به دنبال حمله نيروي هوايي ارتش بعث عراق به كشتي‏هاي تجاري در خليج فارس از سال 1360، و نيز مختل كردن امنيت اين منطقه در ادامه آن، قطعنامه شماره 540 شوراي امنيت سازمان ملل در آخر اكتبر 1983 م برابر با نهم آبان 1362 ش صادر شد و حق كشتي راني و بازرگاني آزاد در آب‏هاي بين المللي رامورد تاكيد قرار داد و از همه كشورها خواست كه آن را رعايت كنند. در اين قطعنامه از دو طرف متخاصم خواسته شد كه درگيري‏هاي خود را در خليج فارس پايان داده و به تماميت ارضي كشورهاي ساحلي احترام بگذارند. در اين قطعنامه همچنين از دو طرف خواسته بود كه از هر اقدامي كه صلح و امنيت بين‏المللي و همچنين حيات دريايي در منطقه خليج فارس را در معرض مخاطره قرار مي‏دهد خودداري ورزند.اين قطعنامه در حالي صادر شد كه عراق حملات خود را به پايانه و كشتي‏هاي نفتي ايران شدت بخشيده و بي‏توجه به منع سازمان ملل، به ناامني منطقه مي‏افزود. در قطعنامه 540 عناصر مثبتي وجود دارد از جمله: لزوم بررسي واقع بينانه جنگ، عدم اشاره به قطعنامه‏هاي قبلي شورا، عدم اشاره به آتش‏بس يا خروج نيروها، اشاره به گزارش هيئت بازرسي، حمله به مناطق مسكوني و تلاش دبيركل براي رسيدن به راه حلي كامل، عادلانه و شرافتمندانه و قابل قبول براي هر دو طرف. اين، اولين قطعنامه‏اي بود كه به اتفاق آرا به تصويب نرسيد و داراي سه راي ممتنع بود. هرچند اين گمان مي‏رود كه صدور اين قطعنامه، ناشي از گزارش هيئت اعزامي دبيركل به منطقه باشد، ولي در واقع بيشتر از هر چيز، متأثر از عمليات والفجر 4 بود كه اواخر مهرماه آن سال به اجرا درآمد و طي آن هفتصد كيلومتر مربع از منطقه عملياتي به دست نيروهاي اسلام افتاد.