تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون




 
این یک نوشته‌ی مختصر در مورد اثرات آلودگی هوا بر روی حیوانات بوده و قصد دارد توضیح دهد که چگونه آلودگی هوا، گونه‌های مختلف موجود در این سیاره را تهدید می‌کند. ادامه‌ی مطلب را مطالعه فرمایید . . . .
هوا یکی از اجزای تشکیل دهنده اساسی در به وجود آمدن حیات و زندگی بر روی زمین است، و هنگامی که هوا آلوده می‌شود، همواره موجب یک سری از عوارض جانبی در همه‌ی اشکال زندگی که به آن وابسته‌اند، می‌شود. وقتی که می‌گوییم همه اشکال زندگی، شامل انسان و هم چنین گیاهان و حیوانات این سیاره می‌شود. مشابه با مورد انسان، اثرات آلودگی هوا بر گیاهان و حیوانات نیز بسیار شدید است. در گیاهان، آلاینده‌های هوا با بستن روزنه‌های برگ، همان منافذ موجود در ریز برگ که از طریق آن گیاهان دی ‌اکسید کربن جذب می‌کنند، از روند پیش رفت فتو سنتز جلو گیری می‌کنند. از سوی دیگر در مورد حیوانات، اثرات تا حدی شبیه به اثرات آن در انسان است.

بررسی اجمالی آلودگی هوا

گازهای مضر و ذرات معلق موجود در جو زمین که با آلوده کردن هوای مورد نیاز موجودات مختلف ساکن این سیاره، پیش رفت زندگی آن‌ها را مختل می‌کنند، به عنوان آلودگی هوا نامیده می‌شوند. علل طبیعی مانند فوران‌های آتش فشانی، آتش سوزی، و غیره، و هم چنین عوامل انسانی از جمله تولید گازهای گل خانه‌ای توسط خود روها، گازهای صنعتی، و غیره، در طول چند دهه گذشته در آلودگی هوا نقش داشته‌اند. آلودگی ناشی از انسان خیلی شدیدتر و متداول‌تر در مقایسه با همتای طبیعی آن است. آلاینده‌های شناخته شده‌ای که موجب آلودگی هوا می‌شوند شامل دی ‌اکسید کربن، مونوکسید کربن، دی ‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن و غیره، هستند که همه‌ی آنها برای انسان و حیوانات به طور یک سان مضر شناخته شده‌اند.

عوارض جانبی بر روی حیوانات

همراه با انسان‌ها، حیوانات اعم از میکروب‌های کوچک تا پستان داران بزرگ، وابسته به اکسیژنی هستند که از هوا به دست می‌آید. هنگامی که هوا آلوده است، همراه با تنفس اکسیژن، چند گاز مضر دیگر نیز استنشاق می‌شود. این گازهای مضر به همان شیوه‌ای که بر انسان تأثیر می‌گذارند، بر حیوانات نیز اثر می‌کنند. کار شناسان هم چنین نشان داده‌اند، ذراتی که حیوانات در طی یک دوره‌ی طولانی استنشاق می‌کنند، می‌تواند در بافتهای آنها انباشته شده و در دراز مدت به اندام‌ها آسیب برساند. به غیر از استنشاق آلاینده‌های مضر به طور مستقیم، حیوانات هم چنین ممکن است از طریق مواد غذایی که مصرف می‌کنند و یا با جذب از طریق پوست خود، با این آلودگی‌ها مواجه شوند. از همه مهمتر، حیوانات بیشتر به سبب این که مجهز به محافظت از خود همانند ما نیستند، نسبت به ما انسان ها آسیب پذیرتر هستند.

باران اسیدی

از آن‌جایی که اثرات تنفس گازهای مضر و ذرات معلق بر روی حیوانات، مشابه اثرات آن بر روی انسان‌ها است، حیوانات نیز به طور غیر مستقیم در معرض این گازهای مضر می باشند. باران اسیدی، که باز هم به آلودگی هوا نسبت داده شده است، یکی از تهدیدات عمده برای حیوانات است. هنگامی که آلاینده‌هایی مانند دی‌ اکسید گوگرد و اکسید نیتروژن در جو منتشر شوند، این گازها در هوا به سمت بالا صعود می‌کنند و در تماس با ابرهای باران‌ زا قرار می‌گیرند. هنگامی که این ابرها شروع به باریدن کنند، قطرات آب با مواد شیمیایی که در فضا معلق هستند واکنش نشان می‌دهند و در نتیجه باران اسیدی ایجاد می‌شود. آب باران اسیدی، با PH برابر 5ر5، باعث تغییر در خواص شیمیایی برکه‌ها و رودخانه‌ها شده و منجر به تخریب زیستگاه موجوداتی که در این آب‌ها زندگی می‌کنند، می‌شود. به طور مشابه، باران اسیدی پوشش گیاهی و آب این سیاره را نیز آلوده می‌کند، و این به ضرر حیواناتی است که از آب آلوده و غذای آلوده‌ی این سیاره تغذیه می‌کنند. هیچ عاملی به اندازه‌ی تخریب زیست بوم‌های آب شیرین توسط باران اسیدی، باعث قحطی و کم یابی نیست. در واقع، چندین دریاچه‌ی تقریباً مرده در آمریکای شمالی، به عنوان یک نتیجه از افزایش باران اسیدی و مه اسیدی، که منجر به اسیدی شدن دریاچه‌ها می‌شوند است.

تخریب لایه‌ی ازن و گرمایش جهانی

هنگامی که گازهای گل خانه‌ای مانند دی ‌اکسید کربن در اتمسفر آزاد می‌شوند، لایه ازن را که مانعی برای اشعه زیان بار ماوراء بنفش خورشید است، تخلیه می کنند، به طوری که لایه ازن از بین رفته و خالی می‌شود، و لذا اشعه‌های مضری که وارد جو زمین می‌شوند به گیاهان و حیوانات این سیاره آسیب می‌زنند. کار شناسان بر این باورند که اشعه زیان بار ماوراء بنفش می تواند در حیوانات نیز باعث مشکلات پوستی مانند سرطان بشود. هنگامی که ازن تروپوسفری با یک گاز گل خانه‌ای برخورد می‌کند، تمایل به ایجاد آسیب‌های بافتی و عفونت‌های تنفسی در حیوانات دارد. فراموش نکنید که، گرم شدن کره‌ی زمین، که یکی از عوامل زمینه‌ای برای از دست دادن زیستگاه گونه‌های متعدد است، را نیز می‌توان به انتشار بی وقفه‌ی آلاینده‌هایی مانند دی ‌اکسید کربن و دی ‌اکسید گوگرد در جو زمین نسبت داد.
با این سرعتی که هوا در حال آلوده شدن است، این حیوانات حتی شانسی برای انطباق با تغییرات محیط ندارند. در دراز مدت، این عوارض انقراض گونه‌ها را یکی پس از دیگری آغاز خواهد کرد. و این به نوبه‌ی خود، به مشکلات ما نیز اضافه خواهد کرد، چراکه ما همراه با تمام این جانوران هستیم و شبکه‌های پیچیده زیست محیطی را تشکیل می‌دهیم که در آن همه‌ی گونه‌ها به یک دیگر وابسته هستند.