خستگي

35روش داشتن زندگي پرنشاط و پرانرژي

راستش را بگوييد. اولين بار که کلمات بحران انرژي را شنيديد به تحريم نفت توسط اعراب فکر کرديد يا به خودتان؟ اگر با شنيدن اين واژه ها به خودتان انديشيديد- اگر صبح ها براي به کار انداختن موتور داخلي بدنتان درگيري داريد، اگر بعد از صرف ناهار به سختي به فعاليت هاي روزانه ادامه مي دهيد و عصر براي خاتمه دادن به کار و رها کردن آن لحظه شماري مي کنيد - بدانيد که شما تنها نيستيد.
هر فردي ممکن است گاهي احساس خستگي کند. چه کسي است که مايل به داشتن انرژي بيشتري نباشد؟ متأسفانه داشتن انرژي و نيروي بيشتر مثل داشتن پول زياد است - يعني صحبت کردن راجع به آن به مراتب آسان تر از بدست آوردن آن است. با اين حال افزايش انرژي ساده تر از آن است که تصور مي کنيد. البته نسخه اي که همه پزشکان مي پيچند همواره يکسان است و تغيير نمي کند: خوب استراحت کنيد. از رژيم غذايي مناسبي پيروي کرده و ورزش را فراموش نکنيد. اما توصيه هاي کارشناسان و متخصصان ما در اين زمينه از توصيه هاي کلي فراتر رفته و شامل توصيه هاي خاص و مؤثر مي باشند. پس، خانم ها وآقايان! لطفاً موتورهايتان را روشن کنيد.

به خود فرصت دهيد

به توصيه ي دکتر «ويکي يانگ» بهتر است صبح ها قبل از شروع به کار يک ربع ساعت به خود فرصت دهيد. به اين ترتيب کار را با عجله و خستگي آغاز نمي کنيد.

خوردن صبحانه ي سه جزيي

سه جزء تشکيل دهنده ي يک صبحانه ي خوب عبارتند از: هيدروکربن ها، پروتئين ها و چربي ها. البته لازم نيست که به صبحانه خود چربي بيافزاييد. چربي فراواني که منبع خوبي براي تأمين انرژي است، در غذاهاي پروتئيني که مصرف مي شوند وجود دارد. اما حتي با مصرف مخلوطي از غلات (حاوي هيدروکربن هاي مرکب) و شير (سرشار از پروتئين) به عنوان صبحانه نيز مي توان روز خوبي را آغاز نمود. هم چنين نان گندم، شيريني و کلوچه منبع خوبي براي تأمين هيدروکربن هاي مرکب محسوب مي شوند. به منظور تأمين پروتئين لازم مي توان ماست کم چرب، پنير محلي يا يک تکه کوچک مرغ يا ماهي مصرف نمود. به علاوه دکتر «رايسر» در خصوص مصرف صبحانه اي مملو از هيدروکربن هاي مرکب و قندها هشدار مي دهد. با خوردن چنين صبحانه اي ترشح انسولين بيش از حد افزايش يافته و قند خون پايين مي آيد و همين امر خود موجب عصبي شدن فرد مي گردد. بنابراين از خوردن صبحانه در مغازه هاي دونات و پيراشکي فروشي مابين مسير خانه و محل کار بپرهيزيد.

بدانيد کجا مي خواهيد برويد

اگر ندانيد به کجا مي خواهيد برويد احتمالاً تا رسيدن به محل مورد نظر بسيار خسته خواهيد شد. هر روز صبح مدتي را صرف تعيين اهداف روزانه ي خود نماييد. دقيقاً تعيين کنيد قصد انجام چه کاري را داريد. اجازه ندهيد کارهاي روزمره شما را تحت کنترل خود درآورند.

دزدان انرژي را دستگير کنيد

دکتر «ام اف گراهام» نويسنده ي کتاب «چگونه بر خستگي غلبه کنيم» مي گويد: «اگر مسأله خستگي به شغل يا کشمکش خانوادگي مربوط مي شود بايد هرچه زودتر آن را حل و فصل کنيد». دکتر «رايسر» استفاده از مرخصي در صورت عدم امکان رفع مشکل را توصيه مي کند. بنا بر اين اگر با کار زياد سعي در حفظ شغل دوم خود داريد يا استعفا دهيد و يا مرخصي بگيريد و اگر اقامت اقوام در منزل شما طولاني شده مي توانيد مؤدبانه از آن ها بخواهيد که در فرصتي ديگر - مثلاً ظرف سه سال ديگر!- براي ديدار مجدد شما بازگردند.

خاموش کنيد تا روشن شويد!

تلويزيون به آرام کردن انسان از طريق رخوت و بيحالي معروف است. پس با خاموش کردن تلويزيون آن را از شهرت بياندازيد. به جاي تماشاي تلويزيون مطالعه کنيد. خواندن بيش از تماشاي تلويزيون انرژي توليد مي کند.

دور موتور را تند کنيد

دکتر «يانگ» معتقد است که ورزش واقعاً به فرد نيرو مي بخشد. مطالعات يکي پس از ديگري بر اين ادعا گواهي مي دهند. در يک پژوهش بيش از 200 کارمند به انجام ورزش منظم و ملايم پرداختند. نتيجه 90% آن ها اظهار داشتند که قبل از اقدام به انجام ورزش هرگز احساسي به اين خوبي را تجربه نکرده بودند. تقريباً نيمي از اين افراد عشاير عصبي کمتري احساس مي کردند و يک سوم آنان اظهار داشتند که خوابشان بهتر شده. دکتر «يانگ» انجام ورزش در حدي که توليد انرژي کند - مثلاً راه رفتن تند - 3تا 5 بار در هفته، هر بار به مدت 20تا 30دقيقه به طوري که حداقل 2ساعت با زمان خواب فاصله داشته باشد را پيشنهاد مي کند.

به خاطر داشته باشيد که صداقت بهترين روش است

ورزش به همان اندازه که مفيد است مي تواند اعتيادآور باشد. اگر نسبت به آنچه بدنتان به شما مي گويد صادق نباشيد ممکن است بيش از حد لازم ورزش کنيد. «مري ترافتون» از جمله افرادي که به پياده روي، دوي صحرايي و اسکي مي پردازد مي گويد: «بايد به خودم يادآور شوم که توجه به آنچه بدنم به من مي گويد برايم خوب است و با استراحت مي توانم مجدداً انرژي ام را به دست آورم».

کارها را يک به يک انجام دهيد

دکتر «شري دان» مي گويد: «از کارهاي خود فهرستي تهيه کنيد. علت خستگي بسياري از افراد آن است که فکر مي کنند آن قدر کار دارند که نمي دانند از کجا شروع کنند». با اولويت بندي کارها و با ترسيم پيشرفت کار طبق فهرست تهيه شده مي توان تمرکز و انرژي خود را حفظ کرد.

مصرف روزي يک عدد مولتي ويتامين

اگر در خوردن يک وعده غذا، رعايت رژيم غذايي و غذا خوردن به نحوي مناسب قصور کرده ايد، مصرف روزي يک عدد مولتي ويتامين و مينرال بعنوان مکمل غذايي فکر خوبي است. عدم برخورداري از تغذيه خوب را مي توان عامل خستگي به شمار آورد و با مصرف مکمل هاي غذايي مي توان کمبود مواد غذايي را جبران نمود. اما انتظار نداشته باشيد که ويتامين خاصيت انرژي زايي فوري داشته باشد. اين استدلال که براي بهتر شدن به هنگام احساس خستگي مي توان ويتامين بيشتري مصرف نمود، استدلال صحيحي نيست. تنها با مصرف به موقع و مناسب ويتامين مي توان به اين هدف نايل شد.

به بدن خود اعلام زمان را بياموزيد

ريتم هاي 24ساعته مي توانند مانند ساعت هاي داخلي بدن براي بالا و پايين بردن فشار خون و درجه ي حرارت بدن در زمان هاي مختلف در طول روز عمل کنند. اين فعاليت شيميايي بدن نوسانات و تغييرات - از بيدار شدن و ورود به مرحله ي هوشياري تا رفتن به حالت خواب آلودگي - را در طول روز باعث مي شود. پس چرا اين نوسانات طبيعي در بعضي افراد در زمان هاي نامناسبي از شبانه روز - مثلاً آخر شب ها - به نقطه اوج خود مي رسند؟ به اعتقاد يکي از فيزيولوژيست ها به نام «ويليام فينک» عده اي از مردم بدون آن که خود متوجه باشند بدن خود را با سيکل زماني خاصي تنظيم مي کنند. پيشنهاد او در اين مورد تغيير برنامه شخصي تا حد ممکن به منظور تکميل ريتم هاي 24 ساعته است. اين کار را به راحتي با اندکي - مثلاً 15 دقيقه - زودتر يا ديرتر برخاستن از خواب تا رسيدن به زماني که احساس راحتي کنيد، مي توان انجام داد. به اين کار تا رسيدن به يک برنامه و ريتم دلخواه ادامه دهيد.

آتش را خاموش کنيد

پزشکان همواره ترک سيگار را توصيه مي کنند. اما اين مورد را نيز به دلايل ضرورت ترک سيگار بيافزاييد: سيگار کشيدن اکسيژن رساني به بافت ها را مختل مي کند و نتيجه ي نرسيدن اکسيژن کافي به بافت ها احساس خستگي است. با اين حال پس از ترک سيگار انتظار مشاهده ي نتيجه فوري و ارتقاء سطح انرژي بدن را نداشته باشيد. نيکوتين موجود در سيگار مانند يک ماده محرک عمل مي کند و تا مدتي پس از ترک آن ممکن است فرد موقتاً دچار احساس خستگي شود.

به تدريج و در طول روز ورزش کنيد

صرف نظر از اين که در چه موقعي از روز يعني صبح زود، ظهر يا عصر ورزش مي کنيد، همه ي آن را يک باره انجام ندهيد هرچند ساعت يکبار از جاي خود برخيزيد و به ورزش و حرکت بپردازيد. اين مطلب در مورد هر نوع تحريک و فعاليتي صادق است و محدويتي ندارد. چه کسي که در دفتر کار خود دوچرخه ثابت مي زند. چه پرسنل بيمارستاني که از پله ها مي دود و چه محققي که پشت ميز خود به انجام ورزش هاي ايزومتريک (درجا) مي پردازد.

«نه» گفتن را بياموزيد

دکتر «شريدان» در اين باره مي گويد: «واگذاري بخشي از مسئوليت به ديگران را بياموزيد». اگر به عهده گرفتن تعهدات و وظايف زياد موجب احساس خستگي و ضعف قواي شما مي شوند، پس بياموزيد که بگوييد: «من ديگر در اين گروه کار نخواهم کرد».

کاهش وزن

از وزن خود - مثلاً در مقياس کيلوگرم - بکاهيد. اگر چاق هستيد - به طور مثال اگر لازم است 20% يا بيشتر از وزن خود بکاهيد - کاهش وزن کمک بزرگي در رفع خستگي به شما خواهد کرد. «فينک» مي گويد: «البته لازم است از يک رژيم غذايي معقول توأم با ورزش استفاده نماييد. کاهش ناگهاني وزن به مقدار زياد براي سلامتي مضر است و خود موجب احساس خستگي مي شود».

افراط نکنيد

حتي چيزهاي خوب و مفيد مثل خواب هم ممکن است از حد معقول تجاوز کنند. به اعتقاد دکتر «فينک» خوابيدن بيش از حد باعث سستي و کسالت در طول روز مي شود. معمولاً 6تا8 ساعت خواب در شب براي اکثر مردم کافي است.

شمع را فوت کنيد!

بيدار ماندن هنگام شب و کار کردن - براي مثال بيدار ماندن تا ساعت 2 نيمه شب و برخاستن ساعت 5 صبح - موجبات خستگي را در طول روز فراهم مي آورند. پس از کم خوابي و بيداري دادن به خود بپرهيزيد.

چرت زدن

چرت زدن براي همه ي افراد مؤثر نيست اما در بازيافتن انرژي در افراد مسن تر که ديگر مانند دوران جواني خواب خوبي ندارند مي تواند کمک کننده ي باشد. هم چنين افراد جوان تر که برنامه ي پر مشغله اي دارند و تا دير وقت مجبور به کار کردن و بيدار ماندن هستند، نبايد چرت زدن را از نظر دور بدارند. اگر تصميم داريد چرت بزنيد سعي کنيد هر روز سر ساعت معيني چرت بزنيد و بيش از يک ساعت نخوابيد.

تنفس عميق

بنا به گفته ي پزشکان و متخصصان انجام تنفس عميق يکي از بهترين راه ها براي تمدد اعصاب و بدست آوردن انرژي از دست رفته است.

کاهش ميزان مصرف مشروبات الکلي

دکتر«رايسر» مي گويد: «الکل از جمله مواد افسرده کننده است و به جاي تأمين انرژي موجب رخوت و سستي مي شود. بنابر اين مصرف آن را به يک ليوان در روز کاهش داده و يا به کلي از مصرف آن اجتناب کنيد».

خوردن ناهار سبک

گروهي از پزشکان خوردن ناهار سبک را به منظور جلوگيري از ايجاد تمايل به "مي خواهم روي ميز بخوابم" را که بعد از ناهار به سراغ افراد مي آيد، توصيه مي کنند و احتمالاً اين توصيه را برخي از افراد بايد اجرا کنند. خوردن سوپ، سالاد و يک عدد ميوه هرچند ناهار مختصري محسوب مي شود، اما مغذي است.
مصرف قسمت اعظم سهم کالري روزانه در اوايل روز سبب مي شود فرد در طول روز انرژي لازم براي انجام کارهاي خود داشته باشد. اما در انتخاب منبع تأمين سوخت و کالري مورد نياز بايد دقت کافي نمود. به عنوان مثال هيدروکربن ها از جمله موادي هستند که به سرعت سوخت مي شوند. به عکس، سوخت و ساز چربي ها به کندي صورت مي گيرد و اين بدان معناست که فرد ديرتر خسته خواهد شد.

به تعطيلات برويد

مي توان گفت در بسياري از موارد رفتن به تعطيلات براي افراد ضروري است. اگر مدت هاست که به تعطيلات نرفته ايد، رفتن به تعطيلات و چند روز استراحت به بازگشت کامل انرژي از دست رفته کمک مي کند.
اين توصيه ي خيلي خوبي است.

تبديل انرژي

احساسات و هيجانات شديد علاوه بر خستگي روحي و ذهني، خستگي جسمي را نيز در پي دارند. احساسات تند نظير عصبانيت و خشم را مجدداً تحت کنترل و تسلط درآوريد و از اين انرژي در جهت پرداختن به شغل خود و تمرين ورزش استفاده نماييد.

دنياي خود را رنگين کنيد

به اعتقاد دکتر «رايسر» زندگي کردن در خانه هاي کاملاً تاريک خستگي را به دنبال خواهد داشت. وي بهره مند شدن از نور خورشيد به طور طبيعي يا مصنوعي را توصيه مي کند. چندين مطالعه در اين زمينه نشان مي دهند استفاده از رنگ هاي مختلف و اعمال تنوع، نقش بسيار مهمي در بالا نگه داشتن سطح انرژي بدن دارد. به عنوان مثال در حالي که رنگ قرمز به عنوان محرک انرژي براي مدت کوتاه مناسب است، رنگ سبز باعث رفع تنش و پريشاني شده و ايجاد تمرکز طولاني مي کند.

به موسيقي گوش بدهيد

به عقيده ي دکتر «رايسر» موسيقي آتش درون شما را روشن مي سازد. مي توانيد به « يوتو »(1)، « ويلي نلسون »(2)، « سيناترا »(3) و يا هر موسيقي يا خواننده ي ديگري که موجب نيرو بخشيدن به شما مي شود گوش بدهيد.

تعيين هدف براي خود

بعضي از مردم همواره براي آن که در زندگي خود حرکت کنند و به پيش بروند به ضرب الاجل و فرجه نيازمندند. اگر شما هم جزو اين دسته از افراديد براي خود فُرجه هاي کوتاه مدت و بلند مدت تعيين کنيد، تا هيچ يک برايتان به صورت عادي و روزمره در نيايند.

دوش بگيريد

هنگامي که يک دلال سهام نيويورک دچار خستگي مي شود دست از خريد و فروش مي کشد. آنقدر همانجا بي حرکت و ساکن مي ماند تا با قطرات آب سردي که به صورت او پاشيده مي شود از خواب بيدار شود. اما همين شخص اگر در خانه بود شايد با گرفتن دوش آب سرد مي توانست به نحو بهتري انرژي از دست رفته را باز يابد. آبي که به صورت قطرات ريز از دوش فرو مي ريزد يون هاي منفي را به هواي اطراف بدن منتقل مي کند. عده اي بر اين باورند که اين يون هاي منفي قادرند برخي از افراد را شادتر و با نشاط تر کنند.

بنوشيد

البته نه مشروبات الکلي؛ آب بنوشيد. يک روز قبل از سپري کردن يک روز داغ آفتابي توأم با فعاليت بدني يا گردش در «ديزني لند» مقدار زيادي آب بنوشيد. به علاوه نوشيدن آب در چنين روز گرمي را نيز از ياد نبريد. با اين کار مانع از دهيدراسيون (از دست رفتن آب بدن) و در نتيجه عارض شدن خستگي مي شويد. يک ورزش کار 50ساله به نام «اي. دراموند کينگ» به تجربه آموخته که مصرف زياد مايعات يک روز قبل از داشتن فعاليت شديد در يک روز گرم، بهترين روش است. وي دهيدراسيون و متعاقب آن بروز خستگي را در اين مواقع عمده ترين مشکل توصيف مي کند. «کينگ» در ادامه مي افزايد: «من يک روز قبل از سپري کردن يک روز سخت و گرم را در حالي مي گذرانم که به هر کجا مي روم بطري آبي را در دست دارم».

در داروهاي خود تجديد نظر کنيد

آيا واقعاً مصرف تمام داروهاي تجويز شده توسط پزشک و داروهايي که بدون نسخه مصرف مي کنيد برايتان ضروري است؟ اگر واقعاً ضرورتي احساس نمي کنيد، شايد بخواهيد بدانيد که کداميک از داروها را مي توان حذف کرد يا مقدار آن ها را کاهش داد. به عنوان نمونه قرص هاي خواب آور از جمله داروهايي هستند که اثراتشان تا روز بعد به جاي مي ماند. از ديگر داروهايي که در اين دسته قرار مي گيرند مي توان به داروهاي فشارخون، ضد سرفه و سرماخوردگي اشاره نمود. اگر نسبت به اثرات رخوت آور دارويي مشکوک هستيد، با پزشک خود در اين باره مشورت کنيد. شايد او بتواند داروي مشابه ديگري تجويز کرده و يا حتي با قطع مصرف دارو موافقت نمايد. به ياد داشته باشيد که هرگز بدون نظر پزشک به قطع مصرف داروهاي تجويز شده توسط پزشک مبادرت نورزيد.

اگر کاري به رفع خستگي اتان کمک مي کند آن را انجام دهيد

اثر خوشايند و مطلوب ماساژ، وان و حمام بخار را نمي توان انکار کرد. البته به گفته ي دکتر «فينک» تحقيق پيرامون ميزان اثر هر يک از موارد مذکور در رفع خستگي دشوار است. اما عده اي حاضرند نسبت به صحت اين مطلب قسم ياد کنند. دکتر «فينگ» در اين مورد مي گويد: «من هم متقاع شده ام هرچه افراد حالشان بهتر باشد کار خود را بهتر انجام خواهند داد».

اعمال تغيير و تنوع

گاهي خستگي واقعاً در نتيجه يک يکنواختي و نبود تنوع به وجود مي آيد. به عقيده ي دکتر «رايسر» حتي ساده ترين تغييرات مي توانند ايجاد تنوع کنند. مثلاً اگر هميشه روز را با خواندن روزنامه آغاز مي کنيد، سعي کنيد مطلب روح بخشي بخوانيد اگر هر دوشنبه براي شام ماهي مي خوريد، دوشنبه ي بعد مرغ را جايگزين آن نماييد. اگر دونده هستيد و تمام روز مي دويد سعي کنيد گهگاه در فواصل دويدن دوچرخه سواري کنيد.

محدود کردن کافئين مصرفي

مصرف يک يا دو فنجان قهوه هر روز صبح مي تواند. انرژي لازم براي شروع کار را فراهم آورد. اما مزيت کافئين در همين جا به پايان مي رسد. مصرف بيش از حد کافئين نيزمانند افراط در هر چيز ديگر خوب نيست. نوشيدن قهوه در طول روز به منظور ارتقاي سطح انرژي، در حقيقت بيشتر اثر معکوس دارد و موجب افت سطح انرژي مي گردد. دکتر «رايسر» کافئين را به جادوگري تشبيه مي کند که باعث مي شود که فکر کنيد انرژي تان افزايش يافته. در حالي که واقعاً اين اتفاق نيافتاده است. دکتر «فينگ» عدم مصرف کافئين به منظور کاهش اثر آن در نوسان سطح انرژي را پيشنهاد کرده و اضافه مي نمايد: «ميل ندارم مصرف کافئين را جهت ارتقاي سطح انرژي بدن توصيه کنم».

هشدار پزشکي

چه موقع خستگي علامت بيماري است؟

خستگي، گاهي تنها خبر از لزوم تغيير در نحوه ي اداره ي زندگي يا شروع يک سرماخوردگي و يا آنفلوانزا مي دهد. از طرف ديگر خستگي مي تواند علامت هشداردهنده ي يک بيماري جدي محسوب شود. هر بيماري مزمني - مانند ديابت، بيماري هاي ريوي و کم خوني - مي تواند به خستگي منجر گردد. خستگي هم چنين علامت بسياري از بيماري هاي ديگر از جمله هپاتيت، منونوکلئوز (4)، بيماري هاي تيروييد و سرطان است. بنابراين چنانچه خستگي مدت زيادي ادامه يافت سعي در تشخيص و خود درماني نکرده و به پزشک مراجعه نماييد.

دريچه هاي ذهن خود را به روي انرژي بگشاييد

بدن شما آنجا مي رود که فکر شما مي رود. امروز تأثير فکر بر بدن توسط همگان پذيرفته شده است. شما چطور؟ آيا اين حقيقت را پذيرفته ايد؟ آيا مي دانيد که افکار شما تأثير زيادي بر ميزان خستگي اي که احساس مي کنيد دارند؟ بله افکار شما بر بدن شما تأثير گذارند. در اينجا به ذکر چند نکته که شمارا در ارتقاي سطح انرژي ياري مي دهند، مي پردازيم.

مثبت فکر کنيد

قهرمانان و کارمندان اجرايي موفق شرکت ها اين چنين فکر مي کنند. پس شما هم بايد به همين روش عمل کنيد. نظر «ماري ترافتون» دونده نيز همين است. او مي گويد: «اگر حين راه رفتن در چاله ي بزرگي بيفتم هرگز نمي گويم: واي الان سرما مي خورم يا خسته مي شوم. در عوض به جوراب هاي پشمي ام که براي احتياط و حفظ گرما پوشيده ام فکر مي کنم».

انگيزه داشته باشيد

اگر خوب فکر کنيد خواهيد ديد که وقتي انگيزه ي کافي براي انجام کاري نداريد، انجام آن کار به خصوص به مقدار زياد برايتان دشوار خواهد شد. انجام کارهايي که نيازمند صرف انرژي زيادند. اگر علاقه اي به آن ها وجود نداشته باشد، تقريباً غير ممکن است. مثلاً «دروموند کينگ» را در نظر بگيريد. او در رقابت هاي طاقت فرساي مردان آهنين هاوايي - که رقابت کنندگان ساعت ها به شنا، دوچرخه سواري و دويدن مسافت هاي طولاني مي پردازند. شرکت کرده و به تمرين مي پردازد. وي مي گويد هنگامي که از هم سن و سالان خود (افراد بين 50-54سال) خيلي عقب مي افتد و شانس برنده شدن را از دست مي دهد، به جاي دويدن تا رسيدن به خط پايان راه مي رود. اما مواقعي که هنوز شانس برنده شدن وجود دارد يا زماني که شرط بندي کرده انگيزه و انرژي کافي را براي دويدن تا خط پايان دارد.

اعتماد به نفس داشته باشيد

اگر احساس کنيد که مي توانيد کاري را انجام دهيد بخت نيز با شما ياري خواهد کرد و انرژي کافي براي به اتمام رساندن آن کار خواهيد داشت. هنگامي که به خود ثابت مي کنيد انرژي کافي را دارا هستيد، اعتماد به نفستان حتي از قبل نيز بيشتر مي شود. اين همان احساسي است که بازيکنان دانشگاه ميامي هنگامي که منتظر پيروزي در زمين فوتبال هستند، دارند. « بيل فوران » مربي تيم مي گويد: «ما ورزشکاران را با گفتن اين که آن ها نسبت به رقيب در وضعيت بهتري هستند و گيم چهارم برد با آن هاست تشويق مي کنيم و به آنان روحيه مي دهيم(5).

پي نوشت ها :

1. U2. از گروه هاي موسيقي راک. «ويراستار پزشکي»
2. Willie Nelson.
3. Frank Sinatra خواننده پاپ و هنرپيشه ي قديمي امريکايي. «ويراستار پزشکي»
4. منونوکلئوز يک بيماري ويروسي است که با علايمي شبيه سرماخوردگي و گلودرد چرکي بروز مي کند و البته مي تواند با عوارض متعدد ديگري همراه باشد از جمله: بزرگي غدد لنفاوي و غيره. «ويراستار پزشکي»
5. مسلماً منظور، فوتبال امريکايي است وگرنه فوتبال معمولي، «گيم چهارم ندارد». «ويراستار پزشکي»

منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم