حاج میرزا محمد مهدی محی الدین الهی قمشه ای در سال 1279 - ۱۳۱۸ هجری - در شهر قمشه از توابع اصفهان متولد شد. از آنجا كه در شعر به الهی تخلّص می كرد ملقب به الهی قمشه ای شد. نیاكان ایشان از سادات بحرین بودند كه در زمان نادرشاه افشار، به شهر قمشه وارد شدند. پدرایشان مرحوم ملا ابوالحسن از روحانیونی بود كه در زهد و تقوا شهرت داشت. استاد الهی قمشه ای در سن پنج سالگی به مكتب رفت و تا هفت سالگی مقدمات را فرا گرفت. سپس نزد پدر و اساتید و ادبای شهر به تحصیل علم و ادب پرداخت. با وجود خردسالی، كتب مهم و مشكل ادب پارسی و عرب را فرا گرفت. در ده سالگی نظامی را نزد پدر فرا گرفته بود و در پانزده سالگی در ادبیات عرب به مقامی رسید كه شرح نظام نیشابوری و مغنی اللبیب ابن هشام و مطوّل تفتازانی را تدریس می كرد. در چهارده سالگی پدر و مادر را از دست داد و از آن پس تصمیم به هجرت گرفت تا در سایه آن به تحصیل و كسب و دانش و ادب بپردازد. با آنكه در شهر قمشه اساتیدی بزرگ وجود داشتند و برادر بزرگش نیز ممانعت به عمل می آورد، لیكن صبحگاهی نان و ماستی در دستمالی بست و پیاده راه اصفهان را در پیش گرفت. در اصفهان به مدرسه صدر وارد شد و در حجره طلاب قمشه ای مسكن گزید و مدت كوتاهی قریب یكسال در آن شهر زیست و از استادان آن بهره كافی برد. سپس عزم خراسان نمود تا در كنار مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا (ع) به تكمیل علوم فلسفه و حكمت همت گمارد. در مشهد به مدرسه نواب راه یافت و حجره ای اختیار نمود و به تحصیل پرداخت. در طول تحصیل برادر بزرگش مرحوم «حسینعلی» اندكی هزینه معاش وی را تأمین می نمود و ایشان به سختی روزگار می گذراند. نقل است در این ایام بسیار به قناعت گذراند و حتی ماه تا ماه غذای پختنی نمی خورد و چون اهل ریاضت بود گاهی به صحرا می رفت و در طول هفته از میوه درخت توت ارتزاق می نمود. در مشهد در محضر اساتیدی بزرگ به تلمذ پرداخت و از خرمن دانش آنان خوشه ها چید. مرحوم آیت الله الهی قمشه ای پس از سالها تحصیل در كنار بارگاه آستان قدس رضوی در آرزوی دیدار محضر اساتید قم و عراق و نجف قصد مهاجرت كرد لذا ابتدا به طهران وارد شد. در طهران به مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری فعلی) وارد شد و در آنجا به تعلیم و تعلم پرداخت. . حکيم الهي قمشه اي، ضمن تدريس در منطق حکمت وادبيات در آن مکان، به عنوان يکي از برجسته ترين استادان دانشگاه تهران شناخته شده وبا نوشتن کتاب توحيد هوشمندان به اخذ درجه دکترا از دانشکده مزبور نائل گرديد. ايشان ضمن تدريس، با جملاتي شيوا، شيرين و پر جاذبه، مفاهيم دشوار فلسفي را بيان کرد و در تأييد اظهارات علمي خود از اشعار شاعران بزرگ شاهد مي آورد. در محفل علمي اين حکيم الهي،دانشوران فاضلي پرورش يافتند که حضرات آيات سيد ابوالحسن رفيعي قزويني، عبدالله جوادي آملي، حسن حسن زاده آملي، کاظم مدير شانه چي وسيد محمد باقر حجتي و...ازآن جمله اند. از وي آثار ارزنده اي بجاي مانده از قبيل: كتاب حكمت الهي (2 جلد) در شرح فصوص الحكم فارابي و توحيد هوشمندان تصحيح و تحشيه تفسير ابوالفتوح رازي می باشد. وي قلمي شيوا داشت و با همين شيوايي بود که قرآن مجيد را به فارسي ترجمه کرد و ترجمه او از نخستين ترجمه هاي امروزي قرآن در زبان وادبيات فارسي بود که در زمان خود مورد توجه روشنفکران، دانشجويان ونسل جديد قرارگرفت. همچنين ترجمه آزاد مفاتيح الجنان، صحيفه سجاديه وکليات ديوان الهي از ديگر آثار اوست. كه همگي حاكي از سعي بليغ ايشان در احياي معارف الهي مي باشد. مرحوم آيت الله الهي قمشه اي در تفسير و ترجمه قرآن كريم در عصر ما، شخصيتي شاخص و ممتاز است. ايشان اولين كسي است كه قرآن را برخلاف عادت قدما كه ترجمه تحت اللفظي مي كردند، روش جديدي در ترجمه و تفسير قرآن بكار بردند و براي اولين بار قرآن را به زبان فارسي روان و سليس ترجمه كردند، بدون آنكه دخل و تصرفي در اصل معنا شود تفسير خويش را با بيان ساده و قابل فهمي ارائه دادند. مرحوم استاد آيت الله الهي قمشه اي در حالي كه يكي از افراد شاخص در علم و فرهنگي و ادب بودند، ولی زندگي ساده و بي آلايشي داشتند.