آشنایی با جرم دستکاری شناسنامه و استفاده از شناسنامه مجعول

سلام. با تشکر از مراجعه شما به سایت راسخون و عذرخواهی بابت تاخیر در پاسخگویی به دلیل وجود مشکلات فنی؛
 

در شرایطی که اطلاعات شناسنامه‌ای با غلط‌‌‌گیر دچار تغییر شده، ممکن است در فرایند قانونی برای اصلاح آن با چالش‌هایی روبرو شوید. برای اصلاح چنین مشکلی می‌توانید اقدامات زیر را در نظر بگیرید:

1. مراجعه به اداره ثبت احوال: به نزدیک‌ترین اداره ثبت احوال مراجعه کنید و وضعیت خود را توضیح دهید. آن‌ها می‌توانند شما را در مورد فرایند صحیح راهنمایی کنند.

2. ارائه مدارک لازم: همه مدارکی که هویت شما را تأیید می‌کنند، به همراه شناسنامه آسیب‌دیده با خود ببرید. این مدارک ممکن است شامل کارت ملی، عقدنامه، و شناسنامه‌های افراد خانواده باشد.

3. درخواست تصحیح مدرک: ممکن است نیاز باشد درخواست تصحیح داده و مدارک خود را برای بررسی و صدور شناسنامه جدید ارائه کنید.

4. پیگیری مداوم: روند اصلاح مدارک ممکن است زمان‌بر باشد، لذا پیگیری منظم و مداوم از پروسه‌ ضروری است.

5. درخواست المثنی در صورت نیاز: اگر شناسنامه قابل اصلاح نباشد، ممکن است ناگزیر به درخواست شناسنامه المثنی شوید. با این حال، تلاش کنید مدارک و توضیحات لازم را ارائه دهید تا در صورت امکان از این کار جلوگیری شود.

کاربر گرامی، مهم است که به موارد قانونی و راهنمایی‌های مسئولین ثبت احوال توجه کنید و با آن‌ها همکاری کنید. برای اطلاعات دقیق‌تر می‌توانید قبل از مراجعه حضوری با تماس تلفنی با کارشناس اداره ثبت احوال هماهنگ کنید تا در مورد مدارک و فرایند به‌روز اطلاعات کامل کسب کنید. اما در ادامه برای شما درباره جرم دستکاری شناسنامه و استفاده از شناسنامه مجعول توضیحات مبسوطی بیان می‌نمایم.

جرم دستکاری شناسنامه یکی از جرائم قانونی در بسیاری از کشورهاست که در ایران نیز با توجه به قوانین ثبت احوال، برای دستکاری یا تغییر عمدی در اطلاعات شناسنامه عواقب قانونی جدی دارد. در اینجا به طور مفصل به ابعاد مختلف این جرم پرداخته و بررسی می‌کنیم که چگونه می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد و چه پیامدهایی در انتظار افراد متخلف خواهد بود.
 

تعریف دستکاری شناسنامه
در حقوق ایران، دستکاری شناسنامه به هر نوع تغییر یا اصلاح غیرقانونی در اطلاعات موجود در شناسنامه گفته می‌شود. این تغییرات ممکن است به صورت عمدی یا بر اثر اشتباهات صورت بگیرد. برخی از انواع دستکاری شامل موارد زیر هستند:

- تغییر نام یا تاریخ تولد به طور غیرقانونی
- اضافه کردن یا حذف افراد (برای مثال، در خصوص پدر یا مادر)
- ایجاد یا حذف رابطه‌های خانوادگی (مثلاً ایجاد رابطه‌های جعلی در شناسنامه)
- تغییر جزئیات شناسنامه مانند اصلاحات نادرست که به صورت عمدی یا اشتباهی وارد شده باشد.
 

پیامدهای قانونی دستکاری شناسنامه
در صورتی که فردی دست به دستکاری عمدی شناسنامه بزند، می‌تواند با اتهاماتی مانند تقلید، جعل، و سوءاستفاده از اسناد رسمی روبرو شود. مجازات‌های این جرم به شدت وابسته به نوع و شدت دستکاری دارد. طبق ماده 534 قانون مجازات اسلامی، هرگونه جعل اسناد رسمی یا استفاده از اسناد جعلی می‌تواند منجر به مجازات‌های شدید شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- حبس تعزیری: مجازات حبس برای فرد متخلف بسته به شدت جرم می‌تواند از چند ماه تا چند سال باشد.

- پرداخت جریمه نقدی: علاوه بر حبس، ممکن است فرد به پرداخت جریمه نقدی محکوم شود.

- سلب برخی حقوق اجتماعی: ممکن است فرد از برخی حقوق اجتماعی و قانونی خود محروم شود.
 

چه زمانی دستکاری شناسنامه عمل مجرمانه محسوب می‌شود؟
برای این که یک تغییر یا اصلاح در شناسنامه مجرمانه تلقی شود، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد:

1. مداخله عمدی: تغییرات باید به صورت عمدی انجام شده باشد. به عبارت دیگر، تغییرات نباید از روی اشتباهات اداری یا اشتباهات ناشی از بی‌دقتی باشند.

2. هدف سوءاستفاده یا فریب: هدف از این تغییرات باید فریب دادن مراجع قانونی یا افراد دیگر باشد، به‌طور مثال، برای گرفتن حقوق غیرقانونی، کسب مزایا یا دور زدن قوانین.

3. مغایرت با واقعیت: تغییرات باید برخلاف واقعیت‌های ثبت شده در اسناد رسمی باشد.

اگر تغییرات به‌طور مثال به دلیل اشتباهات فنی یا غلط‌‌گیری نادرست انجام شود و بدون قصد سوءاستفاده باشد، احتمالاً جرم تلقی نخواهد شد، اما برای رفع این مشکلات، اقدامات قانونی جهت اصلاح باید صورت بگیرد.
 

چگونه می‌توان از دستکاری شناسنامه جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از هرگونه اشتباه یا دستکاری در اسناد رسمی و شناسنامه‌ها، باید نکات زیر را رعایت کنید:

- درخواست اصلاحات از طریق مراجع قانونی: اگر شناسنامه شما دچار خطای اداری یا اشتباه در ثبت اطلاعات شده باشد، به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و درخواست اصلاح یا تصحیح اطلاعات کنید.

- استفاده از مشاور قانونی: اگر شک دارید که تغییرات در شناسنامه شما به‌درستی انجام شده است یا نه، می‌توانید از یک وکیل یا مشاور حقوقی کمک بگیرید.

- مراجعه به مراجع رسمی و معتبر: برای تغییرات یا اصلاحات، همیشه از مراجع رسمی مانند اداره ثبت احوال یا دادگاه‌ها استفاده کنید و از استفاده از روش‌های غیرقانونی خودداری کنید.
 

چه اقداماتی باید برای اصلاح اشتباهات در شناسنامه انجام دهید؟
اگر خطا یا اشتباهی در شناسنامه شما رخ داده است، برای اصلاح آن می‌توانید مراحل زیر را طی کنید:

1. مراجعه به اداره ثبت احوال: برای اصلاح یا تغییر هرگونه اطلاعات نادرست در شناسنامه، باید به اداره ثبت احوال مراجعه کنید و فرم‌های مورد نیاز را تکمیل کنید.

2. ارائه مستندات و مدارک: به‌منظور اثبات صحت اطلاعات درست، باید مستندات لازم مانند کارت ملی، عقدنامه، گواهی تولد و سایر مدارک رسمی را ارائه دهید.

3. درخواست صدور شناسنامه جدید: پس از بررسی و تایید اصلاحات، درخواست صدور شناسنامه جدید کنید.

4. پیگیری: پس از ثبت درخواست اصلاح، پیگیری وضعیت پرونده در اداره ثبت احوال و تکمیل مراحل ضروری بسیار مهم است.
 

جرم جعل شناسنامه و اسناد سجلی

جرم جعل شناسنامه و اسناد سجلی یکی از انواع خاص جرم جعل محسوب می شود که در «قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه» مورد جرم انگاری قرار گرفته است. این جرم در دو فرض قابل بررسی است؛ نخست مواردی که فرد در سند سجلی موجود دستکاری کرده و مندرجات آن را تغییر می دهد و دیگری آن که مرتکب اساساً سند سجلی جدیدی را می سازد. در ادامه به این عناوین مجرمانه خاص می پردازم.
 

آیا هر نوع دستکاری در شناسنامه جعل محسوب می شود؟
ماده ۱۰ از قانون یاد شده مصوب ۱۳۷۰ (مجمع تشخیص مصلحت نظام) به ایجاد تغییر در شناسنامه و اسناد سجلی پرداخته و آن را با محوریت نوع عنصر روانی، در دو حالت بررسی کرده است: در حالت اول که مجازات به نسبت سبک تری را در پی دارد، رفتار فرد در تغییر مندرجات اسناد یاد شده، بدون هر گونه قصد متقلبانه صورت گرفته است اما حالت دوم در شرایطی است که رفتار مرتکب با قصد متقلبانه صورت می گیرد.

با توجه به توضیحات فوق ایجاد هر نوع خدشه در اسناد فوق با اینکه جرم محسوب شده و جزای نقدی در پی دارد اما جعل تلقی نمی شود؛ تنها در مواردی می توان از ارتکاب جعل صحبت کرد که خدشه ایجاد شده در سند با قصد متقلبانه صورت گرفته باشد. به مجازات هر یک از این دو فرض در ادامه خواهیم پرداخت.
 

چه نوع رفتارهایی جعل در شناسنامه محسوب می شود؟
جعل در اسناد سجلی در دو فرض در قانون مصوب سال ۱۳۷۰ مطرح شده و هر کدام نوع خاصی از رفتارها را در خصوص شناسنامه و اسناد سجلی مجرمانه تلقی کرده اند.

ماده ۱۳ از قانون مذکور ایجاد هر نوع خدشه اعم از خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات و یا سیاه کردن را به عنوان رفتارهای تمثیلی تحقق این عنوان مجرمانه نام برده است. این رفتارها در خصوص آن دسته از اسناد سجلی و شناسنامه هایی محقق می شود که به صورت صحیح و از مراجع قانونی صادر شده و اشخاص با انجام یکی از رفتارهای فوق در مندرجات آن تغییراتی ایجاد می کنند.

اما ممکن است برخی مرتکبین به نسبت حرفه ای تر، اقدام به ساختن شناسنامه و اسناد سجلی مجعول نمایند؛ در این صورت، رفتار آنان به موجب ماده ۱۳ از قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه مصوب ۱۳۷۰ جرم انگاری شده و به مجازات های پیش بینی شده در آن ماده محکوم می شوند.

ماده فوق اقدام به چاپ غیر مجاز اوراق و اسناد سجلی، یا ساخت و تهیه غیر مجاز مهرهای سجلی و یا سرقت آن ها را جرم انگاری کرده اما در هیچ جایی از این ماده نامی از عنوان مجرمانه جعل نیامده است.
 

مجازات جرم جعل شناسنامه و اسناد سجلی
در بحث مجازات ها نیز به هر کدام از فروض مندرج در بند پیش به صورت جدا گانه می پردازم.

مطابق ماده ۱۰ از قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، خدشه و دستکاری در اسناد سجلی و شناسنامه در صورتی که بدون قصد متلقبانه انجام شود جزای نقدی از ده تا پنجاه هزار تومان را در پی دارد. (از آن جا که از تصویب این قانون حدود سی سال می گذرد، میزان این جزای نقدی طبیعتاً نیاز به بازنگری دارد)

به موجب ماده فوق، ارتکاب این رفتار در شرایطی که مرتکب دارای قصد متقلبانه است، در حکم جعل در اسناد رسمی محسوب شده و مرتکب به مجازات های مقرر شده در قوانین کیفری محکوم می شود. بدین ترتیب وی باید مطابق ماده ۵۳۲ از قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ به حبس از یک تا پنج سال یا پرداخت جزای نقدی ششصد هزار تا سه میلیون تومان محکوم شود.
 

مجازات ساختن سند سجلی جعلی

مطابق ماده ۱۳ از قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه مصوب ۱۳۷۰، چاپ غیرمجاز اسناد سجلی و یا ساخت غیر مجاز مهرهای سجلی، محکومیت به حبس از دو تا پنج سال و نیز پرداخت جزای نقدی از دویست هزار تا پانصد هزار تومان را در پی خواهد داشت.

در صورت تکرار این رفتارهای مجرمانه باید حداکثر مجازات های گفته شده در خصوص مرتکب اعمال شود. ‌

مجازات استفاده از سند سجلی مجعول
استفاده از سند سجلی مجعول دو ماده از «قانون تخلفات، جرائم و مجازات های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه» مورد اشاره قانون گذار قرار گرفته و برای آن مجازات پیش بینی شده است.

استفاده از شناسنامه دیگری (خواه این شخص زنده باشد و خواه فوت کرده باشد) به عنوان هویت خود در بند ب از ماده ۲ قانون مذکور جرم انگاری و برای آن مجازات حبس از نود و یک روز تا یک سال و یا پرداخت جزای نقدی از بیست هزار تا صد هزار تومان پیش‌بینی شده است.

در ادامه نوع خاصی از همکاری با این دسته از مجرمین نیز جرم انگاری شده است؛ به این ترتیب که حکم به مجازات یاد شده در خصوص اشخاصی که شناسنامه خود را در اختیار اشخاصی که قصد استفاده از آن را به نحو فوق دارند قرار دهند نیز مقرر شده است.

هم چنین ماده از قانون مذکور نوع دیگری از استفاده از سند مجعول را در خصوص اسناد هویتی پیش بینی کرده است؛ بدین ترتیب که به موجب این ماده اشخاص غیرایرانی که با هدف ایرانی قلمداد کردن خود از شناسنامه افراد ایرانی (خواه فرد زنده ، خواه فرد فوت شده) استفاده کنند، به حبس از دو تا پنج سال و نیز پرداخت جزای نقدی از صد هزار تا سیصد هزار تومان محکوم می شود.

در صورتی که استفاده از شناسنامه افراد ایراین پس از جعل آن توسط شخص غیرایرانی صورت بگیرد، وی به حداکثر مجازات مقرر شده برای جعل و استفاده از سند سجلی مجعول محکوم می شود.

استفاده با علم و آگاهی از شناسنامه یا سایر اسناد سجلی که به صورت متقلبانه و مطابق با ماده ۱۳ از قانون مصوب سال ۱۳۷۰ ساخته شده اند نیز محکومیت به حبس از یک تا سه سال و نیز پرداخت جزای نقدی از پنجاه هزار تومان تا صد هزار تومان را در پی خواهد داشت.

در پایان به شما کاربر گرامی باید عرض نمایم که توضیح همه جوانب جرم دستکاری شناسنامه و استفاده از شناسنامه مجعول برای آشنایی بیشتر شما بوده است و نگران نباشید ولی این نکته مهم را همیشه مدنظر داشته باشید که هر گونه تغییر در شناسنامه و اسناد رسمی، باید به‌طور قانونی و با رعایت موازین حقوقی صورت بگیرد. دستکاری یا تغییرات غیرقانونی می‌تواند پیامدهای جدی قانونی به همراه داشته باشد. در صورتی که اشتباهی در شناسنامه شما وجود دارد، بهترین راه این است که از روش‌های قانونی برای اصلاح آن استفاده کنید تا از مشکلات حقوقی بعدی جلوگیری کنید.