شينتو چگونه مذهبي است ؟ و اصول وعقايدش چگونه است ؟

شينتو، نام مذهب بومي كشور ژاپن مي باشد. كه اصلاً از لغت چيني گرفته شده و مركب از دو كلمة (شن+تائو ) به معني طريق خدايان مي باشد اين دين مجموعه اي است از اعتقادات باستاني كه از آنيميسم يا پرستش ارواح، نشأت گرفته است و تا پيش از قرن ششم ميلادي نامي نداشته در آغاز مبتني بر اصول و فروع كلامي نبوده است، بلكه بعدها براي مقابله با طريقه ي بودايي كه به تازگي در ژاپن رواج گرفته بود، داراي مبادي اساسي شده. تاريخ پيدايش اين آئين مانند ديگر مذاهب ابتدائي معلوم نيست (چون در آن زمانها مبنائي براي تاريخ نبوده است. بنياد گذار آن نيز معلوم نيست و احتمالا از چين و هند و ديگر عقايد و اقوام ابتدائي اقتباس شده است. كتابهاي مقدّس اين آئين عبارتند از: 1ـ كوجيكي Kojiki = تاريخ دوران باستان.2ـ نيهونگي Nihongi =تاريخ ژاپن. 3ـ ينگي شيكي Yengi shiki = سرودها. عقايد آئين شينتو: اغلب ساكنين مجمع الجزاير ژاپن با اين عقيده كه موجودات طبيعي داراي روح و روان هستند، آنها را مي پرستيدند، به همين جهت به اين آئين «راه روانهاي نيك» نيز گفته شده است. آنها معتقد بودند كه آفتاب ماه خورشيد، رودخانه و باران هر يك را رواني است كه مورد پرستش و ستايش آنها قرار مي گيرد. درآئين شينتوي قديم نوعي (پلي ته ايسم) يا تعدد آلهه (منو ته ايسم) يا خدايان طولي بود، آنها ارواح، نفوس، امپراطور، برخي درختان و گياهان، صخره ها، طبيعت و حيواناتي چون مار، شير، گرگ، كلاغ، روباه، خرس را مورد پرستش قرار مي دادند. به نظر معتقدين آئين شينتو، آلهه يا خدايان بي شماري برفراز خانه ها و ساكنان آن شناور بوده و در شعله و پرتو چراغ ها رقص مي كردند، امّا در ميان اين آلهه گوناگون بعد از اخذ فن كتابت از چينيان، پرستش ارواح نياكان و مرده پرستي درميان ژاپنيها، رواج بيشتري پيدا كرد بطوري كه آئين شينتو در نظر ژاپنيها در درجة اول آئين ارواح و مردگان ميباشد كه اجداد خانواده مورد پرستش قرار مي گيرد و هر نوع حوائج خود را به كامي يا ارواح اين مردگان ارجاع ميدهند و بدبختي و خوشبختي را از آنها مي‌دانند، فلذا اشياء گرانبها را در گورها و كنار اجساد مردگان ميگذاشتند و گاهي چون بزرگي در ميگذشت، ملازمانش را نيز با او بخاك ميسپردند. افسانة شينتو: در اساطير قوم ژاپن، طي افسانه اي جالب، سرگذشت اصل و مبدأ آن سرزمين و آن مردم و پيدايش خاندان سلطنتي آن قوم بيان شده و در كتابي بنام كوجيكي، بسياري از اساطير باستاني مذكور است. خلاصة آن افسانه از اين قرار است: در ابتدا عالم وجود به صورتي آشفته در هم آميخته بود و در طول ايام، آسمان و بحر محيط از يكديگر جدا شدند و خداياني چند در كيهان مه آلود، مبهم و تيره نمايان گشتند و بتدريج نابود گرديدند تا سرانجام در صحنة هستي فقط دو خداي قادر توانا باقي ماندند كه آنها جزاير ژاپن و ساكنان آن را آفريدند. اين دو آلهه يكي مذكر بنام ايزاناگي و ديگري مؤنث موسوم به ايزانامي بودند كه پلي متحرك بين زمين و آسمان (احتمالا به صورت قوس و قزح) خلق كردند. در آن هنگام جهان به صورت شورابه اي غليظ بود و ايزاناگي از فراز پل فرود آمد و نيزة جواهر نشان خود را در آن شورابه فرو برد. آن را به هم آميخت و آن قدر اين عمل را ادامه داد تا غلظت يافته، جمود حاصل كرد، پس نيزة خود را از آن بيرون آورد، مايعي كه از نوك آن فرو مي ريخت بر روي هم گرد آمده به صورت جزيره اي درآمد، پس آن دو خداي نر و ماده برفراز آن جزيره رفته، ساكن گشتند. خداي ماده، ايزانامي در آنجا بزاييد و از زهدان او هشت جزيرة ديگر به دنيا آمد... . اسطورة شينتو بسيار در هم آميخته و طولاني است و بايد بدقت در آن نگريست،‌ وقايعي را كه در حول و حوش مبدأ و منشأ آن به وقوع پيوسته و موجب و موجد وقايع و حوادث عظيم شده در نظرآورد. فرقه هاي شينتو: پس از تصويب و تأسيس قانون اساسي ژاپن، مورخ 1868م كه بر طبق آن آزادي عقيدة مذهبي به تمام افراد مملكت عطا گرديد، فرقه هاي شينتو به صورتهاي چند، متشكل شدند و كيش شينتو مانند ساير مذاهب جهان چون بودايي و مسيحي و غيره به شعب و فرقه هاي چندي منشعب شد. هم اكنون تعداد اين فرقه ها را تا 800 فرقه ثبت كرده اند كه هر يك داراي عقايد و رسوم جداگانه مي باشد، ولي همه در چارچوبة دين شينتو قرار دارند و به هزينة معتقدان خاص هر فرقه اداره مي شود. وضعيت شينتو در حال حاضر و تعداد معتقدين به آئين شينتو: در سال 1947 ميلادي هيروهيتو امپراطور ژاپن الوهيت يعني خدايي خود را در آن كشور نفي كرد و حاكميت ملّت را به رسميت شناخت. دينهاي رايج در ژاپن در حال حاضر در درجة اول دين ملي آن كشور شينتويي و در درجة دوم بودايي و در درجه سوم مسيحيت است. شمارة پيروان آئين شينتو بالغ بر هفتاد ميليون نفر است. اما در عين حال پيروان آن مي توانند پيرو دين بودا و مسيحيت يا تائويي نيز باشند. شينتو از زبان مفسّرين خودشان: «هيرانا» مفسر مذهب شينتو كه در قرن 18 و 19 ميلادي مي زيسته مي گويد: در اين مذهب همة مردگان به صورت خدا جلوه گر مي شوند و حوادث جهان طبيعت، معلول كار مردگان است اين مردگان هستند كه سرنوشتها را تعيين مي كنند، جهان را مسكون مي سازند و انسانها را پديد مي آورند، مزارع و كشتزارها را حاصلخيز مي سازند و موجب پيدايش فصول چهارگانه سال مي گردند. و هم آنان هستند كه بلا و قحطي و كارهاي خوب و بد از آنان صادر مي شود. دين شينتو خدايان بيشماري داشته و خداي واحدي ندارد. براي همين اين آيين را «راه خدايان» يا «طريق روان هاي پاك» نامگذاري كرده اند. در آئين شينتو عالم فيزيكي را سه بخش مي دانستند: آسمان اثيري در بالا، جهان در سطح زمين و مناطق پست سايه گون در بطن خاك، در اين عالم خدايان بيشماري بودند كه همه را با هم، «كامي» مي ناميدند كه در لغت به معناي «بالا» يا «مهتر» است. موتوئوري[1] نوري ناگا، دانشمند نام آور آيين شين تو، كامي را اينگونه تعريف مي كند: اصطلاح كامي به خدايان گوناگون آسمان و زمين كه ذكرشان در گزارش هاي باستاني آمده است، و نيز به ارواح آنها (ميتاما)، كه ساكن ايزدكده هايي كه آنها را در آنجا مي پرستيدند اطلاق مي شود. ديگر نه فقط انسان ها بلكه پرندگان، چهار پايان، درختان، درياها، كوه ها و همه چيز هاي ديگر كه به خاطر نيروهاي فوق العاده و برجسته اي كه دارند، و هراس انگيز و شايسته احترام اند، نيز كامي خوانده مي شوند. هم چنين فرزند خورشيد نيز پرستش مي شود. ربّ النوع خورشيد كه طبق افسانه اي خود بوجود آمده است، حكومت ژاپن را در اختيار فرزندش كه همان «ميكادو» باشد، قرار داد. اصطلاح ميكادو در فرهنگ ژاپني به فرمانروايان و امپراطور اطلاق مي شود. بنابراين ميكادو فرزند خداي خورشيد است و پرستش وي تا جنگ جهاني دوم متداول بود تا اينكه «هيروهيتو» امپراطور سابق ژاپن در سال 1947 ميلادي الوهيت يعني جنبه خدايي خود را لغو كرد و حاكميت ملي را به رسميت شناخت. بنابر تحقيقات انجام شده، بنيانگذار آيين شين تو معلوم نيست و احتمالاً از چين و هند و ديگر عقايد و اقوام ابتدايي اقتباس شده است. بنابراين معلوم مي شود كه آيين شينتو پيامبري نداشته است و فرقه هاي مختلف آن هم كه بيش از 800 فرقه مي باشد، پيامبر به آن معنا كه در اديان آسماني مطرح مي باشد، نداشته است. البته مؤسسين برخي از فرقه ها، مخصوصاً آنهايي كه اخيراً به وجود آمده اند معلوم است و جالب است كه بدانيم برخي از به وجود آورندگان فرقه هاي نو، خانم مي باشند كه از حقوق زنان دفاع مي كنند. مردم ژاپن به بهشت و دوزخ معتقد نيستند و مي گويند :«بهشت و دوزخ در دل ماست.» دين شينتو روانها (ارواح) را بدون مجازات و پاداش رها كرده و به بقاي دائمي آنها معتقدند مهمترين متن مقدس دين شينتو دو كتاب است كه اولي به نام «كوجيكي» كه در سال 712 م نوشته شده و دومي به نام «نيسهون گي» خوانده مي شود كه به سال 720م به كتابت در آمده است. اندرزهايي از كتاب هاي مقدس شينتويي: 1. سازش نيكو است و پرهيز از ستيزه مايه سرافرازي. 2. كسي كه مطلقاً بد باشد، كمياب است. 3. خوبي ديگران را مپوشان و اگر بدي ديدي آن را اصلاح كن. 4. كمتر كسي با خرد به دنيا مي آيد، فرزانگي حاصل انديشه است. 5. هر كاري را از كوچك و بزرگ به صاحب فن بسپار تا به خوبي انجام شود. 6. در امور مهم، تصميم بايد از شورا باشد، نه از يك نفر. 7. وقتي در دل كينه داري به زبان مهر نورز. 8. تنها به فكر خود نباش. عبادت مذهبي شينتو در معبد چهار بخش دارد كه عبارتند از: 1. تطهير (هارايي harai): كسي كه براي عبادت به معبد مي آيد قبل از ورود به آن خود را در حوضچه اي كه براي شستشو تعبيه گرديده، تطهير مي كند. دست ها را شسته و در دهان نيز آبي را مزمزه مي كند و علاوه بر اين با ريختن آب بر روي سر، تمامي بدن را غسل مي دهد. سپس كاهن با ماليدن شاخه يا برگي از درخت ساكاكي بر روي سر، او را تطهير مي كند. 2.تقديم هدايا (شينسن shinsen ) : كه معمولاً از جنس حبوبات يا شراب بوده و اخيراً چنين متداول شده است كه زائران هداياي خود را به صورت نقدي به معابد مي دهند. چنانچه زائر توانايي مالي نداشته باشد، مي تواند شاخه اي از درخت ساكاكي را به معبد هديه كند. 3. نماز خواندن (نوريتو norito) : نماز در آئين شينتو منحصر به خواست هاي مادي و بشري مي گردد. اين نماز خواندن به صورت دعا و ايستاده و با احترام به خدايان به صورت زدن كف دو دست به همديگر مي باشد. 4. ميهماني سمبليك (نيوراي neorai) : كه در آن زايران با «كامي» معبد، غذا تناول مي كنند و معمولاً اين پذيرايي به صورت نوشيدن چند قطره از عرق برنج است كه آن را يكي از كاهنان معبد به زايران مي دهد. زايران مي توانند در هنگام زيارت، درخواست اجراي رقص مذهبي مخصوص معبد را بنمايند. عبادت در منزل: در هر بامداد و هر شامگاه پيروان آيين شينتو بايد هدايايي را براي «خدايان روي طاقچه» كه در حقيقت مجسمه هاي كوچكي هستند، و ارواح نياكان خود تقديم كنند. پيروان اين آئين بايد پس از گرفتن وضوء به شيوه خاص خود و تطهير خويش در برابر خدايان خانگي خويش تعظيم كنند و براي مدت يك دقيقه ساكت شوند. از ميان عقايد متعدد شينتو، ريشه دارترين و مهم ترين آنها، تقديس و بزرگداشت خورشيد به عنوان منبع روشنايي و زندگي است كه در شخصيت الهه بزرگ «اماتراسو» متجلي مي شود. به همين علت ژاپني ها معتقدند كه معبد بزرگ «ايسيه» كه مخصوص عبادت اين الهه است، مقدس ترين معبد مذهب شينتو است. چنين اعتقادي به خورشيد براي مردمي كه اكثريت آنان را كشاورزان تشكيل مي دهند، امري بسيار طبيعي است، اما ما امروزه شاهديم كه اين عقيده با وجود گذشت قرن ها و علي رغم پيشرفت صنعتي ژاپن، هنوز هم در ميان ژاپني ها استوار است. شاهد ما بر اين مطلب نقش خورشيد سرخي است كه بر پرچم ملي ژاپن قرار گرفته و نماينده سرزمين آفتاب تابان ژاپن است. معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر: 1. جهان مذهبي اديان (اديان در جوامع امروز، مذهب در ژاپن)، كنت دالر هايد، ترجمة دكتر عبدالرحيم گواهي. 2. تاريخ اديان و مذاهب جهان، جلد 1، تاليف مبلغي آباداني. 3. تاريخ جامع اديان، جان بي ناس، مترجم علي اصغر حكمت. پی نوشت: [1] . جان ژاپني، ويراسته چارلز اي مور، ترجمه ع پاشايي، نشر نگاه معاصر، چاپ اول، 1381 هـ . ش، ص 24.