يونس معروف به ميرزاکوچک، فرزند ميرزابزرگ به سال ۱۲۹۸ق در شهرستان رشت محله استادسرا - به نقلي در حوالي روستاي کسماء - در خانواده‏اي متوسط چشم به جهان گشود. وي سنين اول عمر را در مدرسه حاجي‏حسن واقع در صالح‏آباد رشت و مدرسه جامع به آموختن صرف و نحو و تحصيلات ديني گذرانيد؛ چندي هم در مدرسه محموديه تهران به‏همين منظور اقامت گزيد. نهضت جنگل - به رهبري ميرزاکوچک‌خان - از جمله مبارزات پرافتخار مردم مسلمان ايران بر ضد استعمار بيگانگان است که به مدت هفت سال و از شوال ۱۳۳۳ق تا دوم ربيع‌الثاني ۱۳۴۰ق به طول انجاميد. • ميرزا در مراحل مختلف انقلاب مشروطيت فعالانه حضور داشت و در فتح قزوين شرکت نمود؛ اما پس از استقرار مشروطيت و به‏وجود آمدن حوادثي که ايران را دست‏خوش تغيير قرار دادند؛ نظير قرارداد ۱۹۰۷م و تقسيم ايران به دو منطقه نفوذ روس و انگليس، کشيده شدن ايران به جنگ جهاني اول، حضور نيروهاي روسي در گيلان و ساير نقاط کشور... زمينه‌هاي پيدايش نهضت جنگل به رهبري ميرزاکوچک‌خان فراهم گرديد. • جنگلي‏ها هدف خود را "اتحاد اسلامي، اخراج نيروهاي بيگانه، رفع بي‏عدالتي، مبارزه با خودکامگي و استبداد و برقراري دولتي مردمي" اعلام مي‏کردند. اين امر را در "روزنامه جنگل" نيز منعکس کردند. در همين راستا در روز يک‏شنبه ۱۶ خرداد ۱۲۹۹ش قواي جنگل با انتشار بيانيه‌اي تشکيل کميته انقلاب سرخ ايران و الغاء اصول سلطنت و تأسيس حکومت جمهوري را اعلام نمودند و يک روز بعد کميته انقلاب، هيئت دولت جمهوري (هيأت‌ اتحاد اسلامي) را معرفي کرد، که ميرزا عنوان سرکميسر و کميسر جنگ را داشت.