| • چکیده : |
,"تا اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 در جهان اسلام، از جمله در مناطق مسلمان نشین روسیه، مكتب‌ها امر تعلیم و تربیت ابتدایی را برعهده داشتند، ولی از آنجایی كه مدارس ماوراءالنهر، به ویژه مدارس بخارا، جاذب? خاصی برای مشتاقان به‌ادام? تحصیل در سده‌های پیش از قرن 20 داشته است، بسیاری از علمای طراز اول اهل سنت روسیه، خصوصا علمای تاتار،خصوصا علمای تاتار، تحصیل كرد? مدارس بخارا بودند؛ زیرا بخارا از مراكز پرسابق? جهان اسلام است و مدارس مذكور پرورشگاه علمای نام آور بسیاری بوده است. ولی در قرن بیستم این مدارس دچار انحطاط شدند؛ انحطاطی كه خواه ناخواه زمینه ساز تجدید نظر در كاركرد و اصلاح مدارس قدیم و پیدایش و توسعه و ترویج نهضت جدیدیه شد. محمد ظاهر بیكی یفاجدیدی از پیشتازان جنبش جدیدیه در مدارس بخارا و تاتارستان و اسماعیل بك گاسپرالی، ابداع كنند? اصول جدید در عرص? آموزش و پرورش در بین مسلمانان روسیه در شهر باغچه‌سرای كریمه است. وی نخستین مدرس? اصول جدید را برای اجرای نظریات آموزشی خود در سال 1884 م تأسیس كرد. نهضت جدیدیه، نام خود را از همان اصول جدید گرفته است. اصول جدید نیز نامی است كه به "اصول صوتی? " ابداعی گاسپرالی برای آموزش سهل‌تر الفبای زبان عربی داده‌اند. هواداران این نهضت را "جدیدچی"، "ترقی خواهان"، "اصلاحاتچیان" و ... خوانده‌اند. پس از انقلاب 1917 روسیه، آنان را به اعتبار فعالیت‌های سیاسی شان "جوان بخاراییان"، "بخاراییان جوان"، "حریت طلبان" و "انقلاب چیان" نیز نامیده‌اند. جدیدیه به علت ضعف‌هایی كه بعدها در ایجاد شد، در برابر بولشویسم نتوانست از خود دفاع كند و از هم پاشید؛ با این همه برخی دستاوردهای جدیدیه عبارت است از: اصلاحات در زمین? آموزش و پرورش، افزایش علاقه به سوادآموزی، ارتقای مقام زن در جامعه، و تأثیرگذاری در رشد خودآگاهی. |