تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری
منبع :راسخون



 

در آزمایشگاه، مارماهی دهان گرد ساکن کف دریا، مواد غذایی را از طریق پوست جذب می‌کند.

طراحان مد، علاقه ی زیادی دارند به پوست مار ماهی (eel - skin): کفش، کیف پول و کیف دستی را می توان از این ماده ساخت چراکه ظاهرش شبیه چرم است. پوست مار ماهی که در اغلب اجناس گران قیمت به کار می رود بر خلاف نامش، از مار ماهی (eel) یا مار ماهی الکتریک _ که یک نوع ماهی بزرگ شبیه مار ماهی است _ گرفته نمی شود، بلکه از یک حیوان دریایی لاغر به نام مار ماهی دهان گرد (hagfish) ساخته می شود. این جانوران دریایی لاش خور، لاشه ی جانوران مرده و یا بدن جانوران در حال مردن دریایی را سوراخ کرده و از داخل به بیرون، تمام اعضا و جوارح جانور را خورده و تنها استخوان ها و پوستش را باقی می گذارند. (اگر مار ماهی دهان گردی را به شام دعوت می کنید ابتدا مطمئن شوید که برای غذایش لاشه‌ای را در نظر گرفته باشید.)
پوست مار ماهی دهان گرد به غیر از استفاده‌ای که برای طراحان مد دارد دارای فواید دیگری نیز هست. آزمایشات اخیر روی این ماده نشان می دهد زمانی که مار ماهی دهان گرد اقیانوس آرام، به سمت غذایش شیرجه می زند، مواد غذایی را از طریق پوستش جذب می کند و نیازی نیست که منتظر بماند که غذا ابتدا به معده اش برسد. پوست این جانور مواد غذایی را جذب می کند.
دیگر جانوران دریایی هم چون انواع بسیاری از کرم ها نیز به همین شیوه تغذیه می کنند. این تحقیق اخیر، اولین تحقیقی است که نشان می دهد مار ماهی دهان گرد نیز از همین راه تغذیه می کند.
دسته بندی مارماهی‌های دهان گرد، کار دشواری است و همین امر باعث می شود که نظر دانشمندان به این موجودات جلب شود. ظاهر آ ن ها شبیه مار ماهی است ولی ساختار درونی بدنشان متفاوت است. آن ها بیشتر شبیه ماهی ها هستند با این تفاوت که پشتشان استخوانی ندارد. مار ماهی دهان گرد، تکامل یافته ی گونه ی بسیار دیرینه‌ای از جانوران دریایی است که این گونه مربوط می شود به میلیون ها سال پیش از به وجود آمدن دایناسورها. اگر با یک ماشین زمان بتوانیم به 300 میلیون سال پیش برگردیم می بینیم که جانوران این گونه با مار ماهی های دهان گرد زمان خودمان شباهت زیادی داشتند. برخی از دانشمندانی که نظریه ی تکامل را مطالعه می کنند معتقدند مار ماهی های دهان گرد و ماهی های امروزی در دوران باستان از گونه ی واحدی بوده اند. هم چنین ممکن است، هر دوشان از یک جانور واحد تکامل یافته و مهره داران امروزی را تشکیل داده باشند.
مهره داران جانورانی هستند هم چون ماهی ها و پستان داران که ستون فقرات سختی دارند و این ستون فقرات به استخوان جمجمه شان منتهی می شود. بی مهرگان در مقابل، جانورانی هستند هم چون کرم ها و حشرات که ستون فقرات ندارند. جانوران بی مهره، روی زمین خیلی شایع ترند تا آن جا که از هر 10 گونه جانور، 9 گونه ستون فقرات ندارند.
مار ماهی دهان گرد ممکن است از مهره داران باشد ولی دانشمندان هم چنان به بحث کردن راجع به این موضوع ادامه می‌دهند. هر مار ماهی دهان گرد یک جمجمه ی سخت دارد ولی به جای ستون فقرات در طول کمرش بافتی به نام نوتوکورد دارد. کریس ام وود به این حیوانات می گوید "مهره داران باستانی". وود در دانشگاه مک مستر در شهر همیلتون کانادا یک فیزیو لوژیست ماهی است. این یعنی او عمل کرد بدن ماهی ها را مطالعه می کند.
او در مصاحبه ای به مجله ی ساینس نیوز گفت از آن جا که پوست از اجزاء داخلی بدن در مقابل محیط محافظت می کند، در تکامل حیواناتی که قرار باشد برای زندگی به خشکی بروند سیر تکاملی پوست اهمیت بسیاری دارد. با توجه به این که جانوران ساکن خشکی دارای پوست ضخیم و محافظ هستند ، نمی‌توانند مواد غذایی را مستقیما از طریق پوست جذب کنند.
وود و هم کارانش از پوست مار ماهی دهان گرد اقیانوس اطلس که در جزیره ونکوور در کانادا گرفته بودند نمونه برداری کردند. دانشمندان، برای این که بفهمند تا چه حد مواد غذایی توسط پوست جذب می شوند نمونه هایی از پوست را روی سرتاسر تعدادی ظرف شیشه ای کوچک کشیدند. محتوی درون هر شیشه محلولی شیمیایی شبیه مواد درون بدن مار ماهی دهان گرد بود.
ظروف شیشه ای درون محلول دیگری قرار گرفتند که حاوی آمینو اسید بود. این آمینو اسیدها مواد مغذی هستند. آن ها بلوک های سازنده ی پروتئین ها هستند و مار ماهی دهان گرد زمانی که حیوانات را می‌خورد پروتئین بدنشان را می بلعد. عمل کرد ظرف شیشه‌ای درون محلول آمینو اسید مثل عمل کرد نمونه‌ای آزمایشگاهی از یک مار ماهی دهان گرد اقیانوس آرام درون یک لاشه می باشد.
محققان، محلول هایی با غلظت های متفاوتی از آمینو اسید را مورد آزمایش قرار دادند. آنها هم چنین نمونه پوست ها را در زمان های مختلف، مورد آزمایش قرار دادند تا مقدار مواد غذایی جذب شده توسط آن را اندازه بگیرند. پس از آزمایش های مکرر، دانشمندان معلوم کردند که پوست این جانور، آمینو اسیدها را تا حد معینی جذب می کند و از آن پس مقدار مواد غذایی ثابت می ماند، و نشان می دهد که پوست دیگر نمی تواند بیش از این، مواد غذایی را جذب کند. وود در مجله ساینس نیوز گفت این یعنی خود بافت پوست نیز، مواد غذایی را گرفته و از آن استفاده می کند و پوست فقط گذرگاهی برای عبور مواد غذایی نیست.
در آزمایشگاه، پوست مار ماهی دهان گرد، آمینو اسیدها را از یک محلول جذب کرد. ولی برای این که بفهمیم مار ماهی دهان گرد در محل سکونت طبیعی‌اش یعنی در کف دریا و در حین خوردن مردار سایر جانوران دریایی چگونه مواد غذایی را جذب می کند، به آزمایش های بیشتری نیاز است.
فردریک مارتینی در ساینس نیوز گفت: "چیزی که در آزمایشگاه نشان داده می شود الزاماً مطابق با واقعیت نیست." این بدان معنی است که شاید با این آزمایش ها نتوان ثابت کرد که این جانور چه مقدار مواد غذایی را از طریق پوستش جذب می کند. مارتینی بیو لوژیستی است از دانشگاه هاوایی در مانوا که او نیز مار ماهی دهان گرد را مطالعه می کند. او می گوید که دوست دارد در مورد نحوه دست یابی این جانور به سایر مواد غذایی علاوه بر آمینو اسیدها نیز بداند.