مثبت بنگريد تا آرام باشيد

مثبت نگري، بر اين منطقْ استوار است كه توجه فرد مصيبت ديده را از مشكلات و سختي ها به سمت خوبي ها و زيبايي ها معطوف سازد. در حقيقت، مثبت نگري روشي است براي بازگرداندن توجه از ناخوشايندها به خوشايندها. در اين روش، اموري كه مي توانند فرح بخش و نشاط آور باشند، وارد فضاي رواني شخص مصيبت ديده مي شوند و بدين سان، از شدت درد و رنج وي كاسته مي شود.

مثبت نگري، خيال پردازي يا واقع گرايي؟!

مراد از مثبت نگري، تخيل مثبت نيست. تخيّل مثبت، چون پشتوانه ي واقعي ندارد، همانند يك فريب شكننده و كم تأثير است. مثبت نگري دين، مبتني بر كشف واقعيت هاي خوشايند است. دين نمي خواهد شما را به قصه ها، زندگي ها و شادي هاي خيالي سوق دهد و شما را با وعده هاي توخالي بفريبد؛ دين، بر آن است تا به شما كمك كند زيبايي هاي موجود در زندگي تان را كشف كنيد و در كنار همه ي مشكلات، آنها را نيز به حساب آوريد.
اين، آن چيزي است كه مي توان آن را«مثبت نگري واقع گرا»ناميد.

نكات مثبت زندگي تان را كشف كنيد

اگر زندگي را يكسره، تلخي و سختي ببينيم، آزاردهنده و غيرقابل تحمل خواهد شد. هنگام ورود يك مصيبت، ناخوشايندي آن به گذشته، آينده و تمام زواياي حال، «تعميم»داده مي شود. در برخي موارد نيز ممكن است بر ناخوشايندي حال«تمركز»شود و به هيچ چيز ديگري توجه نگردد. با اين تعميم يا تمركز، هيچ نقطه ي مثبتي براي انسانْ باقي نمي ماند كه به آن، دل خوش كند، اميدوار بماند و مشكلات خود را پشت سر بگذارد.
اما اگر همراه ناملايمات، خوشايندي هايي نيز وجود داشته باشد، موقعيت تنش زا«تعديل»مي شود.
آنچه به نقاط مثبت زندگي، خاصيت آرامش بخشي مي دهد، «درك» و توجه به آنهاست. در شرايط سخت، نقاط مثبت زيادي وجود دارند كه با توجه به آنها مي توان به تعديل تنيدگي و تخليه ي فشار رواني پرداخت؛ مهم اين است كه اين نقاط مثبت، شناسايي شده، موردتوجه قرار گيرند.
با كمال شهامت بپذيريد كه دچار مشكل شده ايد؛ اما بدانيد كه در زندگي شما نقاط مثبت بسياري وجود دارد كه مي توانيد با تكيه بر آنها، از سدّ مشكلات بگذريد.
بنابراين،‌براي رسيدن به آرامش و حفظ تعادل رواني، بايد به شناسايي و كشف نقاط مثبت زندگي تان بپردازيد. اين كار، نيازمند«مهارت»است. تاكنون فقط به نقاط منفي، توجه مي كرديد؛ اما از هم اكنون تصميم بگيريد كه به نقاط مثبت هم توجه كنيد. همين تصميم، احساس خوشايندي در شما به وجود مي آورد و از بار سنگين فشار رواني مي كاهد.
شايد در آغاز راه پيداكردن نقاط مثبت، مشكل باشد، ولي با كمي تمرين و كسب مهارت، به موفقيت هاي بزرگي دست خواهيد يافت. در ادامه ي بحث، به قلمروهايي كه نقاط مثبت زندگي تان را مي توانيد در آنها جستجو كنيد، اشاره خواهيم كرد.

1. تجربه هاي مثبت پيشين را به ياد آوريد

در يك اردوي تابستاني، عده اي از دانش آموزان، شركت داشتند. در يكي از روزها تأخير اتوبوس، دانش آموزان را بي تاب ساخت. در اين جمع، تنها يك نفر، آرام نشسته بود و در اعتراض و جنجال ديگر دانش آموزان، شركت نمي كرد. وقتي از او پرسيدند: تو چرا اعتراض نمي كني؟ گفت:«تا امروز، همه ي برنامه ها مرتب بوده است. انصاف نيست كه به خاطر يك تأخير، اعتراض كنيم». اين، نشان مي دهد كه اگر ناملايمات را در كنار خوشايندي هاي ديگر ببينيم، كوچك و تحمل پذير خواهند بود.
خوشايند گذشته يكي از منابع تقويت شما در برابر مشكلات است. اگر ناخوشايندي، در كنار خوشايندي هاي گذشته قرار گيرد، از عظمت پوشالي آن كاسته مي شود. ديدن ناملايمات اندك، از كسي كه خوبي هاي فراوان از او ديده ايم، آزاردهنده و بي تاب كننده نيست.
به همين جهت، يكي از روش هاي كاهش تنيدگي، يادآوري نعمت ها و خوشايندي هاي پيشين است. بر اين اساس، امام صادق عليه السلام مي فرمايد:
هيچ خيري نيست در آن بنده اي كه از گرفتاري خود شكايت مي كند و حال آن كه در گذشته، هزاران نعمت داشته و هزاران راحتي در آينده، به او خواهد رسيد (1).
يكي از تجار مدينه كه از وضع مالي خوبي برخوردار بود و با امام صادق عليه السلام مراوده داشت، روزگار وي دگرگون شد و به امام صادق عليه السلام شكايت كرد. حضرت براي آرام ساختن وي فرمود:
بي تابي نكن كه هرچند روزگاري چند تنگ دست شده اي، اما روزگاري طولاني در راحتي و آسايش بوده اي (2).
پس همه چيز را تيره و تار نبينيد. به واقعيت ها توجه كنيد، خواهيد ديد كه در كنار آن همه نعمت، رسيدن اين محنت، غيرقابل تحمل و آزاردهنده نيست.

2. به خوشايندي آينده فكر كنيد

هرچند هم اكنون در سختي به سر مي بريد، اما آينده ي شما، روشن و اميدواركننده است. توجه به آينده ي روشن و خوشايند، از عوامل مهم در كاهش تنيدگي يا فشار رواني انسان هاست. توجه به آينده ي روشن، اميد و توان مقاومت شما را افزايش مي دهد و نشاط و شادابي را به ارمغان مي آورد. به همين جهت، امام صادق عليه السلام در ادامه ي سخن خود براي آرام كردن تاجر ورشكسته اي كه پيش از اين، از او ياد كرديم از روش توجه دهي به آينده نيز استفاده كرده، مي فرمايد:
نااميد نباش كه نااميدي كفر است. شايد خداوند، تو را به زودي بي نياز كند (3).
در سفارش اول حضرت، صحبت از بي تابي نكردن بود و اين جا سخن از مأيوس نشدن. بي تابي نكردن، مربوط به زمان حال است و نااميدي، مربوط به آينده. شخص مصيبت ديده، چون آينده اي را نمي بيند و يا آن را تيره و تار مي بيند، مأيوس و نااميد مي گردد و بديهي است اين نااميدي، سطح تنيدگي را افزايش مي دهد؛ اما توجه به آينده ي روشن، اين پيامد منفي را از ميان مي برد و از فشار رواني انسان مي كاهد.

3. نعمت هاي حال را دريابيد

هرچند مصيبت، در زمان حالْ وارد شده و وجود دارد، اما بدانيد كه ناخوشايندي، همه ي جنبه هاي حال را دربرنمي گيرد. حادثه، در يك يا چند بُعد اتفاق مي افتد؛ ولي ديگر ابعاد زمان حال، از آن تهي است. ما نه تنها ناخوشايندي را به گذشته و آينده تعميم مي دهيم و خوشايند گذشته و آينده را به حساب نمي آوريم، بلكه در زمان حال نيز ناخوشايندي يك بعد را به همه ابعادِ حال، تعميم مي دهيم و يا اصلاً بُعد ديگري را به حساب نمي آوريم؛ گويا جز اين حالت، حالت ديگري وجود ندارد! بديهي است چنين وضعيتي موجب افزايش فشار رواني مي گردد. اين، در حالي است كه ناخوشايندي، فقط مربوط به برخي از ابعاد زمان حال است.
در كنار نكات منفيِ حال، نكات مثبت ديگري هم وجود دارد كه چه بسا بيشتر از منفي ها باشد؛ چرا به آنها نينديشيم؟ اين مهارت، دايره ي ناخوشايندي را كاهش داده، بر سطح رضايت از زندگي مي افزايد. بر همين اساس، امام علي عليه السلام مي فرمايد:
هرگاه چيزي از دنيا خواستي و از تو بازداشته شد، به يادآور دينت را كه خداوند، به تو داده و از ديگران بازداشته است كه اين، به جاي آنچه از دست داده اي سزاوارتر است. (4)
برخي از كساني كه دچار مشكلات روحي و فشارهاي رواني بودند، هنگامي كه به معصومان عليهم السلام مراجعه مي كردند، با همين روش، درمان مي شدند. ابوهاشم جعفري يكي از كساني است كه به شدت، گرفتار مي شود و در تنگناي سختي قرار مي گيرد. خدمت امام هادي عليه السلام مي رسد تا از وضع خود شكايت كند. او خود مي گويد: چون نزد حضرت نشستم، به من فرمود:
اي ابوهاشم! كدام يك از نعمت هاي خداي-عزوجل- را مي خواهي سپاس بگذاري؟!
مي گويد: سكوت كردم و ندانستم چه جوابي بدهم. حضرت، خود، آغاز به سخن كرد و فرمود:
خداوند-عزوجل- ايمان را روزي تو ساخت و در نتيجه، بدنت را بر آتش، حرام كرد و سلامت را روزي تو ساخت؛ پس تو را بر اطاعت خدا ياري كرد و قناعت را روزي تو كرد و تو را از ابتذال، مصون داشت. (5)
قرارگرفتن مشكلات در كنار نكات مثبت، دو پيامد دارد: يكي اين كه اندازه ي مشكلات را كوچك مي كند و ديگري اين كه توجه به نقاط مثبت، موجب تلطيف فضاي رواني مي گردد. پس به نقاط مثبت زندگي تان بينديشيد تا مشكلات شما تحمل پذير گردد و راحت تر زندگي كنيد.

پي‌نوشت‌ها:

1. مسكن الفؤاد، ص52؛ بحارالانوار، ج67، ص 231.
2. كشف الغمّه، ج2، ص 162؛ بحارالانوار،ج78، ص 203.
3. كشف الغمه، ج2، ص 162؛ بحارالانوار، ج78، ص 203.
4. بحارالانوار، ج71، ص 145؛ فقه الرضا، ص 360؛ كنز الفوائد، كراجكي، ص 345.
5. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج4، ص 401؛ الامالي، صدوق، ص 412.

منبع مقاله: پسنديده، عباس؛ (بي تا)، هنر رضايت از زندگي، قم: دفتر نشر معارف، چاپ نهم