روش هاي مصرف يا استعمال داروها

محصولات و فرآورده هاي دارويي به روش هاي مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرند البته يک دارو مي تواند به چند شکل استفاده گردد و گاهي فقط روش منحصر به فردي در مصرف يک دارو وجود دارد. راه هاي استفاده از داروها:
1- روش خوراکي؛ 2- راه تزريقي که شامل تزريق عضلاني، زير جلدي، موضعي، داخل مفصلي و وريدي مي باشد؛ 3- راه تنفسي ( اسپري)؛ 4- مقعدي ( شياف)؛ 5- قطره هاي چشمي- گوشي، داخل بيني؛ 6- داخل واژن ( دستگاه تناسلي زنان) و 7- زير زباني.

تزريقات عضلاني (IM):

به طور عمده با سرنگ هاي شماره 20 تا 23 و با زاويه 90 درجه انجام مي شود. هرچند تزريقات عضلاني به طور شايع در عضلات ناحيه باسن ( گلوتئوس ها) صورت مي گيرد ولي در عضلات دلتوئيد ( شانه) و راني ( واستوس خارجي) قابل انجام است. روش کار:
2- دارو را با سر سوزن مناسب از آمپول بکشيد.
3- محل تشريحي ( آناتوميک) تزريق را مشخص نماييد.
4- هر باسن به 4 قسمت از يک دايره تبديل مي شود که قسمت فوقاني و خارجي، ناحيه تزريق است.
4- بيمار را در وضعيتي مناسب قرار دهيد.
5- با استفاده از پنبه آغشته به الکل محل تزريق را تميز کنيد.
6- پوست محل تزريق را با 2 انگشت دست چپ گرفته و بالا بياوريد سپس با زاويه 90 درجه تزريق کنيد.
7- سر سوزن بايد سريع وارد عضله شود. هميشه پس از ورود سر سوزن پونکسيون کنيد تا مطمئن شويد که به داخل رگي تزريق نکرده ايد.
8- پس از تزريق سوزن را به سرعت خارج کرده و با پنبه الکل محل تزريق را به آهستگي ماساژ دهيد.
9- تزريق داروها در کودکان در قدام عضله ران و يا واکسن ها در عضله دلتوئيد بازو و شانه صورت مي گيرد.
10- عدم دقت در تعيين محل آناتوميک تزريق، فاجعه آفرين خواهد بود و مي تواند با ضايعات عصبي- عروقي و .... همراه باشد.
داروهاي بسياري مثل هپارين، انسولين و .... به صورت زير جلدي تزريق مي شوند....

نوع تزريق	اندازه سر سوزن	حجم قابل تزريق
عضلاني (IM )	20 تا 23	1 تا 5 سی سی
عضلاني دلتوئيد	23 تا 25	5/0 تا 2 سی سی
اينترادرمال (ID )	26 تا 27	1/0 سی سی
زير پوستي (SC )	25 تا 27	5/0 سی سی

تزريقات زير جلدي:

1) با سرنگ هاي شماره 25 تا 27 انجام شود.
2) داروي موردنظر را بايد با سر سوزن مناسب به داخل سرنگ کشيد.
3) محل مناسب براي تزريق را انتخاب کنيد.
4) با پنبه الکل ضد عفوني محل را ضدعفوني کنيد.
5) در افراد چاق، سوزن را با زاويه 90 درجه و در افراد لاغر، پوست محل تزريق را با 2 انگشت بگيريد و با زاويه 45 درجه وارد کنيد.
6) پس از ورود پونکسيون نکنيد تا از عدم ورود سوزن به داخل عروق مطمئن شويد.
7) سر سوزن را پس از تزريق سريع خارج کنيد.
8) به آرامي با پنبه الکل محل تزريق را ماساژ دهيد.

داروهاي چشمي- گوشي

قطره هاي چشمي:

در حالي که بيمار به بالا نگاه مي کند پلک زيرين را به پايين بکشيد و قطره چکان ( اپليکاتور) را نزديک کنيد و در گوشه چشم بچکانيد. از قرار دادن قطره چکان مستقيماً روي پلک خودداري کنيد و پلک را به آرامي رها کنيد.

پماد چشمي:

مثل تکنيک بالا عمل کنيد و لايه نازکي از پماد را داخل پلک تحتاني قرار دهيد.

قطره گوشي:

به بيمار توصيه کنيد روي گوش مقابل بخوابد. در کودکان، لاله گوش را به پايين و عقب بکشيد و در بزرگترها لاله گوش را به بالا و عقب بکشيد. از تماس قطره چکان با گوش پرهيز کنيد. بهتر است بيمار 1 تا 2 دقيقه در همين وضعيت بخوابد.
ارجح است که قطره گوشي سرد نباشد.

راه هاي ديگر استفاده از دارو

1) اسپري تنفسي، 2) اسپري بيني، 3) قطره بيني، 4) داخل واژن، 5) شياف و 6) قرص زير زباني.

اسپري تنفسي:

داروهاي بيماران آسمي اغلب به صورت اسپري استفاده مي شوند. اسپري را در فاصله 2/5 سانتي متري دهان قرار دهيد، پس از يک دم عميق و بازدم عميق، اسپري را در مقابل دهان آماده کنيد فشار کنيد و همزمان با زدن اسپري تنفس ( دم عميق) را انجام دهيد.

اسپري بيني:

نوک اسپري را وارد بيني کنيد. با فشار روي محفظه اسپري مقدار لازم دارو وارد بيني مي شود.

قطره بيني:

بهتر است بيني بيمار را تميز کنيد و در حالت خوابيده به پشت در حالي که سر بيمار کمي به طرف عقب خم شده است، دارو را وارد بيني کنيد و 1 تا 2 دقيقه در همين حالت او را نگهداريد. قطره چکان را بايد پس از هر بار استفاده با آب شست.

داخل واژن:

در صورتي که بيمار خودش بخواهد از اين روش استفاده کند بايد دراز بکشد، اپليکاتور را به آرامي وارد واژه کند و سپس دسته اپليکاتور را به داخل فشار دهد.

شياف:

براي استفاده آسانتر بهتر است از ژل هاي نرم کننده ( لوبريکانت) به همراه شياف بهره بگيريد. به آرامي شياف را وارد مقعد کنيد تا 2/5 سانتي متر بالاتر از اسفنکتر داخلي مقعد قرار گيرد. بهترين وضعيت، خوابيدن به پهلو است.

قرص زير زباني:

قرص هاي قلبي مخصوص را در گوشه دهان، بين گونه و دندان قرار دهيد تا مواد آن آهسته آزاد و جذب شود.
منبع مقاله :
حسن زاده، سيد ذبيح الله؛ (1343)، فرهنگ دارويي خانواده، تهران: گلپا، چاپ سيزدهم.