نقش خلق کسالت بار در مصرف سيگار

روحيه ي انسان به سان يك رودخانه است، همان طور كه يك رودخانه ممكن است در جايي عريض ولي كم عمق، در جايي ديگر عميق و باريك، در جايي پر از سنگ ريزه و ماسه و درجايي غرق در گياهان باشد، روحيه ي انسان نيز نوسانات خاص خود را دارد. گرچه تغييرات خلقي خفيف، عادي و طبيعي به نظر مي رسند، اما لازم است نوسانات خلقي شديد مورد توجه قرار گيرند و حتي در صورت لزوم درمان شوند.
به رغم اين كه نوسانات خلقي خفيف طبيعي محسوب مي شوند مي توانند بسياري از افراد آسيب پذير و نيز كساني كه فاقد مهارت هاي مقابله اي هستند را به سمت مصرف سيگار يا مواد مخدر سوق دهند. بسياري از افراد سيگاري گزارش مي دهند كه خلق كسالت بار آن قدر ناخوشايند است كه آن ها براي رهايي از آن ناگزير به سيگار رو آورده اند و به اين ترتيب به سيگار وابسته شده اند.
البته ناگفته نماند كنار گذاشتن سيگار، مواد مخدر و الكل سبب مي شود كه فرد بيشتر از قبل، خلق كسالت بار را تجربه كند و يا اگر هم در گذشته چنين تجربه اي داشته، بر شدت آن افزوده شود. ولي اين حالت موقتي است و پس از گذشت مدت زماني، خُلق كسالت بار به تدريج برطرف مي شود. البته اين به آن معنا نيست كه شما براي مقابله با آن مهارت هايي را كسب نكنيد. از آن جايي كه بيشترين بازگشت ها تحت تأثير عواطف منفي مانند: اضطراب، غم و افسردگي، كسالت و خشم روي مي دهد، اهميت توجه به خلق كسالت بار و مقابله با آن بيش از پيش آشكار مي شود. در اين قسمت راهبردهايي براي مقابله با خلق كسالت بار ارائه شده است:

خودنظارتي:

به اين معناست كه روزانه بر خلق خود نظارت كنيد و در صورت تجربه ي خلق كسالت بار آن را يادداشت نماييد. همانند يادداشت نگاري در اضطراب لازم است به سؤالاتي مانند: كي، كجا، چه افكار و رفتاري در حالت خلق كسالت بار داشتم، پاسخ دهيد. به علاوه لازم است مواردي مانند قبل از خلق كسالت بار چه اتفاقي افتاد، يا چه رويدادهايي سبب شد كه بي حوصله و كسل شوم، را نيز يادداشت نماييد. پاسخ به سؤالات فوق به شما كمك خواهد كرد تا متوجه شويد چه اتفاقاتي شما را كسل و بي حوصله مي سازند، و در شرايطي كه خلق ناخوشايند را تجربه مي كنيد، چه افكاري در ذهن تان جاري است، و يا در آن شرايط دست به چه كاري مي زنيد.
با مرور يادداشت هايي خود نظارتي متوجه خواهيد شد كه بين سيگار كشيدن و خلق ناخوشايند يا كسالت بار رابطه وجود دارد. بسياري از افراد سيگاري گزارش مي دهند كه حالت هاي خلقي ناخوشايند مانند اضطراب، غم و اندوه، خلق كسالت بار، بي حوصلگي و خشم آن ها را به سمت سيگار سوق مي دهند. آن ها سيگار مي كشند تا از شر خلق ناخوشايند رها شوند، در حالي كه شادي و آرامش به دست آمده، كوتاه مدت است و آن ها نه تنها از بار خلق كسالت بار رها نمي شوند بلكه به سيگار نيز وابسته مي شوند وبراي رسيدن به احساس بهتر، سعي مي كنند بيشتر و بيشتر سيگار بكشند.

توجه به رويدادها:

اكثر افراد بر اين باورند كه كسالت و بي حوصلگي آن ها به اتفاقاتي كه برايشان روي مي دهد، مربوط است. اين باور تا حدي درست است. اتفاقاتي كه در زندگي روزمره روي مي دهند، بسيارند. برخي از آن ها خوشايند و برخي ديگر ناخوشايند مي باشند. البته اين موضوع كاملاً فردي است. ممكن است اتفاقي براي يك فرد ناخوشايند باشد ولي براي ديگري كاملاً عادي و طبيعي جلوه كند. از طرفي هرگز دونفر پيدا نمي شوند كه برداشت يكساني نسبت به يك رويداد داشته باشند و به صورت يكسان به آن واكنش نشان دهند. به همين دليل ممكن است يكي از آن ها دچار خلق كسالت بار شود اما ديگري بي تفاوت از كنار آن اتفاق ناخوشايند بگذرد. بنابراين، نتيجه مي گيريم كه واكنش افراد به وقايع ناخوشايند به چگونگي برداشت و طرز فكر آن ها بستگي دارد.
همان طور كه مي دانيد برخي از اتفاقات ناخوشايند را مي توان پيشگيري كرد اما برخي از آن ها را نه. در چنين شرايطي كار مثبتي كه مي توانيد انجام دهيد اين است كه نحوه ي برداشت خود را نسبت به آن دسته از رويدادهايي كه قابل پيشگيري نيستند، تغيير دهيد و درمورد آن به گونه ي ديگري فكر كنيد. با تغيير افكار و برداشت هاي منفي به مثبت، كمتر خلق كسالت بار به سراغ تان مي آيد.

عادت هاي خود را تغيير دهيد:

در شرايطي كه خلق كسالت بار را تجربه مي كنيد، به جاي عادت هاي قبلي مانند: سيگار كشيدن، درازكشيدن و زل زدن به سقف، دست روي دست گذاشتن و ... كار ديگري انجم دهيد، كاري متفاوت با گذشته. مانند دوش گرفتن، تماشاي فيلم، شنيدن موسيقي، ملاقات با يك دوست، تلفن زدن به فرد مورد علاقه، پياده روي و ... .
به علاوه سبك زندگي برخي افرد به نحوي است كه آن ها را مستعد خلق كسالت بار مي سازد. اين دسته از افراد معمولاً زندگي يكنواختي دارند. اهل تعلل هستند و كارها را به زور يا روزهاي بعد موكول مي كنند، نسبت به شرايط سخت گير هستند، توقع زيادي از خود و ديگران دارند، نسبت به آينده يا مسائل روزمره منفي بافي مي كنند و به دنبال رويارويي با شرايط دشوار ترجيح مي دهند با مصرف سيگار يا نوشيدن الكل خود را آرام سازند. طبيعي است كه اين دسته از افراد بيش از سايرين خلق كسالت بار را تجربه نمايند. بنابراين، يكي از روش هاي مقابله با خلق كسالت بار اين است كه چنين افرادي عادت هاي نامناسب خود را تغيير دهند.

به فعاليت هاي بدني بپردازيد:

وقتي خلق كسالت بار را تجربه مي كنيد، دست و دلتان به كار نمي رود. به ويژه در اين شرايط، پرداختن به فعاليت هاي شناختي دشوارتر از انجام فعاليت هاي جسماني است. بنابراين بهتر است در اين شرايط قدم بزنيد، ورزش كنيد و يا هر فعاليتي را بدني كه برايتان خوشايند است انجام دهيد.

از افراد كسل اجتناب كنيد:

ارتباط با افراد بي حوصله، غمگين و كسل سبب مي شود حال خوش تان را از دست بدهيد. پس لازم است حداقل تا زماني كه كنترل روحيه و خلق خود را به دست نگرفته ايد، از اين افراد اجتناب كنيد.

فعاليت هاي خوشايند را جايگزين خلق كسالت بار كنيد:

به كمك خودنظارتي متوجه خواهيد شد كه چه زمان هايي كسل و بي حوصله هستيد، بهتر است با برنامه ريزي اين زمان ها را به فعاليت هاي لذت بخش اختصاص دهيد. همچنين از مكان هايي كه در آن خلق كسالت بار را تجربه مي كنيد، اجتناب نماييد. به علاوه، سعي كنيد سرگرمي داشته باشيد، چرا كه زندگي يكنواخت و خالي از تفريح زندگي كسالت باري خواهد بود. به همين دليل بهتر است كه اوقات فراغت خود را با فعاليت هاي موردعلاقه و جالب پر كنيد.

به پزشك مراجعه كنيد:

اگر به دفعات خلق كسالت بار را تجربه مي كنيد، اگر شدت آن در حدّي است كه شما را افسرده مي سازد و روي عملكرد و فعاليت هاي شما تأثيرمي گذارد و سبب مي شود نتوانيد به كارهاي روزمره ي خود رسيدگي كنيد، در اين صورت لازم است به روان پزشك مراجعه نماييد و تحت درمان دارويي قرار گيريد.

نكته:

برخي از خانم ها ممكن است به دنبال قاعدگي ماهانه خلق كسالت بار را تجربه كنند. اين دسته از زنان اظهار مي دارند كه در روزهاي ديگر ماه چنين احساسي ندارند و تنها چند روز تا يك هفته قبل از قاعدگي دچار اين احساس مي شوند. عده اي از آن ها ممكن است تحت فشار احساسات ناخوشايند ناشي از اين اختلال كه «سندرم ملال قبل از قاعدگي» ناميده مي شود، به مصرف سيگار روي آورند. در مجموع اين افراد به درمان دارويي نيازمندند و توصيه مي شود كه به روان پزشك مراجعه نمايند و با نظارت روان پزشك به مصرف دارو تا درمان كامل ادامه دهند.
منبع مقاله :
قهاري، شهربانو؛ (1386) زندگي بدون سيگار، تهران: نشر قطره، چاپ اول.