پرسش :

همسرداری پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ چگونه بوده است؟

پاسخ :
رسول گرامی اسلام، مهربان ترین افراد، نسبت به بچه ها و زنان بود.[1] آن حضرت نیکویی و احسان به همسر خویش را بهترین فضیلت می داند؛ خيرکم خيرکم لنسائه و انا خيرکم لنسائي؛ آگاه باشید که بهترین شما کسانی هستند که با زن های خود مهربان تر باشند و من از این نظر بهترین شمایم. [2]
رسول گرامی اسلام، در دورانی که زن را دارای روح انسانی و حقوق بشری نمی دانستند، مقام و مرتبه زن را بالا برد و به آن ها حیات و کرامت بخشید. آن حضرت در مورد مدارا با زنان و رعایت مقتضیات فطرت زن، می فرماید: «زن به استخوان خمیده دنده ها می ماند و در همان وضعی که هست، سودمند است و اگر بخواهند آن را راست کنند، می شکند و ضایع می شود.»[3]
سراسر زندگی پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در همسرداری، بیانگر این واقعیت است که کانون خانواده ایشان، سرشار از عشق و مودت، صفا و صمیمیت، آرامش و گذشت .... بود. اکنون به نمونه هایی از همسرداری آن حضرت اشاره می شود:

کمک به همسران در خانه
از روش های پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ در همسرداری، یاری رساندن به همسران خویش در محیط خانواده بود. پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، درخانه، لباس خود را می دوخت و گوسفندان و شترش را می دوشید. هرگاه از انجام کارهایشان خسته می شدند، گندم یا جو دستاس می کردند. گوشت را قطعه قطعه می کردند و در گرفتاری های خانواده اش به آنان یاری می رساندند. به هنگام خواب، آب وضوی خود را آماده می ساختند و کارهای شخصی اش را خود انجام می دادند.[4]
آن حضرت در سخنی به علی ـ علیه السلام ـ، می فرماید: «... هر مردی که همسرش را در ـ کار ـ خانه کمک کند، به تعداد موهای اندامش یک سال عبادت برایش به شمار می آورند... ای علی! خدمت به همسر، کفاره گناهان بزرگ است و خشم پروردگار را فرو می نشاند.»[5]

عدالت در نفقه و هزینه زندگی
رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، هزینه و نفقه زندگی همسران را با رعایت عدالت، برابری و تساوی میان آن ها تقسیم می کرد. مورخان نوشته اند: «پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، پس از فتح قلعه خیبر به هر یک از زنان خود به طور مساوی، مقداری معین خرجی زندگی از قبیل خرما و جو پرداخت کرد.»[6]

عدالت در هم نشینی
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، در مصاحبت و هم نشینی با زنانش، عدالت و مساوی را رعایت می کرد. آن حضرت، هر شب را در پیش یکی از همسران خویش به سر می برد و نیز هر روز پس از خواندن نماز صبح به دیدار تک تک همسرانش می رفت، حال آنان را جویا می شد.
هنگامی که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، می خواستند به سفری بروند: بین همسرانش قرعه می کشید، قرعه به نام هر یک که می افتاد، او را همراه خود می بردند.[7]

گذشت از لغزش همسران
پیامبر گرامی اسلام، برای تحکیم پایه های خانواده و ایجاد انس و الفت و گذشت، از لغزش های همسران خویش چشم پوشی می کردند. ایشان هیچ گاه خشونت اخلاقی نداشت، به ویژه در مورد زنان نهایت وفق و مدارا را به کار مي برد و تندخویی و بدزبانی همسران خود را تحمل می کرد. چنان که بعضی از آن ها گستاخی را به جایی رساندند که اسرار داخلی آن حضرت را فاش می ساختند و با توطئه چینی و تبانی آزارش می دادند. به همین دلیل، آیاتی از قرآن مجید در تهدید و توبیخ آن ها (حفصه و عایشه) نازل شد.[8]

گرامی داشتن همسران
پیامبر گرامي اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، باخانواده خویش، خوش رو بود و با آن ها گفتگو و مزاح می نمود. در حقیقت آن حضرت با اخلاق و روش خود، همسرانش را تکریم می نمود و گرامی می داشت. آن حضرت در این زمینه می فرماید: «کسی که همسری گرفته است، باید او را گرامی بدارد. اگر مرد به همسرش بگوید «تو را دوست دارم» هرگز از دل او بیرون نمی رود»[9]

معاشرت با همسران
با توجه به این که پیامبر گرامی اسلام، از لحاظ ایمان و نزدیکی به خداوند متعال در بالاترین درجه قرار داشت، در عین حال نیز ارتباطش با مردم و همسرانش، در حد متعال برقرار بود.

امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: عده ای از یاران رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ معاشرت با زنان، غذا خوردن در روز و خواب شب را بر خود حرام کرده بودند. ام سلمه ـ همسر پیامبر ـ جریان را برای پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل نمود. پیامبر به سراغ آن ها رفته و فرمود: «آیا نسبت به زنان بی میل هستید؟ همانا منِ پیامبر با زنان معاشرت می کنم، روز هنگام غذا می خورم و به هنگام شب می خوابم، پس هر کس از سنت من رو گردان شود از من نیست.»[10]
. رعایت حال هر یک از همسران

از دیگر ویژگی های همسرداری پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که محبت همسرانش را به همراه داشت، رعایت روحیات آنان و ابراز علاقه به تمامی آنان، مناسب با شأن هر یک بود؛ به طوری که هیچ کدام احساس نمی کردند، دیگری نزد پیامبر محبوب تر از او است ، هنگامی با ام سلمه که دارای فرزندانی بود و بچه هایش را نیز بسیار دوست میداشت مواجه می شد، احوال آنان را می پرسید و بر آنان اسم جدیدی می گذاشت که نشانه اعتنا به آنان بود. یا وقتی در حجّه الوداع شتر «صفیه» از رفتن ایستاد و صفیه از شدت ناراحتی گریه کرد، پیامبر -صلی الله علیه و آله-، او را دلداری داد و دستور داد قافله همان جا فرود آید، در حالی که تصمیم به فرود آمدن در آن مکان را نداشت.[11]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ملکوت اخلاق، سید حسین اسحاقی.
2ـ سیره پیامبر اعظم، امیر ملک محمودی
3ـ همگام با رسول، جواد محدثی

پی نوشتها:
[1] . فیض کاشانی، محجّه البیضاء، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی تا، ج3، ص 98.
[2] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، منشورات جماعه المدرسین، چاپ دوم، بی تا، ج3، ص 443.
[3] . کلینی، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش، ج5، ص 513 و بخاری، صحیح بخاری، بیروت، دار المعرفه، ج3، ص 257.
[4] . علامه طباطبایی، سنن النبی، ترجمه، عزیزی، عباس، قم، صلاه، چاپ چهارم، 1383ش، ص 105.
[5] . علامهمجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403هـ.ق، ج101، ص 132.
[6] . واقدی، المغازی، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، 1409 هـ.ق، ج2، ص 93.
[7] . علامه طباطبایی، پیشین، ص 201 ـ 159.
[8] . تحریم / 3 ـ 5.
[9] . کلینی، اصول کافی، تصحیح: غفاری، علی اکبر، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1388ق، ج5، ص 569.
[10] . علامه طباطبایی، پیشین، ص 195.
[11] . ابن الاثیر، اسد الغابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ج7، ص 169.
منبع: اندیشه قم