انتخاب دوست در دوره ي نوجواني و جواني

يکي از مهم ترين مسايلي که در زندگي جوان و دوران جواني مطرح است دوست يابي و گرايش به دوستي و رفاقت است.
برخي محقّقين در مفهوم دوستي گفته اند: دوستي رابطه اي شخصي، صميمانه، خصوصي و انحصاري است که در آن علاوه بر مشارکت در فعّاليت ها، همدلي و هم ذوقي به خوبي نمايان مي کند.(1)
مهم ترين فايده ي دوستي دور کردن انسان از انزواي سرد و تاريک تنهايي است. روان رنجوران و انسان هاي عصبي، غالباً دوستان کمي دارند و نداشتن دوست خوب، زمينه هاي انزواطلبي، گوشه گيري و عدم اعتماد به نفس را در فرد تقويت مي کند.
هر کس در هر دوره از عمر خود به دوست نياز دارد. دوست به انسان محبّت و مهر مي ورزد، در زمان ناراحتي و اندوه با او همدردي مي کند و دلداري اش مي دهد و آنگاه که درمانده شود و نياز به کمک داشته باشد به او کمک مي کند.
علي (عليه السلام)، جايگاه دوست را چنان رفيع مي دانند که دوست را خود انسان مي دانند و مي فرمايند:
«الصّديقُ هَوَ اَنتَ».(2) دوست همانا خود توست.
آدمي مي تواند بدون خويشان و بستگان به زندگي کامرواي خود ادامه دهد، امّا بدون دوستان زندگي موفّق، ناممکن است. زيرا خويشان بايد دوست و نيکخواه آدمي باشند، در صورتي که دوستان لزوماً خويشاوند انسان نيستند.(3)
مرا به علّت بيگانگي ز خويش مران *** که دوستان وفادار، بهتر از خويشند

فايده هاي دوست:

1. به جامعه پذيري فرزندان کمک مي کند.
2. به اجتماعي شدن او کمک مي کند.
3. مانع گوشه گيري، انزوا طلبي و دوري از جامعه است.
4. انتخاب دوست فرار از تنهايي است.
5. دوستان، به خاطر مشابهت مشکلاتشان به هم نزديک مي گردند.
6. به تقويت ارتباط کلامي کمک مي کند.
7. باعث مي گردد از خودمداري و خودميان بيني خارج گردد.
8. همکاري، همدلي، صميميّت و رقابت را ياد مي گيرد.
9. حسّ اعتماد به نفس در فرد تقويت مي گردد.
10. دوستان مکمل اند نه مزاحم.

توصيه به والدين در رابطه با فرزندان جوان خود

1. خودتان دوست خوبي با فرزندان خود باشيد.
2. ملاک و معيار دوست خوب را براي فرزندتان بگوييد.
3. به دوستان پسر و دختر خودتان احترام بگذاريد.
4. آن ها را به خانه ي خود دعوت کنيد.

آسيب شناسي ارتباط دوست دختر

ارتباط يک امر اجتناب ناپذير است زيرا انسان؛ مدني الّطبع است. واژه ي انسان از « اُنس » گرفته شده است. انسان دوست دارد با ديگران مؤانست داشته باشد. اگر ارتباط تکراري شد. نوعي دلبستگي ايجاد مي کند و به طرف رابطه کشيده مي شود. پس بين رابطه وارتباط فرق است.
ارتباط محرم و نامحرم، ارتباط دختر و پسر امري اجتناب ناپذير است. در کوچه و خيابان، داد و ستدها، دانشگاه، با هم ارتباط دارند.
آنچه آسيب زا است روابط پنهاني، روابط ناپخته و غير عادي و دور از شناخت و هيجاني است. دختري که بدون هيچ هدفي از خانه خارج شده است و در خيابان پرسه مي زند و بي هدف دور مي چرخد، اين زمينه ي رابطه با جنس مخالف را برايش فراهم مي کند.
اسلام اوّلاً، حفظ حريم ميان زن و مرد قائل است. ثانياً، عفّت و حيا را مورد تأکيد قرار مي دهد.

آسيب هاي روابط پنهاني دختر و پسر

روح بشر فوق العاده تحريک پذير است. هيچ مردي از تصاحب زن زيبا و از توجّه به زنان و تصاحب قلب آنان و هوا و هوس سير و اشباع نمي گردد. لذا قرآن به زنان و مردان پيام مي دهد که: چشم خود را از نامحرم ببنديد.
اگر روابط بين دختر و پسر آزاد باشد، سه نوع آسيب پيش روي آنان خواهد بود:

الف) آسيب هاي رواني

وقتي رابطه ي ميان دختر و پسر زياد شد، وابستگي عاطفي ايجاد مي کند. در صورتي که اين رابطه از بين برود و يا قطع شود به هر دو طرف آسيب رواني وارد خواهد شد. از نمونه هاي آن، اقدام به خودکشي و وجود دختران فراري است.

ب) آسيب اجتماعي

روابط ناسالم دختر و پسر، عامل عدم تمرکز در تحصيل و شغل مي گردد و دختران، در اين نوع رابطه، بيشتر آسيب مي بينند.

ج) آسيب خانوادگي تربيتي

1. پسر و دختري که روابط نامشروع با هم داشته باشند، بعد از ازدواج، حسّ بي اعتمادي و سوء ظن در آنان بيشتر است.
2. والدين نسبت به اين نوع روابط، به شدّت نگران و ناراحت و مضطرب اند و لذا فاش شدن آن زمينه ي بي آبرويي خانواده را دامن مي زند.

ضررهاي روابط پنهاني دختر و پسر

1. اضطراب:

چون اين نوع روابط دور از چشم والدين است، آنان ها هميشه اضطراب دارند که مبادا والدين متوجّه شوند.

2. افسردگي:

شکست و ناکامي در رابطه، عامل افسردگي دخترخواهد شد.

3. پرخاشگري:

وقتي والدين از رابطه ي فرزند خود مطلع شدند، تصميم به محدود کردن روابط او مي گيرند واين کنترل شديد، دختر و پسر را پرخاشگر مي کند.

4. شکّاکيّت:

افرادي که بعد از ازدواج، از روابط نامشروع همسر خود مطّلع مي گردند به شدّت نسبت به او بدبين و شکّاک مي گردند.

5. اغفال:

وقتي روابط وسيع شد، گاهي به خاطر تأمين رضايت طرف مقابل، از دختر سوء استفاده جنسي مي شود و اين، عامل اغفال دختر است.
آلفرد آدلر (بنيان گذار روان شناسي فردي در آمريکا) مي گويد:
«پسرها هيچ وقت حاضر نيستند با چنين دختري ازدواج نمايند.»(4)

6. تنفّر از ازدواج:

دختر و پسري که قبل از ازدواج رابطه ي دوستي داشته اند بعد از ازدواج به شدّت سرد شده، از هم متنفّر مي گردند. به قول افلاطون: وصال مدفن عشق است.

7. فرار از خانه:

گاهي هر دو، وقتي با مخالفت خانواه هاي خودمواجه شدند، اقدام به فرار مي کنند.

8. سست شدن بنيان خانواده:

اگر ازدواج هايي به اين صورت، شکل بگيرد. بنيان خانواده ها سست خواهد شد.

9. افزايش آمار طلاق:

ازدواج هايي که اساس آن بر احساسات بنا گذاشته شده است نه عقل، عامل طلاق و جدايي مي گردد.

10. آسيب به والدين:

اين نوع روابط پنهاني دختر و پسر، عامل مبارزه با سنّت ها و ارزش هاي اخلاقي، انساني و ديني خانواده است. و والدين آن را يک نوع لطمه خوردن به حيثيت خود مي دانند.

11. از دست دادن امنيّت اجتماعي؛

اين گونه روابط پنهاني عامل شيوع بسياري از بيماري هاي مقاربتي، ايدز، هپاتيت B و....و در نتيجه، سقط جنين دختران جوان خواهد بود.

راه حل و راه کارهاي عملي

1. کنترل نگاه

پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمودند:
«نگاه، تيري است از تيرهاي شيطان، که نگاه حسرت طولاني به همراه دارد.» (5)
خداوند در قرآن مي فرمايد:
(قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ ).(6)
اي رسول خدا! به مردان مؤمن بگو که چشم هاي خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند.
(وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ )(7)
به زنان مؤمن بگو که چشم هاي خود را از نگاه ناروا فرو بندند.
احمد شوقي مي گويد:
نگاهي و لبخندي و سلامي *** کلامي وعده گاهي و ديداري
پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود:
«حتّي از پشت به زنان نامحروم نگاه نکنيد.»(8)
ذليخا با يک نگاه دلبسته شد، زنان مصر با يک نگاه کنترل خود را از دست دادند و دست هاي خود را بريدند.

2. خودآرايي و خودنمايي

زنان و دختراني که خودآرايي مي کنند و در محيط جامعه رفت و آمد دارند، زمينه هاي فساد اخلاقي و جنسي را دامن مي زنند. بايد اين مسأله کنترل شود و زن عفّت خود را که گوهر گران بهايي است، با حجاب، حفظ کند.

3. طنّازي و سخن گفتن با کرشمه

با نرمي و طنّازي صحبت کردن، عامل جذب مردان است.
خداوند، در سوره ي احزاب، مي فرمايد:
(فَلاَ تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ....).(9)
به نرمي سخن نگوييد زيرا کسي که در دلش بيماري است به طمع مي افتد.
علي (عليه السلام)، از سلام کردن به زنان جوان خودداري مي کند و مي فرمايد:
«مي ترسم از اين کار، صداي آن ها مرا خوش آيد و از اجرم کاسته شود.»

4. تأخير در ازدواج

وقتي روابط دختر و پسر آزاد شد، آنها ضرورتي نمي بينند که به فکر تشکيل خانواده باشند و از زير بار مسئوليت، شانه خالي مي کنند و لذا سنّ ازدواج بالا مي رود.
متأسّفانه، در حال حاضر، در جامعه ي ما سنّ ارتباط پايين آمده و در مقابل سنّ ازدواج بالا رفته است.

5. وظيفه ي والدين

الف) حدود شرعي را به فرزندان خود بگويند.
ب) ضرر ارتباط را بيان کنند.
ج) اتّفاقات بدي را که در اثر ارتباط دوست دختر و پسر افتاده، بگويند.
د) طلاق هايي که نتيجه ي يک ارتباط اشتباه بوده، بيان شود.
هـ ) ايجاد يک رابطه ي عاطفي بين خود و فرزندان (گاهي فرزندان، خصوصاً دختران، به خاطر کمبود محبّت، جذب جوانان پسر مي گردند.)

نتيجه ي يک تحقيق

1. جوانان مذهبي رابطه ي کمتري با جنس مخالف دارند.
2. پسران بيشتر از دختران رابطه دارند.
3. دختران زودتر از پسران رابطه را شروع مي نمايند.
4. کساني که با مادر صميميّت کمتري دارند، رابطه ي بيشتري با جنس مخالف داشته اند.
5. به هر ميزان رابطه ي والدين خوب باشد. اين رابطه ي نامشروع کمتر است.
6. کساني که با جنس مخالف رابطه دارند، با والدين خود رابطه ي سردتري دارند.
7. کساني که با جنس مخالف رابطه دارند، در درس ضعيف تر، و با ترک تحصيل مواجه هستند.
8. کساني که با جنس مخالف رابطه داشته اند، يک مرتبه، فرار از خانه را تجربه کرده اند.

چرا دخترها و پسرها از روابط خود با جنس مخالف، حرف نمي زنند؟

1. ترس از والدين؛
2. به خاطر سرزنش والدين؛
3. مادرم مي گويد تو مقصّري؛
4. آبرويم بين فاميل و همسايه مي رود.
5. خواستم تجربه کنم.
6. دوستانم در دبيرستان مي گويند: کلاس نداري، عقب افتاده اي؛
7. وعده ي ازدواج داده بود.
8. نياز به توجّه و محبّت داشتم.
9. دلم به حال او سوخت. (روي حس ترحّم)؛
10. خواهرش مقصّر است. (او برادرش را به من معرّفي کرد)؛
11. تحت تأثير غرايز جنسي ام اين کار را کردم.
12. خواستم او را سر کار بگذارم.
13. عاشق او شدم.
14. من حق انتخاب دارم.
15. از طريق اينترنت با او دوست شدم.
به والدين محترم توصيه مي گردد در مواجهه با چنين پديده اي در خانواده، از تحقير، تنبيه، توهين و سرزنش جداً خودداري نماييد. لذا با محبّت و احترام و حتّي با کمک گرفتن از مشاور، با فرزندتان همدلي و همدردي کنيد تا او از آسيب هايي که نام برديم در امان بماند.

پي نوشت ها :

1. مجلّه ي زندگي، دفتر دوستي، مقاله ي دکتر گلزاري، ص 6.
2. غررالحکم، ح 856.
3. ابوالقاسم، بخشيان، پرواز در فضاي جواني، چاپ اول، 1381، ص 218.
4. آلفرد آدلر، مفهوم زندگي را دريابيم، ص82.
5. وسايل الشيّعه ، ج 14، ص 138.
6. سوره ي نور، آيه 30.
7. سوره ي نور، آيه 31.
8. مستدرک، ج 14، ص 271.
9. سوره احزاب، آيه 32.

منبع مقاله :
رفيعي محمدي، علي محمد، (1392)، من جوانم: ويژگي هاي دوره نوجواني و جواني، قم: انتشارات رسول اعظم (ص)، چاپ اول