پطْر كبير فرزند آلكسي ميخايلوويچ پادشاه معروف روسيه درروز 9 ژوئن 1672م در خانواده تزار روس به دنيا آمد. پس از مرگ پدر، اغتشاشاتي در روسيه روي داد كه به قدرت گرفتن سوفي دختر ميخايلوويچ و خواهر پِطر انجاميد. در اين هنگام، پتر خردسال، به يكي از مناطق اطراف مسكو فرستاده شد. پتر كه در ده سالگي به تزاري روس رسيده بود، با وجود خواهرش سوفي، نمي‏توانست به راحتي سلطنت كند و در واقع تا 17 سالگي، تحت نفوذ و اقتدار او باقي بود. در 29 سپتامبر سال 1689م، پتر با كمك جمعي از دوستان خود به مسكو حمله برد و سوفي را به زندان افكند و خود به جاي او به سلطنت نشست. پتر از همان زمان، درصدد دست يافتن به درياي آزاد بود تا كشور روس را با دول اروپايي مرتبط كند. از اين رو با امپراتوري عثماني به جنگ پرداخت و پس از نبردهايي سنگين، قسمت‏هايي از اين امپراتوري را به تصرف خود درآورد. پتر پس از آشنايي با تمدن اروپاي غربي و تسلط بر زبان‏هاي آلماني - هلندي و مقدمات هندسه وحساب به دو مسئله توجه نشان داد. يكي آشنا كردن ملت روسيه به وضع تمدن اروپاي غربي و ايجاد تشكيلات جديد داخلي و ديگري، توسعه كشور و دست يافتن به درياي سياه و بالتيك. پتر كبير براي عملي نمودن منظور دوم خود به مدت بيست سال به جنگ پرداخت و مناطيى را تصرف نمود. او براي آنكه به خوبي با جزئيات تمدن كشورهاي اروپاي غربي آشنايى حاصل كند، دو سفر به اروپا كرد و ضمن آن، اطلاعاتي درباره زندگي آنان به دست آورد. پتر در مراجعه به كشورش، عده‏اي مهندس، طبيب، صنعت‏گر و افسر لايق جهت تشكيلات جديد روسيه همراه خود آورد و تلاش فراواني در ايجاد و ساماندهي تشكيلات و تأسيسات جديد اداري، نظامي و مذهبي كشور از خود نشان داد. از اين روست كه پتر كبير را مؤسس روسيه جديد ناميده‏اند. پتر در سال 1721م خود را امپراتور كل روسيه اعلام كرد و پس از آن، انتخاب امپراتور آينده را تابع اراده پادشاه وقت قرار داد. او علي‏رغم دارا بودن صفاتي از قبيل ازخودگذشتگي فراوان در راه روسيه، در منتهاي بي‏رحمي و فساد نيز قرار داشت و جان و آزادي و شخصيت افراد در نظر او هيچ‏گونه ارزشي نداشتند. آرزوي دستيابي به درياهاي آزاد و گرم به عنوان يكي از وصاياي پتر كبير، در جانشينان او تداوم يافت و پادشاهان روس هميشه درصدد اجراي اين خواسته بودند. چنانكه دست‏اندازي به خاك ايران در طول سلطنت شاهان قاجار نيز در راستاي همين سياست شكل گرفت. پتر كبير سرانجام در 18 فوریه 1725م در پنجاه و سه سالگي درگذشت.