باسلاممن یک دختر دبیرستانی هستم که در بدو ورود به...

کاربر ارجمند از اینکه به ما اعتماد کرده و «راسخون» را به عنوان منبع پاسخگویی به سؤالات خود برگزیدید، سپاسگزاریم. در مورد دوست یابی و انتخاب دوست خوب که موضوع مورد نظر شماست نکاتی را تقدیم می داریم که انشاءالله مفید و راه گشا است. چون انسان فطرتا موجودی اجتماعی است، داشتن روابط اجتماعی - به ویژه شکل دوستی آن - یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می گردد و توصیه های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می کند. آنگونه که علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می فرمایند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بی دوست غریب است» (نهج البلاغه فیض الاسلام , حکمت 26). درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد - نهال دشمنی برکن که رنج بی شمار آرد دوست ورفیق در شکل گیری شخصیت افراد نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثیر همنشین قرار می گیرد. فراوانند کسانی که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهای جبران ناپذیر شده اند و بالعکس, چه انسانهایی که در اثر همنشینی با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات یافته اند. دوست خوب می تواند هم در دنیا و هم در آخرت یار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قیامت رنج می برند و می گویند : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علی السلام ) می فرمایند : منزلت دوست چندان والاست که حتی دوزخیان نیز پیش از خویشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک می طلبند و او را صدا می زنند. خداوند از زبان دوزخیان می گوید : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( ما را شفیعانی نیست و نه دوستی مهربان ) پس به خاطر نقش مهمی که یک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت یا شقاوت انسان را فراهم می کند باید در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد. پیامبر اکرم ( صلی الله علیه واله ) در اهمیت گزینش دوست خوب می فرمایند : الرجل علی دین خلیله , فلینظر احدکم من یخالل انسان به دین دوستش است ؛ پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می کند. ( دوستی در قرآن و حدیث , محمد ری شهری , ص 163 ) پرسشگر محترم بعد از این مقدمه ی کوتاه در رابطه با اهمیت دوست و دوستی به ویژگی های دوست خوب می پردازیم. یک دوست خوب باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن باشد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا ما فقط به برخی از ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می کنیم. البته از این نکته نباید غافل شد که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می افکنیم آن را بی نقص و عیب نمی بینیم. بنابر این به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه های مثبت باشد. مهمترین راههای شناخت دوست عبارت است از: 1- در هنگام گرفتاری و نیاز بهترین زمان ارزیابی دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاریهاست. در این چنین مواقعی دوستان حقیقی و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص می شوند. امام علی علیه اسلام در حکمت 208 می فرمایند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته می شوند. 2- در هنگام خشم و ناراحتی امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : اگر کسی سه مرتبه بر تو خشم گرفت – یعنی تو موجبات عصبانیت و ناراحتی او را فراهم کردی و او خشمگین شد – اما سخن زشتی نگفت, او شایسته ی رفاقت است. ( امالی شیخ صدوق, ص 532, ح 7 ) 3- از دست رفتن قدرت برخی از افراد به نام دوستی و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را می گیرند. امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته می شود. ( میزان الحکمة / ح 10323 ) 4- هنگام سفر یکی از بهترین راههای شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسیاری از رفتارهای ناپیدای انسان, آشکار میشود. فراز و نشیبهای سفر, عکس العملهای درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمایان می کند و از طرفی ارتباط شبانه روزی که در سفر ایجاد می شود, بهترین زمان برای شناخت اخلاق و روحیات دوست است. امام صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : هیچ کس را به دوستی مشناس, مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایی : او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حق به باطل می کشاند؛ در درهم و درینار و در سفر با او. پس از این توضیح به ذکر ویژگیهای دوستان شایسته می پردازیم : 1- داشتن ایمان و پرهیز کاری دوست خوب باید در همه ی امور, خدا و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلی الله علیه و اله ) می فرمایند : خیر اخوانک من اعانک علی طاعة الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسی است که تو را به پیروی از خدا یاری کند, از نافرمانی او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد. 2- مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده رفتار و کردار همنشین در انسان , تاثیری فوق العاده و اجتناب ناپذیر می گذارد ؛ چرا که یک قانون را در ارتباطات با دوستی نباید فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود می شود. 3- داشتن آگاهی و بینش صحیح در همه ی امور, بویژه در امور سیاسی آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند. گرایش سیاسی و اجتماعی افراد در انتخاب آنها به عنوان یک دوست نقش مهمی را ایفا می کند. امام زمان ( علیه السلام ) جهت گیری سیاسی و اجتماعی و رفتاری یک مومن را با این حدیث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعة فارجعوا الی رواة حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجةالله در هنگام بروز مشکلات به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم. همانطو رکه شما دوست عزیز می دانید راویان احادیث در دوران غیبت, فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولایت فقیه است. بنابر این انسان معتقد و مومن در هیچ مساله ای از احکام دین و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمی کند. بعنوان مثال وقتی مقام معظم رهبری در انتخابات اخیر دستور به اطاعت از قانون و پرهیز از درگیری و ریختن در خیابانها را می دهند, پیرو حقیقی امام زمان ( علیه السلام ) از دستور رهبری اطاعت کرده , با این کار موجبات سعادت خویش را فراهم می کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبری گام بردارد, دوری می کند. در انتخاب دوست نیز باید دید چه کسی از این ویژگی برخوردار است؟ و چه کسی در زمان غیبت تابع فقیه جامع الشرائط است؟ با برگزیدن کسی که چنین ویژگی را دارد موجبات رشد و تعالی و پیشرفت خود را فراهم کند. 4- یار و مددکار بودن در هر زمان امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : لا یکون الصدیق صدیقا حتی یحفظ اخاه فی ثلاث : فی نکبته و غیبته و وفاته دوست, دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاری, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 ) 5- دانش دوستی و داشتن روحیه ی پژوهش استفاده ی بهینه از وقت و عمر, برای کسب علم و دانش – آنهم در سنین جوانی – سرنوشت انسان را رقم می زند؛ در نتیجه داشتن دوستی که دارای چنین ویژگی باشد نیز می تواند مشوق خوبی برای انسان باشد. 6- اهل دنیا نبودن همانطور که در حدیث شریف آمده است : حب الدنیا راس کل خطیئه ( دوستی دنیا منشا همه ی گناهان است ) بر ما لازم است که از دنیا پرستی و کسانی که چنین ویژگی دارند اجتناب کنیم. 7- آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن امام علی ( علیه السلام ) می فرمایند : دوست راستین کسی است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید, در نبودنت حافظ آبروی تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد. 8- اهل عفو و گذشت بودن امام حسن عسگری ( علیه السلام ) می فرمایند : بهترین برادرانت کسی است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند. با ذکر یک حدیث از امام صادق ( علیه السلام ) به مهمترین نشانه های دوست خوب اشاره می کنیم : دوستی مرزهایی دارد که هر کس همه یا برخی از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست این که ظاهر و باطنش با تو یکی باشد؛ دوم این که آبروی تو را آبروی خودش داند و عیب و بی آبرویی تو را عیب و بی آبرویی خودش؛ سوم این که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اینکه هر کمکی از دستش بر می آید از تو دریغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ی همه ی این خصلتهاست, این که در هنگام گرفتاریها تو را تنها نگذارد. دوست عزیز شرائط دوست خوب بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است. در این بخش به ذکر برخی از ویژگیهای دوستان ناشایسته بصورت فهرست می پردازیم : - فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علنی - اهل غیبت - احمق و نادان - دروغگو - قطع کننده ی ارتباط با اقوام. عواملی که تعداد دوستان را زیاد می کند: 1- بخشندگی و سخاوت 2- صبر و بردباری 3- عطوفت و مهربانی 4- گذشت و چشم پوشی از خطاها 5- عدم توقع [ خواه بجا باشد یا نا بجا ] 6- خوش خلقی و نرم خویی 7- تواضع و فروتنی در پایان ذکر چند نکته را ضروری می دانیم: الف- مهمتر از دوست یابی, از دست ندادن دوست است. این عوامل دوستی را بر هم می زند : - بی احترامی - شوخی زیاد - فخر فروشی - بحث و جدل - حسادت ب- سعی کنید اسرار خود را حتی به دوست صمیمی تان هم نگویید. ج- با کسی دوستی کنید که طالب دوستی شما باشد و از تحمیل کردن دوستی خود بر دیگران اجتناب کنید. د- برای رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشید و برای رشد دیگران از ارتباط با کسانی که ضعف در ایمان دارند پرهیز نکنید. در پایان چند کتاب مفید را در این زمینه معرفی می کنیم که انشاء الله با مطالعه آنها می توانید اطلاعات بهتری در این زمینه بدست آورید: 1- دوستی در قرآن و حدیث , نوشته آقای ری شهری 2- دوستی و دوستان , نوشته آقای سید هادی مدرس , ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر, از انتشارات آستان قدس رضوی , 1376 3- آئین دوستی (دوست یابی) نوشته دیل کارنگی , انتشارات پیمان 1378 4- آئین دوستی در اسلام , نوشته آقای بابازاده