تأثیر اضطراب بر عملکرد تحصیلی

اضطراب یکی از عواطف موجودات زنده و برای حفظ بقای آن ها لازم است. اضطراب باعث می شود موجودات، با هوشیاری و گوش به زنگی بیشتری نسبت به محیط رفتار و از خطرات اجتناب کنند. بسیاری از رفتارهای خطرجویانه مثل رانندگی های پرسرعت، پرش از ارتفاع و پرواز با کایت ممکن است تا حدی به دلیل کم بودن اضطراب در فرد باشد. در شرایط امن تر زندگی که انسان در شهر و روستا و در خانه زندگی می کند و خطرات محیطی مثل حمله ی جانوران تهدیدش نمی کند، اضطراب برای حفظ عملکرد روزانه لازم است. مثلاً بیدار شدن از خواب برای رفتن به مدرسه یا محل کار، تنظیم وقت برای حاضر شدن سر قرارهای مهم، به موقع رسیدن به حرکت اتوبوس یا پرواز هواپیما و نیز صرف وقت و انرژِی برای انجام دادن تکالیف، پروژه ها و...
از این دیدگاه، داشتن اضطراب متناسب، برای آن که فرد رفتارهای مناسبی برای درس خواندن داشته باشد لازم است. یعنی سر وقت از خواب بیدار شود، وقت کافی برای انجام تکالیف بگذارد و با بی خیالی سراغ کارهای دیگر نرود و شب هم تا وقتی تکالیف را انجام نداده نخوابد.
از طرفی، تأثیر اضطراب بر عملکرد شناختی مغز بسیار جالب و مؤثر است. در مواجهه با یک اضطراب معمولی، خون رسانی و فعالیت مناطق خاصی از مغز که با تمرکز، توجه و یادگیری ارتباط دارد، بیشتر و بهتر می شود. اما وقتی اضطراب شدید، فراگیر و نامتناسب با شرایط باشد، عکس این حالت پیش می آید؛ یعنی در همان مراکز مغزی، خون رسانی مختل و فعالیت و عملکرد آن کم می شود.
اضطراب در تمام حیطه های مربوط به عملکرد تحصیلی، تأثیر منفی دارد. در زمان یادگیری، توجه و تمرکز دانش آموز کم می شود، بی قرار است، نمی تواند تکالیف را شروع کند یا به پایان برساند، فرا خواندن مطالب فراگرفته شده از حافظه و استفاده از آن ها در زمان آزمون و امتحان مختل می شود. اشتهایش کم شود، شب ها خوب نمی خوابد و همین بی خوابی، توجه و تمرکز را بیشتر مختل می کند. علائم جسمی اضطراب مثل لرزش دستان، تپش قلب، نفس نفس زدن، عرق کردن، سرخ شدن یا رنگ پریدگی، همه و همه سرنخ هایی هستند که فرد را متوجه اضطراب خود می کنند و علائم ذهنی اضطراب مثل دلهره، دلشوره، دستپاچگی، ناامنی، بی قراری، عدم اطمینان به خود و... بیشتر می شود. یعنی اضطراب به سرعت دچار سیکلی معیوب می شود و هر علامت، علائم دیگر را تشدید می کند. مثلاً: اضطراب علائم رفتاری بسیار بارزی دارد. فرد ممکن است حتی از شروع کردن کار اجتناب کند یا فقط فکر انجام دادن آن باعث شود که اضطرابش شدیدتر شود. ممکن است اطمینان به خود، اعتماد به نفس و مسلط بودن، تبدیل به تزلزل، احساس عدم تسلط و مشکل در تصمیم گیری شود. با آن که ابتلا به اضطراب شدید بر عملکرد همه ی انسان های مبتلا تأثیر منفی می گذارد، این تأثیر بر عملکرد دانش آموزان و دانشجویان بارزتر است. اگر فرض کنیم یک خانم خانه دار، یک آقای مغازه دار، یک خانم معلم، یک آقای مهندس، یک دانش آموز و یک دانشجو همه به یک اختلال اضطرابی با درجه ی مشابه مبتلا شوند، انتظار می رود که تأثیر منفی اضطراب بر عملکرد دانش آموز و دانشجو بسیار بیشتر باشد.
منبع مقاله :
موسوی، شکوفه؛ (1386) موفقیت تحصیلی: نقش والدین در تحصیل فرزندان، تهران: نشر قطره، چاپ پنجم