تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون




 
ماه گرفتگی هنگامی رخ می‌دهد که سایه‌ی زمین به صورت کامل یا جزئی بر روی سطح ماه می‌افتد. این مقاله در بر گیرنده‌ی برخی اطلاعات پایه در باره‌ی این روی داد ویژه و انواع آن می‌باشد.
ماه گرفتگی روی دادی در حوزه‌ی نجوم به شمار می‌رود و هنگامی رخ می‌دهد که زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و در نتیجه جلوی تابش نور خورشید گرفته شده و سایه‌ی زمین بر روی سطح ماه می‌افتد. این پدیده هنگامی اتفاق می‌افتد که خورشید، زمین، و ماه در یک خط مستقیم قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که پدیده‌ی ماه گرفتگی شب‌هایی رخ می‌دهد که ماه کامل است، یعنی درست زمانی که خورشید و ماه در دو نقطه‌ی مقابل هم قرار دارند.

انواع ماه گرفتگی

برای درک بهتر انواع ماه گرفتگی، بیایید ابتدا درباره‌ی سایه زمین اطلاعاتی کسب کنیم. سایه‌ی زمین از دو قسمت متمایز تشکیل گردیده است که عبارتند از سایه‌ی اصلی و نیم‌ سایه. سایه‌ی اصلی تیره‌ترین سایه است و در آن شعاع‌های خورشید کاملاً پنهان می‌گردند. بر عکس، در نیم‌ سایه شعاع خورشید به صورت جزئی مسدود می‌شود و در نتیجه تاریکی ایجاد شده از نمود کمتری برخوردار است. اختر شناسان بسته به چگونگی افتادن سایه‌ی خورشید بر روی ماه انواع مختلف ماه گرفتگی را به سه گروه تقسیم کرده‌اند که عبارتند از ماه گرفتگی نیم ‌سایه‌ای، ماه گرفتگی جزئی، و ماه گرفتگی کامل.

ماه گرفتگی نیم‌سایه‌ای

این نوع ماه گرفتگی همان طور که از نامش پیدا است هنگامی رخ می‌دهد که ماه در معرض نیم‌ سایه‌ی زمین قرار می‌گیرد. مشاهده‌ی این نوع ماه گرفتگی با چشمان غیر مسلح سخت و دشوار است و معمولاً به کمک تلسکوپ قابل مشاهده است. ماه گرفتگی نیم‌ سایه‌ای کامل نیز هنگامی رخ می‌دهد که ماه به طور کامل در معرض نیم‌سایه‌ی زمین قرار دارد. این نوع ماه گرفتگی به ندرت اتفاق می‌افتد و میزان درخشش سطح ماه نیز در هر نقطه متفاوت است. در واقع، آن قسمت از سطح ماه که در نزدیکی سایه‌ی اصلی زمین قرار می‌گیرد نسبت به نقاط دیگر تیره‌تر به نظر می‌رسد. ماه گرفتگی‌های نیم ‌سایه‌ای 35 در صد کل موارد ماه گرفتگی را تشکیل می‌دهند.

ماه گرفتگی جزئی

این نوع ماه گرفتگی هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از ماه از میان سایه‌ی اصلی زمین عبور می‌کند. این نوع ماه گرفتگی را می‌توان با چشم غیرمسلح به آسانی مشاهده نمود. با این حال، بسته به آن قسمت از ماه که از میان سایه‌ی اصلی زمین عبور می‌کند این نوع ماه گرفتگی گاهی قابل مشاهده نیست.
در این نوع ماه گرفتگی، آن بخش از ماه که در معرض سایه قرار دارد در مراحل اولیه به رنگ سرخ در می‌آید. حدود 30 در صد از موارد ماه‌ گرفتگی از نوع ماه گرفتگی جزئی هستند.

ماه گرفتگی کامل

این نوع ماه گرفتگی هنگامی رخ می‌دهد که ماه به طور کامل در معرض سایه‌ی اصلی زمین قرار می‌گیرد. هنگام وقوع ماه گرفتگی کامل، ماه به رنگ سرخ درخشان در می‌آید. بر اساس محاسبات نجومی مربوط به سرعت حرکت ماه، ماه گرفتگی کامل ممکن است به مدت 107 دقیقه ادامه داشته باشد. ماه گرفتگی کامل زمانی اتفاق می‌افتد که ماه کاملاً در معرض سایه‌ی اصلی زمین قرار دارد. مدت زمان ان معمولاً یک ساعت است. حدود 35 درصد از موارد ماه گرفتگی از نوع ماه گرفتگی کامل هستند.
باید خاطرنشان ساخت که تماشای ماه گرفتگی با چشم غیر مسلح بر خلاف خورشید گرفتگی هیچ گونه خطری به همراه ندارد. ماه قبل و بعد از وقوع پدیده‌ی ماه گرفتگی به طور شگفت انگیزی درخشان به نظر می‌رسد و این امر به خاطر باز تاب نور خورشید بر روی سطح ماه است. به طور میانگین سالانه دو مورد ماه گرفتگی اتفاق می‌افتند.