پس از اولتيماتوم دولت روس مبني بر اخراج مستشار اقتصادي بيگانه از ايران و نپذيرفتن مجلس، قواي روس به آذربايجانِ ايران يورش برده و دست به قتل عام و كشتار مردم زدند. در اين ميان و در حالي كه روسيه تهديد به حمله به پايتخت نموده بود، در روز دوم دي‏ماه 1290 ش، يك مجلس عالي و فوق‏العاده مشتمل بر نمايندگان مجلس شوراي ملي، وزرا، رجال، اعيان و اشراف و مقامات مملكتي در دربار تشكيل شد و جريانات اخير را كه بين دولت ايران و روسيه پيش آمده بود بررسي كردند. در اين جلسه، وثوق‏الدوله وزير خارجه، از رويه مجلس نسبت به ردّ اولتيماتوم روسيه سخت انتقاد كرد و خواهان نرمش در برابر تهديدات روسيه گرديد. پس از اين سخنراني تصميم به انحلال مجلس گرفته شد ولي نمايندگان سعي كردند در برابر ديكتاتوري ناصرالملك، نايب السلطنه و لجام‏گسيختگي صمصمام السلطنه نخست وزير مقاومت كنند كه كاري از پيش نبردند. در اين ميان با آن كه دولت ايران، اولتيماتوم را پذيرفت و شوستر آمريكايي را از خزانه‏داري كل كشور معزول گردانْد، باز، روس‏ها دست از شرارت و آدم‏كشي و قتل و غارت برنداشتند و پس از آن كه تبريز را در اول دي ماه اشغال كردند، اقدام به اعدام ثقة الاسلام تبريزي از علماي بزرگ تبريز و ديگران نمودند و حكومت آذربايجان را به طور كلي در اختيار گرفتند. دولت هراسناك صمصام‏السلطنه، با پذيرش تهديدات روسيه، هم راه را براي دخالت بيشتر روس‏ها بازگذاشت و هم اقتدار ملي را فداي مصالح گروهي نمود.