علي بن محمد بن احمد بن عيسي بن زيد بن علي بن حسين بن علي بن ابي‏طالب معروف به صاحب الزنج، از سادات علوي، در 27 رمضان سال 255 قمري قيام بزرگي را عليه عباسيان برپا نمود. بردگان و غلامان فراواني كه از جور صاحبان و امراي خويش به تنگ آمده بودند به گرد او تجمع نمودند و او را ياري كردند. وي كه به بردگان وعده‏ي آزادي، رفاه و برخورداري از حقوق مناسب اجتماعي مي‏داد، توانست هزاران تن را آماده‏ي قيام كند. سرانجام در سال 257 قمري، شهر بصره را به تصرف خويش درآورد و در اندك زماني، قدرت او توسعه يافت. صاحب الزنج اقدام به بناي شهري به نام "مختاره" نمود و حصارها و باروهايى بر آن تعبيه كرد و به تبليغ نظرات خويش و جنگ با عباسيان پرداخت. خليفه معتمد و برادرش موفق عباسي چندين سال با او در حال نبرد بودند، كه توفيقي براي آنان حاصل نشد تا اين كه پس از چهارده سال تسلط صاحب الزنج بر بصره، لشكريانش به حسادت، خودخواهي و تفرقه مبتلا شده و در جنگ با عباسيان كوتاه آمدند. سرانجام در دوم صفر سال 270 قمري با كشته شدن صاحب الزنج در جنگ با ابواحمد موفق عباسي، قيام زنگيان به نابودي گراييد.