روش‌های بهبود بخشیدن سلامت خاک

بالا بردن سلامت خاک دیگر محدود به استفاده از کود، و یا متعادل ساختن PH نیست. این امر شامل بالا بردن دیگر جوانب مثل خصوصیات زیستی، فیزیکی و شیمیایی خاک می‌شود.

آیا می‌دانستید؟

خاک سالم باید شامل %45 مواد جامد، %25 هوا و %25 آب باشد. %80 از %5 در صد باقی مانده باید مواد آلی تجزیه شده و یا در حال تجزیه باشند، در حالی که %20 آن شامل ارگانیسمهای زنده، ریشه ها و پس ماند تازه میشود.
بر طبق دیکشنری پزشکی مدی لکسیکان، سلامت به عنوان حالتی از ارگانیسم تعریف میگردد که در آن به بهترین نحو ممکن عمل مینماید بی آن که نشانی از بیماری و یا نا به هنجاری در ان مشاهده گردد. از این رو سلامت خاک را میتوان ظرفیت خاک برای عمل کردن در بهترین حالت تعریف کرد. برخی از اصلیترین کار بردهای خاک عبارت هستند از ذخیره ی آب و مواد مغذی، فراهم آوردن غذا برای گیاهان، تصفیه ی آب و هوا و غیره. سلامت خاک جدای از بر آورده ساختن نیازهای تولید غذای اصلی ما برای عمل کرد مؤثر اکوسیستم ما نیز ضروری است.

خاک سالم چیست؟

خاک از چهار جزء اصلی تشکیل میشود: مواد معدنی، مواد آلی، آب و هوا. در حالی که معمولاً مواد معدنی از خاک رس، گل و لای و شن تشکیل میشوند، مواد آلی تشکیل میشوند از مواد گیاهی و حیوانی ای که در مراحل مختلفی از تجزیه شدن قرار دارند. زمانی که صحبت از سلامت خاک به میان میآید، مهمترین عامل ارگانیسمهایی هستند که در آن رشد و نمو مینمایند. این ارگانیسمها شامل باکتریها، قارچها، نخسانه ها، پیش زیان، کرمهای خاکی و دیگر جان داران کوچک میشوند. اکثر آنها نقشی عمده را در تجزیه نمودن مواد آلی درون خاک بازی میکنند، از این رو آنها را به موادی مغذی و دیگر ترکیبات سودمند مورد نیاز گیاهان تبدیل مینمایند. این ارگانیسمها با استفاده از مواد آلی و فرآورده های جانبی حاصل از رشد ریشه ها رشد و نمو مینمایند. از این رو هم ارگانیسم های گیاهان و هم ارگانیسم های خاک برای بقای حیات خود به وجود یک دیگر وابسته هستند. این ارگانیسمهای خاکی جدای از مواد آلی در حال تجزیه و مواد مغذی چرخه دار برای بهبود دادن بافت خاک و کنترل کردن آفتهای درون آن نیز سودمند هستند. به طور خلاصه، خاک سالم باید از فعالیت میکروبی کافیای برخوردار باشد. خاک سالم باید دارای ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی متعادلی باشد.

شاخصهای سلامت خاک

معمولاً بهبود بخشیدن به سلامت خاک یعنی بالا بردن میزان حاصل خیزی و متعادل نمودن pH آن. با این وجود مفهوم کلی سلامت خاک در طول سالیان سال تکامل یافته است و در حال حاضر همان گونه که در بالا مورد بحث قرار گرفت میزبانی برای دیگر عناصر را تشکیل میدهد. هدف تلاشها باید در جهت دست یابی به تعادلی میان ویژگیهای فیزیکی، زیستی و شیمیایی خاک باشد، چرا که این ویژگیها به یک دیگر مرتبط هستند. به عنوان نمونه یک pH بسیار پایین (یک ویژگی شیمیایی) میتواند بر روی بافت خاک اثر گذار باشد که یکی از جنبه های فیزیکی است.
وضعیت سلامت خاک را میتوان از طریق ارز یابی خصوصیات فیزیکی، زیستی و شیمیایی آن تعیین نمود. خصوصیات فیزیکی خاک شامل بافت، ساختار، ساختار سطح خاک، رنگ، میزان نفوذ و زه کشی آب، سیراب شدن (میزان متلاشی شدن خاک به هنگامی که در معرض آب قرار میگیرد) و غیره میشوند. ویژگیهای شیمیای خاک در برگیرنده ی pH آن، شوری، سدیمی بودن (میزان سدیم موجود در خاک)، سطح مواد حیاتی، سطح نیتروژن و فسفر و غیره است. سطح مواد آلی، جمعیت ارگانیسمهای خاک و فراوانی ریشه ها به عنوان عوامل زیستی طبقه بندی میشوند. بر طرف نمودن مسائل مربوط به این سه شاخص اصلی در جهت بالا بردن سلامت خاک کافی خواهند بود. در این جا برخی از روشهای به اثبات رسیده در جهت بالا بردن سلامت خاک آورده شدهاند.

روشهای بهبود بخشیدن سلامت خاک

تنوع محصولات: کشت نمودن نوبتی محصولات مزایای بی شماری را عرضه میدارد، درست از کنترل آفات گرفته تا تأمین مواد مغذی کافی. به عنوان نمونه، اغلب به دنبال محصولات حبوباتی، محصولاتی کشت میشوند که نیازمند سطح بالایی از مواد مغذی هستند. کشت کردن همان محصول سالی از پس سال دیگر میتواند منجر به پدید آمدن آفت، علف هرز و بیماری گردد. گیاهانی که از ریشه هایی بلند برخوردار هستند (مانند یونجه و گل آفتاب گردان) را میتوان در این میان کاشت، چرا که آنها میزان نفوذ را افزایش میدهند. مزیت افزوده ی تنوع، پسماند و ساختار ریشه است که به وسیله ی انواع متفاوتی از گیاهان مختلف عرضه میشود. این امر منجر به تنوع ارگانیسمهایی میگردد که در آن خاک رشد و نمو مینمایند. این ارگانیسمها برای کنترل کردن دامنه ی وسیعی از آفات و بیماریها سودمند هستند. در حالی که تغییر محصول روشی برای تغییر نوع رویش گیاهی است، شما باید سال به سال و یا در فاصله های زمانی معینی رویش گیاهی متفاوتی را در طول زمین انتخاب نمایید. در صورتی که شما تمایل به امتحان کردن روش دوم دارید کشت نوار تراز، انبارهی میان گیر و غیره میتوانند مفید باشند.
پوشش زمین: پوشش زمین میتواند به شکل باقی مانده ی گیاهی زراعی و یا زراعت پوششی باشد. لایهای از پسماند بر روی خاک مانند پوششی حفاظتی میماند که آن را در برابر عوامل طبیعی به مانند بارش باران و باد محافظت مینماید. این امر از فرسایش خاک جلو گیری به عمل میآورد و همزمان با آن نفوذ را نیز بهبود میبخشد. پوشش زمین از ایجاد شدن گل و لای جلو گیری مینماید و در نهایت تبدیل به ماده ی آلی میگردد. محصولات معاش، مانند گندم و برنج پوشش زمینی فراهم میآورند و سطح بالایی از پس ماند را از خود بر جای میگذارند. یکی دیگر از مزایای آن وجود ریشه های زنده در سر تا سر سال است. وجود ریشه های زنده جهت حفظ بقای ارگانیسمهای خاک ضروری است.
خاک ورزی کردن حد اقل: خاک ورزی کردن همیشه کار بدی نیست، اما به حد اقل رسانیدن آن از جهاتی مختلف سودمند خواهد بود. خاک ورزی کردن باعث ورود هوا به درون خاک میگردد و این امر موجب اکسیداسیون کربن میشود. کربنی که به صورت دی اکسید کربن در میآید خاک را ترک میکند. یکی دیگر از مشکلاتی که به خاک ورزی مربوط میشود، اختلالی است که در فعالیت میکروبهای خاک به وجود میآید. این کار هم چنین موجب بی حفاظ گردانیدن خاک میشود و آن را مستعد غرق آبی شدن و پوسته پوسته شدن میکند. بدون انجام خاک ورزی میکروبهای خاک فعال باقی میمانند و نرخ روند تجزیه ی مود آلی ثابت خواهد ماند. ساختار خاک و هم چنین نرخ نفوذ تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت.
مواد آلی: با وجود این که امکان دارد افزودن مواد آلی نتایجی سریع را به شما عرضه ندارند، اما این راه کار گر چه کند اما راهی مطمئن برای بهبود بخشیدن سلامت خاک است. جدای از بهبود بخشیدن ساختار خاک، این مواد هم چنین از ریز جان داران و فعالیتهای آنها پشتیبانی مینمایند. ظرفیت خاک در نگه داشتن آب و هم چنین مواد مغذی نیز بهبود خواهد یافت. مواد آلی مانند عاملی لازم برای خاکی عمل میکند که نفوذ پذیر خواهد شد، و بدین وسیله به آب اجازه ی نفوذ میدهد. وجود مواد آلی باعث مرطوب شدن خاک هم میگردد.
نوع خاک: در حالی که خاک رس میل به چسبناک و مرطوب ماندن دارد، خاک ماسهای آب و مواد مغذی را در خود نگه نمیدارد. با وجود این که خاک پر از گل و لای از خاک رس و خاک ماسهای بهتر است، اما این خاک نیز در امر زه کشی دارای برخی مشکلات است. در مورد خاک پر از گل و لای، از به هم فشردگی خاک از طریق خاک ورزی نمودن و راه رفتن مکرر جلو گیری به عمل آورید. حد اقل هر سال یک اینچ از مواد آلی اضافه نمایید. بسترهای برجسته میتوانند برای هر دو نوع خاک پر از گل و لای و خاک رس مفید واقع گردند. باید از انجام خاک ورزی در خاک رس، که آن هم به چیزی در حدود سه تا چهار اینچ از مواد آلی نیاز دارد جلو گیری به عمل آید. در مورد خاک رس در هر سال و در طول فصل پاییز یک اینچ مواد آلی را به آن اضافه نمایید. برای خاکهای ماسهای، باید حدود سه تا چهار اینچ ماده ی آلی افزوده گردد. کود گیاهی برای حفظ رطوبت خاک سودمند خواهد بود. هر سال دو اینچ از مواد آلی به خاک اضافه نمایید و زراعت پوششی پرورش ده ید.
pH خاک: خاکی که از pH برابر با 8 تا 14 برخوردار باشد، خاک قلیائی نامیده میشود و در صورتی که این مقدار بین 0 و 6 قرار داشته باشد، خاک اسیدی خوانده میشود. مقدار عدد 7 خنثی است. مقدار 6.3 تا 6.8 برای pH بهترین مقدار برای بسیاری از گیاهان محسوب میگردد، چرا که اکثر مواد مغذی در این دامنه حل پذیر هستند. با این وجود، گیاهان خاصی وجود دارند که برای رشد سالم خود نیازمند خاکی اسیدی و یا قلیائی هستند. با وجود این که این باور وجود دارد که افزودن مواد آلی برای متعادل ساختن pH خاک مفید واقع می‌گردد، اما این امکان وجود دارد که تدابیری اضافی نیز مورد نیاز واقع شوند. در حالی که افزایش سنگ آهک سطح pH خاک را بالا میبرد، اما هم زمان سولفور زمین نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

خراب شدن وضع سلامت خاک

علائم: از دست رفتن سلامت خاک میتواند به روشهای مختلفی آشکار گردد. از میان مهمترین آنها میتوان به کاهش یافتن و یا متوقف شدن میزان باز ده ی محصولات اشاره نمود. امکان دارد خاک از جذب صحیح آب باران باز ماند و پس از بارش باران بر روی آن پوسته هایی سطحی شکل گیرد. رشد ضعیف گیاهان، امراض و آفتها و غیره را نیز میتوان مورد توجه قرار داد. حتی امکان دارد که کیفیت آب نیز به علت رسوبهای بیش از اندازه در هنگام رفتن از محل پایین باشد.
عوامل: پیامدهای خاک نا سالم تنها به محصولی نا مرغوب محدود نیست، بلکه این امر در طولانی مدت میتواند موجب بروز مشکلاتی دیگر مانند آلودگی زمین و حجم آبهای سطحی گردد. تا آن جایی که به روشهای بهبود بخشیدن سلامت خاک مرتبط میشود، تمرکز کار بر روی حاصل خیزی خاک بود که عمدتاً از طریق کودهای شیمیایی حاصل میگردید. با از دست رفتن وضعیت سلامت خاک، موارد حملات آفتها و هم چنین امراض نیز افزایش یافت و منجر به افزایش مصرف آفت کشها و دیگر مواد شیمیایی گردید. سوء مصرف این مواد شیمیایی منجر به اختلال در تعادل شیمیایی و زیستی خاک میگردد. رابطه ی میان ارگانیسمهای خاک و ریشه ها به علت فراهم آوردن مواد مغذی مصنوعی دچار اختلال گردید. یکی دیگر از این عوامل احتمالی خاک ورزی مرتب است که منجر به بروز اختلال در فعالیت زیستی و تجزیه ی مواد آلی میگردد. هم چنین کم بود مواد آلی نقشی بسیار بارز را در از دست رفتن سلامت خاک ایفا نمود.
حفظ سلامت خاک در بهره وری بالای کشاورزی و حفظ یک اکوسیستم سالم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این مقاله به منظور فراهم آوردن برخی از اطلاعات پایه در باره ی این موضوع نوشته شده است. شما باید با کار شناسان مربوطه مشاوره نمایید، کسانی که شما را با دستور العملهای لازم برای بهبود بخشیدن به سلامت خاک یاری خواهند رساند. آزمایش کردن خاک همواره بهتر است، چرا که امکان دارد مشکلات اصلی همه ی انواع خاک یکی نباشند.