پروفسور محمود حسابی فيزيكدان برجسته و دانشمند كم‌نظير معاصر ايران در تاریخ چهارم اسفندماه سال ۱۲۸۱ هجری شمسی زاده شد. پدرش (سیدعباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به‏همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگ‏دستی و مرارت‏های دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان، تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. او هم‏چنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به‏خوبی آشنا بود و در نواختن ويولن و پيانو مهارت داشت. وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بيروت. • شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این‏رو، به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی، لیسانس ادبیات و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‏التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه‏کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او هم‏چنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره‏شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت. شركت راه‌سازی فرانسوی كه وی در آنجا مشغول كار بود، به پاس قدردانی از زحماتش او را برای ادامه تحصيل به فرانسه اعزام كرد. هم‌زمان با تحصيل در رشته معدن، در راه‏آهن برقی فرانسه مشغول به‏کار گرديد و پس از پايان تحصيل در اين رشته، کار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال‏سنگ ايالت سار آغاز کرد. حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشته فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷م در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائه رساله‌ای تحت عنوان "حساسیت سلول‌های فتوالکتریک" با درجه عالی دریافت نمود. برخی مدعی‌اند محمود حسابی تنها شاگرد ایرانی آلبرت اینشتین بوده ‌است. حسابی در دانشگاه پرينستون آمريکا تحت نظر پروفسور انيشتين، فرضياتی درباره "بی‏نهايت بودن ذرات" و "عبور نور از مجاورت ماده" ارائه نمود. وی، با اندوخته‏ای از دانش روز و كسب مدارج عالی تحصيلی و علمی در چندين رشته مهندسی و مطالعات جامع در علوم پايه به‏عنوان اولين فردی كه در ايران دارای دكترای فيزيك بود، به كشور بازگشت. وی برای نخستين‏بار، موضوع پيشرفت‏های اتمی جهان را در ايران مطرح و توجه افراد را به اين مهم جلب كرد كه ايران نبايد در اين رشته علمی، كه ترقی آينده جهان بدان وابسته است، از ساير كشورها عقب بماند. بی‏شک می‏توان پروفسور محمود حسابی را اولين پايه‏گذار انرژی اتمی ايران دانست. حسابی علاوه بر زبان فارسی، به چهار زبان زنده دنيا يعنی عربی، فرانسوی، انگليسی و آلمانی نیز تسلط داشت و هم‏چنين در تحقيقات علمی خود از زبان‏های سانسکريت، لاتين، يونانی، پهلوی (زبان ايرانيان باستان)، اوستايی، ترکی، ايتاليايی و روسی استفاده می‏نمود. نشان "اوفيسيه دولالژيون دونور" و هم‏چنين نشان "كوماندور دولالژيون دونور"، بزرگ‏ترين نشان‏های كشور فرانسه، به وی اهدا گرديد. پروفسور حسابی از سوی جامعه علمی جهان به‏عنوان "مرد اول علمی جهان" در سال ۱۹۹۰م برگزيده و در كنگره شصت سال فيزيك ايران در سال ۱۳۶۶ش نیز ملقب به "پدر فيزيك ايران" گرديد. پروفسور سيدمحمود حسابی سرانجام در تاریخ دوازدهم شهریورماه سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بيمارستان دانشگاه ژنو به هنگام معالجه قلبی، در سن ۹۰ سالگی‌ دار فانی را وداع گفت و بنا به خواسته خودش، در آرامگاه خانوادگی در شهر دانشگاهی تفرش به خاک سپرده شد. • عمده خدمات پروفسور محمود حسابی به شرح زیر است: - اولین نقشه‏برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر) - اولین راه‏سازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک) - اولین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران - پایه‏گذاری اولین مدارس عشایری کشور - پایه‏گذاری دارالمعلمین عالی - پایه‏گذاری دانشسرای عالی - ساخت اولین رادیو در کشور - راه‏اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور - راه‏اندازی اولین مرکز زلزله‏شناسی کشور - راه‏اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور - راه‏اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران - محاسبه و تعیین ساعت ایران - پایه‏گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به‏نام بیمارستان گوهرشاد - شرکت در پایه‏گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی - تدوین اساسنامه طرح تأسیس دانشگاه تهران - پایه‏گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران - پایه‏گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران - پایه‏گذاری شورای عالی معارف - پایه‏گذاری مرکز عدسی‏سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران - پایه‏گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه‏گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی - پایه‏گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی - پایه‏گذاری و برنامه‏ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی - پایه‏گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران - پایه‏گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران - پایه‏گذاری سازمان انرژی اتمی ایران - پایه‏گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران - پایه‏گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز - پایه‏گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان - پایه‏گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران - ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی) - تدوین اساسنامه و تأسیس مؤسسه ملی استاندارد - تدوین آئین‏نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت - پایه‏گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی - راه‏اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور - ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران - ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور