گزارش حاضر با عنوان «بررسی وضعیت تعطیلات در ایران» در جلسه شماره 681 مورخ 89/11/12 شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و به تأیید اعضای محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده و مقرر شد به عنوان سند رسمی منتشر شود.

مقدمه 1
چکیده 2
فصل اول: تعاریف، اقسام و آثار تعطیلی 5
تعریف 6
اقسام و انواع تعطیلات 6
الگوی معیار تعطیلی 10
ابعاد و آثار تعطیلات 11
فصل دوم: تعطیلات در ایران و جهان از منظر آمار 19
وضعیت انواع تعطیلات در ایران 20
بررسی و مقایسه میانگین تعطیلات مناسبتی رسمی در ایران و سایر کشورها 23
تعطیلات آخر هفته در ایران و کشورهای جهان 24
وضعیت همزمانی تعطیلات رسمی و تعطیلات آخر هفته در ایران 25
وضعیت پراکندگی تعطیلات رسمی در طول سال 28
وضعیت انواع تعطیلات رسمی ایران از نظر نوع مناسبتها 31
مقایسه وضعیت انواع تعطیلات در ایران و برخی کشورهای جهان 32
وضعیت و پراکندگی تعطیلات در برخی کشورهای جهان 37
فصل سوم : جمع بندی و نتیجه گیری 39
فهرست منابع 42

مقدمه

در پی ارایه گزارش هایی به محضر مقام معظم رهبری در خصوص میزان و وضعیت تعطیلات در کشور، موضوع برای بررسی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع شد. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن بررسی همه جانبه موضوع و بهره گیری از دیدگاه های گوناگون، گزارش جامعی تهیه و در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نمود. اعضای محترم شورای عالی پس از استماع و اظهارنظر، ضمن تأیید گزارش، مقرر نمودند متن گزارش به عنوان یک سند منتشر شود.
گزارش پیش رو ضمن مرور پیشینه ادبیات موجود در خصوص تعطیلات و ابعاد و آثار مذهبی، ملی و انقلابی و فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی آن؛ مقایسه میزان تعطیلات کشور با سایر کشورهای دنیا؛ کیفیت و نحوه گذران تعطیلات؛ با نگاهی جدید بر ضرورت ساماندهی و بهره برداری گسترده فرهنگی از ایام تعطیل و تغییر نگاه مسئولان، کارشناسان و آحاد جامعه از «نگاه تک بعدی و صرفاً اقتصادی به تعطیلات» به «نگاه همه جانبه به تعطیلات» و از «زیاد بودن تعطیلات به عنوان مسئله ای جدی» به «پایین بودن میزان بهره وری در ایام کاری» و راهکارهای مرتبط پرداخته است.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی

چکیده

1. تعطیلی یک نیاز طبیعی برای فرد و جامعه است که میزان، کیفیت و نحوه استفاده از آن را ویژگی ها و نیازهای هر جامعه تعیین می کند و بر این اساس نمی توان نسخه واحدی را برای همه جوامع در نظر گرفت.
2. تعطیلات دارای ابعاد گوناگون مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و باید در یک نگاه جامع به همه آن ها توجه داشت و از نگاه صرفاً اقتصادی به تعطیلات پرهیز کرد.
3. چهار ویژگی اسلامی و مذهبی، انقلابی و ملی ابعاد چهارگانه هویت ملت و کشور ایران را تشکیل می دهد و متناسب با هریک از آن ها، ارزش ها و نمادهایی در نزد ملت ایران شکل گرفته و همواره مورد توجه، ارج گذاری و اهتمام آنان بوده است. این ایام و مناسبت ها، کارکردها و نقش های مهم و تأثیرگذار در حفظ و ارتقای مرزهای هویتی و فرهنگ کشور در مقابل انواع تهاجمات و جنگ های نرم و سخت داشته است. حضور میلیونی و سالانه اقشار گوناگون مردم در ایام الله و مناسبت های انقلابی، دینی و ملی همچون تاسوعا و عاشورا، ایام و لیالی قدر، 22 بهمن و .... علاوه بر انسجام اجتماعی و اتحاد ملی، موجب بزرگی ملت ایران در نزد جهانیان از یک طرف و موجب یأس و ناامیدی دشمنان و بدخواهان از طرف دیگر شده است. این همه یکی از کارکردهای بی بدیل حضور نقش آفرینی مردم ایران در ایام تعطیلات در ایران اسلامی است. بواقع می توان از جمله پرکارترین روزهای ملی را همین ایام برشمرد که ارزش افروده ملی آن با هیچ درآمد و تولید اقتصادی قابل مقایسه نیست.
4. نظام کاری کشور به دو دسته نظام کاری رسمی و غیررسمی تقسیم می شود. نظام کاری غیررسمی از قواعد خاص خود پیروی می کند و در واقع ایام تعطیلات رسمی، ایام رونق و کسب و کار - بویژه در مشاغل مرتبط با سفر و گردشگری، حمل و نقل و ... - در نظام کاری غیر رسمی محسوب می شود و به نوبه خود در افزایش تولید ناخالص ملی کشور نقش مهمی را ایفا می کند.
5. گرچه تعطیلات بر شاخص های اقتصادی تأثیرگذار است، ولی عامل اساسی و تعیین کننده، میزان بهره وری نیروی کاری در کشور است به گونه ای که توجه به بهره وری و کار مفید در روزهای کاری، کاهش درآمد ایام تعطیل را جبران خواهد کرد. به عنوان مثال براساس برخی محاسبات افزایش ده دقیقه به ساعات کار مفید، معادل با افزایش 6 روز کاری است. بنابراین برای رشد اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی، عامل اصلی و اساسی افزایش بهره وری در طول سال و ایام کاری است و حذف چند روز از تعطیلات نمی تواند چندان تأثیرگذار باشد؛ مضافاً اینکه توجه به ابعاد دیگر تعطیلات که در سطور پیشین گفته شد، نیز ضروری و لازم است.
6. بررسی ها نشان می دهد تعطیلات سالانه اکثر کشورهای جهان بین 110 تا 129 روز است. به عنوان مثال کشورهای توسعه یافته ای همچون روسیه 123روز، ژاپن 119روز، ترکیه، اتریش و کره جنوبی هر یک 117 روز، کانادا و ایتالیا 116 روز، آمریکا، اسپانیا، چین، مالزی و دانمارک نیز 115 روز تعطیلات سالانه رسمی را در کشور خود دارند. البته به این تعطیلات باید تعصطیلات اختصاصی بانک ها و کارخانه های آن ها را نیز اضافه کرد. اما در ایران با احتساب «25 روز تعطیلی رسمی» و «52 روز تعطیلی روز جمعه»، تعداد روزهای تعطیل به «77 روز» می رسد. اگر «نیم پنجشنبه تعطیلی » نیز به آن افزوده شود تعداد کل روزهای تعطیل در ایران «103 روز» خواهد بود که بر این اساس، ایران در مقایسه با کشورهای جهان، به جز یک کشور، کمترین تعطیلات را در جهان دارد.
7. آنچه که در مطبوعات و سایت ها مطرح می شود که تعطیلات در ایران بیشتر از همه کشورهای جهان است ناظر به تعطیلات رسمی است که باید گفت واقعیت این گونه نیست. اولاً: بیشترین تعطیلات رسمی (26روز) در تقویم کشور سری لانکا وجود دارد ثانیاً: علاوه بر ایران در تقویم کشور بوسنی و هرزگوین نیز 25 روز تعطیلی رسمی وجود دارد. ثالثاً: گرچه هم اکنون 25 روز تعطیلی رسمی در تقویم کشور وجود دارد ولی 15 روز آن مناسبت های اسلامی و مذهبی بر اساس تقویم قمری است که به خاطر همزمانی آن با روزهای تعطیل آخر هفته، میزان تعطیلات واقعی کشور به طور متوسط حدود 20 روز است و در برخی از سال ها به 18 روز نیز رسیده است. گفتنی است روسیه 19 روز، ژاپن 18 روز و اتریش، کانادا و چین هر یک 17 روز دارای تعطیلات رسمی هستند. بنابراین با توجه به آن چه که در بند قبلی گفته شد معلوم می شود که ایران (به جز یک کشور) کمترین تعطیلات سالانه را در جهان دارد.
8. تعطیلات رسمی اول سال چهار روز است ولی بر اساس عرف این تعطیلات طولانی تر از آن وبه صورت غیررسمی تا سیزده فروردین ادامه می یابد. ادامه می یابد. این ایام و همچنین روزهای بین التعطیلین بازده کافی را در مقایسه با روزهای کاری عادی ندارند و اصلاح فرهنگ کار و افزایش بهره وری امری ضروری است.

فصل اول: تعاریف، اقسام و آثار تعطیلی

* تعریف
* اقسام و انواع تعطیلات
* الگوی معیار تعطیلات
* ابعاد و آثار تعطیلات

تعریف:

1. معنای لغوی واژه «تعطیل»

در فرهنگ دهخدا برای واژه «تعطیل» معانی زیر آمده است؛ فرو گذاشتن، خالی کردن و ضایع گذاشتن چیزی، ترک گفتن چیزی، متوقف کردن کار یا عملی، زمان فراغت و بیکاری و ... .
به طور کلی در فرهنگ عمومی، این واژه با مفاهیمی همچون ایام استراحت، خوشی، تفریح، سرکار نرفتن، بیکاری مترادف است.

2. معنای اصطلاحی

تعطیلی روزی است که مفهوم خاص مذهبی، ملی یا فرهنگی دارد و به تناسب آن مراسم جمعی (یا فردی) خاصی برپا می شود و هر کس با قطع کار به صورت کوتاه یا بلند مدت به منظور استراحت یا تفریح از آن بهره می برد. در تعطیلات، شخص از محیط معمول کاری خود دور می شود و با تجدید قوای جسمی، روانی و معنوی، ساعات بیشتری را در خانه و کنار خانواده می گذراند. شادی کردن، صله رحم، انجام فرایض مذهبی، کمک در کارهای منزل و انجام امور باقیمانده طی هفته، مطالعه، رسیدگی به شرایط آموزشی و تربیتی فرزندان و ... از جمله کارهایی است که افراد در ایام تعطیل به آن می پردازد.

اقسام و انواع تعطیلات

هر کشور از یک یا دو تقویم (یا بیشتر) برای زمان بندی فعالیت های خود استفاده می کند. تعطیلات هر کشور رابطه مستقیم با تقویم مورد استفاده در آن دارد. اغلب یک تقویم برای فعالیت های روزمره و اقتصادی و یک تقویم یا بیشتر برای فعالیت های مذهبی وجود دارد. در کشورهایی که یک مذهب مورد قبول اکثریت جامعه است، تعدد تقویم مذهبی وجود نداشته و مشکلات ناشی از آن کمتر خواهد بود و در کشورهایی که تقویم رسمی و مذهبی آن ها یکی است، مشکلات یاد شده تقریباً وجود ندارد.
تعطیلات را می توان به دو دسته کلی تعطیلات رسمی و غیر رسمی تقسیم کرد که خود دارای انواعی به شرح زیر است:

الف) تعطیلات رسمی:

روزهایی از سال که به صورت ثابت و مشخص در تقویم هر کشور به عنوان تعطیلی مشخص شده اند و شامل تعطیلات مناسبتی و غیرمناسبی است. این نوع تعطیلی در تقویم برخی کشورها سال ها ثابت می ماند و در تقویم برخی دیگر از کشورها نیز سال به سال تغییراتی مشاهده می شود.

1. تعطیلات رسمی مناسبتی:

روزهایی از سال که با توجه به یک مناسبت مذهبی، ملی، انقلابی و یا بین المللی به صورت ثابت و مشخص توسط مرجع صلاحیت دار در تقویم هر کشور به عنوان تعطیلی تعیین شده است.

1.1. تعطیلات رسمی مذهبی:

این تعطیلات ریشه در اعتقادات دینی ملت ها دارند. روزهایی که به منظور بزرگداشت مناسبت ها، اعیاد و سوگواری شخصیت های دینی شناخته می شود. این گونه تعطیلات در کشورهایی که تمایلات مذهبی قومی تری دارند بیشتر مشاهده می شود. کشورهایی که تمایلات مذهبی قوی تری دارند بیشتر مشاهده می شود. کشورهایی همچون سوئد، نروژ، دانمارک، پرو و ایران در گروه کشورهایی قرار دارند که بیشترین تعطیلات مذهبی را به خود اختصاص داده اند و کشورهایی مانند، چین، روسیه، کوبا و ... فاقد تعطیلات مذهبی هستند. برخی کشورهای مسلمان تنها دو عید فطر و قربان را تعطیل می کنند و برخی دیگر روزهای میلاد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، مبعث یا روز وفات آن حضرت را نیز اضافه می کنند. برخی کشورهای مسیحی مانند سوئد، نروژ و ونزوئلا تعطیلات مذهبی بیشتری دارند و برخی کشورهای مسیحی نیز برای هر یک از قدیسان و پدران مقدس و آسمانی روز تعطیل اعلام می کنند.

1.2. تعطیلات رسمی انقلابی:

این تعطیلات با تغییر و روی کار آمدن هر نظام و حکومت تعیین می شوند. روزهایی ازسال که از بعد سیاسی برای نظام و مردم حائز اهمیت است و غالباً با تغییرنظام ها حذف یا اضافه خواهند شد. روز سرنگونی یک رژیم یا روز استقلال ملی کشورها در این دسته از تعطیلات قرار می گیرد. کشورهای کوبا، کلمبیا، شیلی و کنگو تعطیلات انقلابی زیادی دارند. در مورد ایران، پیروزی انقلاب اسلامی، روز رحلت امام خمینی (ره)، 12 فروردین و روز ملی شدن صنعت نفت از آن جمله اند.

1.3. تعطیلات رسمی ملی:

این تعطیلات ریشه در سنت های هر ملت دارد و با گذر زمان تقریباً تغییر چندانی نمی کنند. روزهای تاریخی یک ملت که یادآور افتخار، سنت، جشن یا عزای ملی است و عمدتاً با تاریخ و فرهنگ مردم آن سرزمین گره خورده است. به عنوان نمونه نوروز در فرهنگ ایرانیان یا جشن گلریزان و نیمه تابستان در کشور دانمارک جزء تعطیلات ملی به شمار می روند. تعداد این روزهای تعطیل بستگی به جایگاه تاریخی کشورها، عمق فرهنگی، سابقه جشن های سنتی و ارزش اسطوره ها در آن کشورها دارد. تعطیلات ملی عموماً منشأ تاریخی - فرهنگی داشته و از این رو این تعطیلات در کشورهایی که قدمت تاریخی بیشتری دارند، بیشتر مشاهده می شوند؛ تعداد تعطیلات ملی در کشورهایی همچون چین، ژاپن، ایتالیا و ایران بیشتر از سایر کشورهاست.

1.4. تعطیلات رسمی بین المللی (با عنوان روز جهانی):

در این تعطیلات برخی دولت ها برای هماهنگی با سایر کشورها مناسبت آن روز را پذیرفته و تعطیل اعلام می کنند و از تعیین تعطیلی روز دیگر برای آن مناسبت خودداری می کنند. گفتنی است در تقویم ایران اینگونه تعطیلی وجود ندارد.

2. تعطیلات رسمی غیر مناسبتی:

روزهایی از سال که بدون وجود مناسبت خاصی به صورت ثابت و مشخص در تقویم هر کشور به عنوان تعطیلی مشخص شده است.

2.1. تعطیلات آخر هفته:

تعطیلات آخر هفته اساساً منشأ دینی دارند؛ پر چه امروزه در گذر زمان و دور شدن برخی جوامع از دین کمتر به آن پرداخته می شود. زمان لازم پرداختن به جنبه های معنوی وجودی انسان و شرکت در مراسم مذهبی اصلی ترین کارکرد تعطیلات آخر هفته است. در اسلام روز جمعه، در دین یهود روز شنبه و در مسیحیت روز یکشنبه برای انجام فرائض و اعمال دینی تعطیل می باشد. بر خلاف ایران بسیاری از کشورهای دنیا دو روز (بیشتر شنبه و یکشنبه) را با عنوان تعطیلات آخر هفته در تقویم خود دارند.

2.2. تعطیلات آموزشی:

در این نوع از تعطیلات کلاس های درسی برگزار نشده و تعطیل است ولیکن سایر بخش های سیستم آموزشی و بخش های دولتی و غیردولتی کشور به فعالیت خود ادامه می دهند. تعطیلات آموزشی بر مبنای نوع سیستم آموزشی (مثلاً دو نیمسال یا سه نیمسال بودن سال تحصیلی و ...) در هر کشور تعیین می گردد و فلسفه وجودی آن افزایش توان یادگیری، بهره وری و نشاط در دانش آموزان، دانشجویان و اساتید می باشد. در کشور ما این تعطیلات معمولاً شامل تعطیلات بین دو نیمسال، تعطیلات تابستانی و نزدیک به پانزده روز تعطیلات عید نوروز می باشد.

2.3. تعطیلات بانکی:

در برخی از کشورها، علاوه بر تعطیلات رسمی و آخر هفته، ایام دیگری از سال برای نظام بانکی تعطیل اعلام می شود. در کشور ما این نوع تعطیلات وجود ندارد و برعکس برای انجام امور مالی مردم در ایام تعطیل نیز برخی از شعب بانک ها به ارایه خدمات می پردازند.

ب) تعطیلات غیر رسمی:

روزهایی از سال که به صورت ثابت و مشخص در تقویم کشور به عنوان تعطیلی مشخص نشده، بدون برنامه ریزی قبلی بوده و ناشی از موارد ذیل اند:

1. درگذشت و فوت:

تعطیلی به دلیل در گذشت یک شخصیت مهم یا تعدادی از افراد جامعه بر اثر یک حادثه.

2. شیوع بیماری:

تعطیلی هنگام بروز و شیوع یک بیماری خطرناک در جامعه.

3. بلایای طبیعی و شرایط جوی:

تعطیلی ناشی از زلزله، سیل، طوفان، برف سنگین، آلودگی هوا و... .

4. بین التعطیلین:

تعطیل شدن روز کاری واقع شده بین دو روز تعطیل.

5. اجلاس و مراسم های خاص:

روزهایی که به دلیل برگزاری جلسات مهم بین المللی در کشور و به لحاظ تدابیر امنیتی تعطیل اعلام می گردد.

الگوی معیار تعطیلی

در گذشته های دور، انسان ها میزان کار و فراغت از آن را بر مبنای نوع کار، آب و هوا و فصول سال و ... تعیین می کردند؛ اما با تشکیل زندگی اجتماعی و متمدن، احتیاج به معیاری دقیق تر احساس شد که بر اساس رهنمودهای دینی در ابتدا یک روز از هر هفت روز برای فراغت از امور دنیوی، پرداختن به معنویات و استراحت در نظر گرفته شد.
امروزه با توجه به تقسیم کار و نقش و تخصص های گوناگون، میزان چهل ساعت کار در هفته (یعنی پنج روز کار با روزی هشت ساعت) و دو روز تعطیلی به عنوان یک استاندارد در اکثر کشورهای جهان پذیرفته شده است. از طرف دیگری برای تعطیلات رسمی در میان کشورها استاندارد یا الگوی خاصی وجود ندارد. عواملی همچون ویژگی های جوامع از نظر قومی، فرهنگی و دینی، متوسط جهانی روزهای تعطیل در سال و یا بهینگی در امر تعطیلی می تواند به عنوان معیاری برای تعیین نوع و میزان تعطیلات برای آن جامعه در نظر گرفته شود که از این میان توجه به ویژگی های جوامع و بهینگی تعطیلات مهمتر و منطقی تر به نظر می رسد که رسیدن به آن تنها با بررسی آثار تعطیلی بر جامعه هدف و مدیریت صحیح آن امکان پذیر است.
برای بررسی وضعیت تعطیلات و دستیابی به قضاوت صیحح و منطبق با نیازها و واقعیات، باید ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تعطیلات نیز به صورت دقیق مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد.

ابعاد و آثار تعطیلات

تعطیلی دارای ابعاد و آثاری است که بر فرد و جامعه تأثیر می گذارد به همین خاطر لازم است این ابعاد و تأثیرات به خوبی شناخته شود:

الف) آثار فردی تعطیلات

با توجه به نحوه استفاده صحیح از تعطیلی (مدیریت فردی تعطیلی) آثار مثبت آن در فرد و رضایتمندی وی قابل مشاهده خواهد بود.

انجام اعمال مذهبی:

هنگام تعطیلی آخرین روز هفته و تعطیلات مذهبی، زمان تعیین شده فرصت مناسبی برای جدایی از مسائل دنیوی و پرداختن به معنویات می باشد. پرداختن مردم جامعه بخصوص مردم مسلمان و معتقد ایران به امورات مذهبی سطح کیفی استفاده و بهره مندی از امور معنوی را افزایش خواهد داد.
به عنوان مثال شرکت در مراسم و سوگواری ایام محرم و تاسوعا و عاشورا عملاً یک مکتب و مدرسه آموزشی، تربیتی و فرهنگی برای مردم است که صرفاً جنبه اوقات فراغت و تعطیلی ندارد. مضافاً اینکه جنبه های فراملی و هویتی آن نیز غیرقابل انکار است.

استراحت:

تعطیلی آخر هفته برای استراحت و رفع خستگی کار هفتگی در نظر گرفته شده مگر در موارد استثنا (مانند فشارکاری در یک دوره زمانی یا بیماری که با مرخصی قابل رفع می باشد).

تفریح:

برای ایجاد روحیه شاد در خود و دیگران، احتیاج به روزهای تعطیلی با مضمون جشن و عید می باشد.

گردش و سفر:

برای انبساط خاطر، شناخت موهبت های الهی و بدست آوردن آگاهی و اطلاعات مفید از کشور و جهانی که در آن زندگی می کنیم از روزهای تعطیل برای امر گردشگری استفاده می شود.

صله رحم و دید و بازدید:

شغل های امروزی و دوری محل زندگی فامیل، دوستان و آشنایان (با وجود وسایل ارتباطی مختلف) باعث کم شدن ارتباطات نزدیک گردیده است که این امر پیامدهای منفی بر فرد و جامعه بر جای می گذارد. صله رحم و ملاقات با خویشاوندان و دوستان و آشنایان از مهمترین مسائل و نیازهای فرهنگی - اجتماعی است که انجام آن احتیاج به فرصتی فارغ از کار روزانه یعنی تعطیلی دارد.

انجام کارهای شخصی:

بعضی از امورات و کارهای شخصی در هنگام فراغت از کار روزانه به دلیل فرصت کوتاه قابل انجام نیستند و احتیاج به زمان بیشتری دارند که این امر در روزهای تعطیل امکان پذیر است.

انجام کارهای عقب افتاده:

معمولاً بعضی از کارهای ضروری و مورد نیاز به دلیل گرفتاری یا دلایل دیگر به تاخیر می افتد که روز تعطیل فرصت خوبی برای انجام یا اتمام است.

شرکت در مراسم ملی:

حضور در راهپیمایی ها و گرامیداشت روزهای ملی در تقویت روحیه همبستگی، تقویت و پویایی آرمان ها و اهداف ملی و انقلابی و.... بسیارمهم و موثر است.

ب) آثار تعطیلی بر جامعه

تعطیلی همچون موضوعات دیگر، آثار گوناگونی بر جامعه دارد که به طور مختصر به آنها اشاره می شود:
1. ابعاد و آثار فرهنگی، دینی و مذهبی
2. ابعاد و آثار اجتماعی و سیاسی
3. ابعاد و آثار اقتصادی

1. ابعاد و آثار فرهنگی، دینی و مذهبی

ملت و کشور ایران دارای چهارویژگی اصلی است که با هویت او گره خورده است. چهار ویژگی اسلامی و مذهبی، ملی و انقلابی ابعاد چهار گانه هویت مردم ایران را تشکیل می دهد و به همین خاطر متناسب با هر یک از ابعاد ویژگی های فوق، ارزش ها و نمادهایی در طول تاریخ ملت ایران به عنوان نشانه های ریشه دار جلوه گر شده و همواره مورد توجه و ارج گذاری و اهتمام مردم بوده است. این ایام و مناسبت ها کارکردها و نقش های مهم و تأثیرگذاری در حفظ و ارتقای مرزهای هویتی و فرهنگی ملت ایران در مقابل انواع تهاجمات و تعرضات و جنگ نرم و سخت داشته و به گونه ای نقش ملجأ و پناهگاه را ایفا کرده است.
باید پذیرفت که کار و فعالیت یک ملت فقط به محدوده، کارخانه، شرکت ها و مزارع و فعالیت اقتصادی منحصر نمی شود، بلکه یک ملت برای بقاء و رشد خود به کار و فعالیت در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و دفاعی نیز نیازمند است و مناسبت ها و ایام انقلابی و دینی و ملی نقش بسزایی در این زمینه حیاتی دارد و هیچگاه کار به معنای فعالیت اقتصادی نمی تواند جایگزین آن باشد. ارزش افزوده شرکت مردم در ایام الله اسلامی و انقلابی و گرامیداشت اعیاد و وفیات اسلامی برای کشور بسیار فراتر از فعالیت صرف اقتصادی است. به عبارت دیگر مردم ایران در ایام تعطیلات مناسبتی به کار و فعالیت و امور مهمتری می پردازند که در عرصه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و دفاعی مورد نیاز کشور می باشد. شرکت در مراسم عزاداری سالار شهیدان و عزاداری دهها میلیونی مردم ایران در ایام تاسوعا و عاشورا و یا شرکت در مراسم ایام و لیالی قدرو عید فطر و یا حضور در راهپیمایی های انقلابی و ملی همچون بیست و دو بهمن و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، ایام رحلت امام خمینی رحمه الله پس از دو و سه دهه که هر سال با شکوهتر از سال پیش برگزار می شود، آن چنان عظمتی را از ملت ایران در نزد جهانیان به نمایش می گذارد که از یک سو موجب بهت و حیرت آنان شده و از سوی دیگر همه معادلات و برنامه ریزی های دشمنان را برهم زده و بیش از پیش آنها را ناامید و سرافکنده می کند.

2. ابعاد اجتماعی و سیاسی تعطیلات

از 25 روز تعطیل رسمی تنها چهار روز متعلق به تعطیلات انقلابی است، این چهار روز عبارتند از: دوازدهم فروردین (روز جمهوری اسلامی)، چهاردهم خرداد (سالروز رحلت امام خمینی (ره)، پانزده خرداد (قیام 15 خرداد ) و بیست و دوم بهمن (روز پیروزی انقلاب اسلامی).
«12 فروردین » روزی است که ملت ایران در حرکتی نمادین، بیشترین رکود حضور یک ملت در رفراندوم را در طول تاریخ معاصر به ثبت رسانده اند. بر اساس آمار 98/2 درصد مردم با شرکت در انتخابات، به جمهوری اسلامی به عنوان سیستم حکومتی جدید ایران رأی داده اند. این موضوع را می توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد. در نگاه اول میزان بالای مشارکت مردم در سال 1358 به طور خاص دارای اهمیت فزاینده ای می باشد و نشان از عزم و اراده جدی ملت ایران برای ساختن ایران براساس بنیان های اسلامی و دموکراتیک بوده است، در واقع این انتخابات به دنیا ثابت کرد که اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلم) نزد ملت ایران دارای پذیرش عمومی بوده و این ملت راه خود را بر مبنای نوسازی و دگرگونی سیاسی ایران بر اساس مدل اسلامی و ایرانی و نه مدل غربی، برگزیده است. در نگاه دوم فارغ از میزان بالای مشارکت باید به نفس پدیده جمهوری اسلامی اشاره کرد. این مدل حکومتی در مقابل مدل های نظام های سوسیالیستی در شرق و لیبرال دموکراتیک در غرب، پا به عرصه وجود گذاشته و توانسته است یک کشور را بر اساس آموزه های خاص خود مانند اسلام سیاسی، اقتصاد اسلامی، حضور ولی فقیه در رأس نظام، مدل توسعه متوازن و ... بازسازی و بازتعریف کند.
بر این اساس وجود این روز به عنوان یک روز تعطیل در تقویم رسمی ایران دارای جنبه نمادین پراهمیت است و باید با برنامه ریزی برای آگاهی دادن به مردم به خصوص نسل جوان فلسفه تشکیل نظام جمهوری اسلامی تبیین و روشن شود و با گرامیداشت این روز از سرمایه اجتماعی آن در جهت رشد و شکوفایی جامعه هر چه بیشتر بهره گرفته شود.
در روز «چهاردهم خرداد» ملت ایران به تجدید عهد خود با بنیانگذار نظام می پردازند که اسلام را سرلوحه تمام فعالیت های خود قرار داده است. مردی که توانست با دستان خالی بزرگترین قدرت نظامی در منطقه را از درون به فروپاشی برساند و توازن قوا در سطح نظام بین الملل را دستخوش تغییر و تحول کند. از منظر سیاسی این امر از واضحات است که هر نظامی سالروز وفات و یا میلاد بنیانگذار خود را گرامی می دارد و نه فقط در ایران، بلکه در کشورهایی که در آن ها انقلابی به رهبری یک شخصیت بزرگ و دارای ویژگی های منحصر به فرد و با جایگاه بلند در نزد مردم رخ می دهد، مردم با قدرشناسی سالروز وفات او را گرامی می دارند.
نقطه آغاز انقلاب اسلامی، با قیام مردم در روز «15 خرداد 1342شمسی»، پایه گذاری می شود. به تعبیر حضرت امام خمینی (ره) این روز نطقه ی عطفی در جهت ظهور منجی عالم بشریت نیز به شمار می رود این روز منشأ تحولات بزرگی در تاریخ معاصر شده است.
در «بیست و دوم بهمن سال 1357» انقلاب اسلامی ایران به نقطه عطف خود رسیده است و ملت ایران بعد از تحمل 2500 سال نظام پادشاهی، سرانجام توانست برای خود تصمیم بگیرد؛ یادآوری تحولات سال 57 برای ملت دارای مطلوبیت بوده، به علاوه اینکه همه ساله مردم ایران با انجام راهپیمایی در تمام نقاط کشور، رفراندوم دیگری در تأیید نظام و جمهوری اسلامی انجام می دهند و این امر گواه حمایت مردم از نظام است و توانسته است تا دشمنان نظام از جدا کردن بدنه مردم از مسئولان و اصل نظام ، دلسرد گرداند و توان بازدارندگی نظام را به رخ دشمنانش بکشاند.
بی تردید آثار فراوان و بی بدیل فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی این مناسبت و ایام الله در حفظ و حراست از دستاوردهای انقلاب اسلامی و مرزهای هویتی ملت ایران بر صاحبنظران و آگاهان پوشیده نیست.

3. ابعاد و آثار اقتصادی تعطیلات

نکته اول:

نظام کاری کشور به دو دسته نظام کاری رسمی و غیررسمی تقسیم می شود. در این میان نظام رسمی کاری از تعطیلات رسمی تبعیت می کند ولی نظام کاری غیررسمی کمتر از تعطیلات رسمی تبعیت می کند و متقابلاً در این اما فرصت طلایی برای کسب و کار مشاغل مرتبط با سفر و گردشگری، حمل و نقل، هتلداری، رستوران ها و... محسوب می شود بلکه موجب افزایش تولید ناخالص ملی نیز می شود. این موضوع دقیقاً واقعیتی است که در هنگام بررسی و ارزیابی تأثیرات منفی تعطیلات بر تولید ناخالص ملی آگاهانه یا نا آگاهانه، مورد غفلت قرار می گیرد.

نکته دوم :

معمولاً صاحبان صنایع و کارخانجات نه تنها از فرصت تعطیلات رسمی به عنوان یک امر ضروری برای بازسازی و ارتقای چرخه تولید استفاده می نمایند؛ بلکه ایام دیگری از سال را نیز برای افزایش بهره وری نیروی کار و بهسازی محصول با برنامه قبلی تعطیل می کنند.

نکته سوم:

بررسی ها و اعداد و ارقامی که اقتصاددانان برای میزان هزینه یک روز تعطیلی ارائه می کنند، از آنجائیکه با مبانی، فروض و روش های متفاوت بدست آمده بالطبع با هم متفاوت است؛ تعطیلات بر شاخص های اقتصادی است. ولی عامل اساسی و تعیین کننده در ارزیابی و برآورد این اثرات بر مبنای میزان بهره وری نیروی کار در کشورهای مختلف ارائه شده است. از این رو باید بهره وری به عنوان یک عامل مهم و اساسی در نظر گرفته شود.
مطابق برخی از اعلام نظرها که مبنای چندان روشنی ندارد و نیاز به ارزیابی دقیقتری دارد، سهم تولید ثروت توسط منابع انسانی در ایران معادل 34% اعلام شده است که به فرض قبول، که با در نظر گرفتن تمام 365 روز سال به عنوان روزهای کاری که امری غیرمنطقی و غیرعقلایی است، این میزان نهایتاً اندکی ارتقاء می یابد. لذا حذف کل تعطیلات کشور نیز اثر چندانی از بعد افزایش ده دقیقه به ساعت کار مفید معادل با افزایش 6 روز کاری است.
به همین خاطر لازم و ضروری است که به جای حذف یک یا چند روز از تعطیلات که علاوه بر ابعاد اقتصادی، دارای آثار ضروری فردی و جمعی و فرهنگی و اجتماعی فراوانی است برای افزایش میزان سهم منابع انسانی با رویکرد افزایش بهره وری انسانی اقدامات لازم صورت پذیرد.

منبع مقاله :
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی