تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون




 
الکتریسیته‌ی ساکن، که به صراحت به معنای "الکتریسیته در حالتِ سکون" است، به عنوانِ نشستِ بارهای الکتریکی یا الکترون‌ها روی سطحِ ماده تعریف شده است.
به طور کلی، الکتریسیته‌ی ساکن زمانی ایجاد می‌شود که یک ماده روی سطح ماده‌ی دیگر مالیده می‌شود. در این حال هر چند بارهای الکتریکی موجود است، باعث تشکیلِ جریان متناوب یا جریان مستقیم نمی‌شوند. بنا بر این، این بارها که تحت عنوانِ "ساکن" نامیده می‌شوند، همان طور که قبلاً هم ذکر شد، به صراحت به معنای "الکتریسیته در حالتِ سکون" هستند.

علل

وقتی دو ماده در تماس فیزیکی نسبت به هم قرار می‌گیرند، الکترون‌ها از سطح یک ماده به سطح ماده‌ی دیگر حرکت می‌کند. ماده ای که الکترون عرضه می‌کند، بار مثبت اضافی به دست می آورد که پروتون نام دارد و ماده‌ای که الکترون به دست می‌آورد، بار منفی اضافی به نام الکترون، دریافت می‌کند. این فرایند صرفاً به معنای انتقالِ الکتریسیته نیست. کشف شده است که بیشتر موادِ دارایِ توانایی نمایشِ الکتریسیته‌ی ساکن، نا رسانای الکتریکی هستند.

دلیل

به خوبی شناخته شده است که بارهای مخالف یک دیگر را جذب می‌کنند، در حالی که بارهای مشابه یک دیگر را دفع می‌کنند. بنا بر این، اگر یک جسم با الکترون‌های ساکن روی سطح آن، جسم دیگر که دارای بار مخالف است را جذب کند، وجود بار می‌تواند ثابت شود.
یک میله نا رسانا که در ابتدا خنثی با مقدار مساوی از بارهای مثبت و منفی است را در نظر بگیرید. هنگامی که میله برای مدتی روی یک سطح زبر مالیده می‌شود، ناچاراً بارهایی مثبت روی سطح خود به دست می‌آورد. اکنون، میله را به مهره‌های کوچکی که خنثی هستند نزدیک می‌کنیم. میله، مهره‌ها را جذب می‌کند. میله‌ای مشابه‌، وقتی به یکی از این مهره‌ها که قبلاً روی سطح میله مالیده شده است و بنا بر این بار مثبت به دست آورده است، نزدیک می‌شود، با هل دادن، مهره را از خود دور می کند.

اثرات

با کمک آزمایش‌ها، مشخص شده است که یک جسمِ دارای الکترون‌های ساکن روی آن، یک جسم با بار متضاد را بیشتر از جسمی با بارهای خنثی، جذب می‌کند، به این دلیل که پیوند مولکولی قویِ الکترون‌ها با سطح ماده، الکترون‌ها را بدون تغییر و دست ‌نخورده نگه می‌دارد. اما زمانی که جسم با بارِ متضاد، نزدیک آن آورده می‌شود، الکترون‌ها را با نیروی بیشتری جذب کرده و پیوند مولکولی قوی را می‌شکند و در سراسر جسم دیگر می‌پرد. زمانی که الکترون‌ها، بیشتر و بیشتر در سراسر جسم حرکت می‌کنند، هوای احاطه شده توسط آنها گرم شده و باعث می‌شود الکترون‌های دیگر به جسم دریافت‌کننده منتقل شود. در نهایت، منجر به موقعیتی می‌شود که هر دو عنصر، بارهای خنثی به دست می‌آورند.
از آن جا که الکتریسیته‌ی ساکن، ترکیبی داخلی از بارهای الکتریکی (پروتون ها و الکترون‌ها) در دو ماده است که از یک دیگر جدا هستند، احتمال زیادی وجود دارد که اجزای الکتریکی و الکترونیکی کوچک، به دلیل تأثیرِ آن آسیب ببینند. از این رو، سازندگان چنین دستگاه‌هایی، استفاده از تعدادی از دستگاه‌های ضد استاتیک را برای جلو گیری از این تأثیر، شروع کرده‌اند.