیاتی این پرنده که باعث معروفیت بیش از پیش آن در محافل رسانه ای دنیا شد، تصویر برداری از ناو هواپیمابر آمریکایی در آب های نزدیک ایران بود. در ابتدای اعلام این موضوع رسانه های غربی به انکار و زیر سوال بردن این ماجرا اقدام کردند اما پس از انتشار تصاویر و فیلم ضبط شده که از وضوح بالایی نیز برخوردار بود موجی از نظرات حاکی از تعجب، نگرانی و بعضاً تحسین در این باره منتشر شد. در این عملیات که بنابر اعلام فرماندهان نظامی حدود 30 دقیقه به طول انجامیده است ابابیل با عبور از اطراف ناو اقدام به تصویر برداری نموده و پس از چند دقیقه پرواز از حضور آن مطلع شدند که با پرواز چند فروند جنگنده F/A-18 هورنت و بالگردهای اس-اچ-60 برای یافتن این پرنده اقدام شد که در نهایت این هواپیما به سلامت در پایگاه خود بازیابی شد.
هر چند این مورد تنها یکی از این دست عملیات ها است و مدتهاست تمامی آبهای اطراف ایران به طور 24 دائم تحت نظارت آنلاین سامانه های پهپاد ایران است اما این جریان اثبات عملی توانمندی هواپیماهای بدون سرنشین ایران در کارهای شناسایی و بازتاب راداری ناچیز آنها به شمار می رود.
تصور کنید ابابیل در این پرواز به جای محموله های شناسایی مقادیری مواد منفجره حمل می نمود و خود را به ساختار جزیره ای روی ناو می کوبید در اینصورت بخش عظیمی از عملیات ناو با مشکل روبرو شده و توان دفاعی ناو با آسیب دیدن راداری های نصب شده بر روی این بخش ناو به شدت کاهش می یافت. البته اگر تعداد بیشتری ابابیل هم در صحنه چنین عملیاتی حاضر باشند می توانند با ضربه زدن به هواپیماهای روی عرشه فاجعه ای تاریخی برای این غول های پر مدعا به بار بیاورند.

شاهد

پهپاد شاهد در واقع از نسل اول بی سرنشین های موتور جت ایرانی به شمار می رود که توسط هسا توسعه یافته و در ادامه با معرفی کرار، وجود عزم جدی برای دستیابی به این نوع از هواپیماها در کشور مشخص شد.
تاکنون تصویری از شاهد منتشر نشده است اما برخی مشخصات آن از جمله سرعت حدود 700 کیلومتر بر ساعت، سقف پرواز 25000 هزار پا(حدود 7500 متر) و برد حدود 700 کیلومتر در مصاحبه ها عنوان شده است.
نقش شناسایی و همچنین عملیات رزمی نیز از جمله ویژگی های آن است. تعداد تولیدی شاهد1 بیش از 30 فروند بوده و از نمونه شاهد123 که احتمالاً نمونه مجهز به سامانه های خودکار است نیز نام برده شده است. به گفته فرماندهان سطح مقطع راداری شاهد بسیار پایین بوده و به صورت عملیاتی قابل استفاده است.

ریزپهپادها

باید اشاره ای به گونه های دست پرتاب و ریزپهپادهای ساخت ایران داشته باشیم که تاکنون چند نمونه از آنها رونمایی شده و به دلیل هزینه پائین طراحی و تولید عمدتاً توسط شرکت های خصوصی یا دانشگاه ها توسعه یافته اند. این پرنده ها در انواع بال ثابت، بالگرد، بالزن، داکت فن و کوآدروتور بوده اند که در شرایط عملیاتی مختلفی به سر می برند که در ادامه برخی از این نمونه ها را معرفی می نماییم.
مینی پهپاد فراز2 با جرم 2900 گرم، سقف پرواز 3000 متر، سرعت 110 کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی 45 دقیقه یکی از نمونه های دست پرتاب یاد شده است. این ویژگی ها برای هواپیمایی در این رده فیزیکی در حد مطلوبی بوده و بکارگیری آن در یگان های سبک شناسایی بسیار مفید است. فراز2 به طور استاندارد از دو دوربین برای شناسایی و ارسال همزمان تصاویر استفاده کرده و امکان بکارگیری محموله جنگ الکترونیک نیز برای آن پیش بینی شده است. این نوع از پهپادها امروزه کاربرد بسیاری یافته و یکی از نمونه های آمریکایی با جرم 1.9 کیلوگرم، سرعت پایای 56 کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی یک تا یک و نیم ساعت که هم اکنون در عراق نیز استفاده می شود آمار تولید چند هزار فروند دارد.
میکرو بالگرد شاهین با جرم 350 گرم، سرعت 15 کیلومتر بر ساعت، مداومت پروازی 10 دقیقه، سقف پرواز 2000 متر و قطر ملخ 36 سانتی متر یکی از نمونه های دانشگاهی به شمار می رود که با توجه به ابعاد کوچک و سقف پرواز مناسب در صورت افزایش مداومت پروازی به وسیله ای بسیار مطلوب برای امور شناسایی در فضاهای شهری تبدیل خواهد شد.
میکرو پرنده آوا نیز از جمله ریزپهپادهای ساخته شده به صورت نمونه اولیه است که از مداومت پروازی 30 دقیقه و جرم 600 گرم و هدایت دستی و تمام خودکار برخوردار است. این پرنده با توجه ابعاد کوچک علاوه بر سهولت حمل و بکارگیری توسط نفرات به سختی توسط دشمن شناسایی می شود و با ارتقای قابلیت های آن از جمله برد می تواند نمونه ای کارامد برای نیروهای مسلح باشد.
پهپادهای کوآدروتور با بهره برداری از چهار موتور که در چهار گوش یک مربع نصب شده اند نیروی بالابرنده خود را تأمین می نماید. برخاست عمودی و پرواز با پایداری مناسب در عین مانورپذیری بالا از جمله ویژگی های این نوع است. چندین نمونه پژوهشی از آنها تاکنون ساخته شده است. حدود وزنی این نمونه ها کمتر از 3 کیلوگرم، برد چند صد متر تا کمتر از 2 کیلومتر و توانایی ارسال بلادرنگ تصاویر از ویژگی های آنها است.
نمونه هایی از پهپاد بالزن و داکت فن نیز در غالب پروژه های دانشگاهی ساخته شده است که از پرداختن به آنها صرف نظر می کنیم.
در انتهای این سلسله گزارش باید به نمونه های رونمایی نشده از پهپادهای ایرانی که در مصاحبه فرماندهان عنوان شده است اشاره نماییم. متخصصان داخلی با استفاده از پهپادهای خارجی که توسط سامانه های پدافندی آسیب دیده و بدست نیروهای خودی افتاده اند استفاده کرده و با روش مهندسی معکوس نمونه مشابه آنها را ساخته اند. شاید این سوال پیش آید که با توجه به تنوع بالای سامانه های پهپاد بومی اینکار چه ضرورتی داشته است؟ جدا از مزیت های سازه و بدنه این پرنده های خارجی که مطالعه آنها می تواند به رشد دانش بومی کمک کند، ساخت این پرنده ها و تجهیز آنها با زیرسامانه های داخلی و بکارگیری آنها در خارج از مرزهای کشور می تواند برای فریب دشمن و اجرای موفق تر عملیات شناسایی و یا حتی عملیات تهاجمی مفید واقع شود.
در واقع در صورت شناسایی چشمی این پهپادها توسط دشمن با توجه به یکسانی ظاهر آنها با نمونه های در اختیار دشمن، نفوذ به محدوده دشمن و اجرای عملیات شناسایی یا رزمی بسیار راحت تر می شود و در واقع امروزه دشمن باید از پهپادهای مشابه با پهپادهای خودش هم بترسد!
منبع مقاله :
سایت مشرق