ايده تاسيس دانشگاه آزاد اسلامي ابتدا در جامعه اسلامي دانشگاهيان مطرح شد و به دنبال طرح آن توسط حجت الاسلام و المسلمين هاشمي رفسنجاني در شوراي اقتصاد، نظر مساعد شورا به دست آمد. مسأله تاسيس دانشگاه با حضرت امام خميني(ره) نيز مطرح شد و معظم له، ضمن استقبال از آن، مبلغي را به عنوان اولين كمك به اين دانشگاه اهدا كردند. سرانجام پس از تدوين اساسنامه مقدماتي، آقاي هاشمي رفسنجاني در آخرين نماز جمعه ارديبهشت سال 1361 ش، ضمن بر شمردن مشكلات آموزشي، لزوم تاسيس دانشگاهي كه بار مالي براي دولت نداشته باشد و بتواند بسياري از مشكلات را حل نمايد و همچنين راه را براي دستيابي به اهداف انقلاب فرهنگي هموارتر كند، موجوديت دانشگاه آزاد اسلامي را اعلام كرد. اين، در واقع اولين گام اساسي در جهت تاسيس دانشگاه آزاد اسلامي يعني مرحله عبور از طرح و نيل به عمل بود. دانشگاه آزاد اسلامي سرانجام در 27 خرداد سال 1361 ش به طور رسمي اعلام موجوديت كرد و پس از برگزاري اولين آزمون ورود به دانشگاه در اسفندماه همان سال، سه هزار نفر انتخاب و مشغول تحصيل شدند.