پرسش :
آيا سند این روایت درست است كه از امام صادق (ع) پرسيدند: «الهي بدم المظلوم» يعني چه فرمودند: يعني خدارا به خون علي اصغر قسم مي دهيم. چون در كربلا هر كسي دفاعي از خودش كرد ولي تنها كسي كه نتوانست هيچ دفاعي كند، علي اصغر بود؟
شرح پرسش :
پاسخ :
در روايات ائمه اطهار عليهم السلام در ترغيب مومنان بر توسل به اهل بيت، توسل به امام حسين عليه السلام از ويژگي خاصي برخوردار مي باشد و در روایتی که برخی جوامع متقدم روایی شیعه چون من لایحضره الفقیه[1]، کافی[2]، تهذیب الاحکام[3] و مصباح المتهجد و سلاح المتعبد[4] در باب دعا و شکرگزاری در سجده نقل نموده اند، آمده است كه سه مرتبه بگويد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَنْشُدُكَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً» البته کتاب های روایی در نقل این روایت، با هم تفاوت اندکی دارند كه به روايت من لايحضره الفقيه اشاره مي كنيم:
عبدالله بن جندب از امام کاظم نقل می کند که حضرت فرمودند: در سجده شکر چنین می گویی: «تَقُولُ فِي سَجْدَةِ الشُّكْرِ اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِكَتَكَ وَ أَنْبِيَاءَكَ وَ رُسُلَكَ وَ جَمِيعَ خَلْقِكَ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ رَبِّي وَ الْإِسْلَامَ دِينِي وَ مُحَمَّداً نَبِيِّي وَ عَلِيّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ- وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ- وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ وَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍ أَئِمَّتِي بِهِمْ أَتَوَلَّى وَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ أَتَبَرَّأُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَنْشُدُكَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً ...»[5] ؛ «خداوندا تو را شاهد مىگيرم و فرشتگان و انبياء و رسولان تو و همه مخلوقاتت را نیز شاهد می گیرم كه تو خداوند، پروردگار من هستی و اسلام دين من است و حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله پيغمبر من است و علی و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمدبن علی و جعفربن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمدبن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و حجه بن الحسن، امامان من هستند. تولی من به آنهاست و از دشمنانشان بیزارم. پس سه مرتبه بگويد كه: خداوندا از تو به حق خودت درخواست مىكنم تا تقاص خون مظلوم را بگیری و از قاتلین ایشان انتقام بگیری...»
در خود این روایت قرینه روشنی که بتوان براساس آن به صراحت مقصود از «دم المظلوم» را روشن کرد، وجود ندارد؛ از این رو تنها و مطمئن ترین راه برای دریافت مقصود از آن، مراجعه به نظرات صاحب نظران فن حدیث و شارحان کتاب های کافی و من لایحضره الفقیه و دیگر کتاب های شرحِ حدیث است.
با مراجعه به این کتاب ها تنها تفسیری که برای این ترکیب دیده می شود، آن است که «دم المظلوم» به خون مبارک سیدالشهداء تفسیر شده است.
به عنوان نمونه مرحوم فیض کاشانی در کتاب وافی می نويسد: « ... بدم المظلوم يعني الحسين؛ مراد از دم مظلوم، امام حسين عليه السلام يعني خدا به خون امام حسين تو را قسم مي دهيم...»[6].
علامه محمدتقی مجلسی(مجلسی اول) در لوامع صاحبقرانی[7] و روضه المتقین[8] نیز مي نويسد: منظور از دم مظلوم، امام حسين عليه السلام است.
همچنین علامه محمدباقر مجلسی در ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار[9] و مرآه العقول فی شرح اخبار الرسول[10] و بحارالانوار[11] و شیخ بهایی در مفتاح الفلاح[12] و برخی محدثین دیگر، به اتفاق معتقدند که مقصود از دم المظلوم، خون مبارک سیدالشهداء علیه السلام است.
به هر حال روایتی که امام صادق علیه السلام، دم المظلوم را به خون مبارک گلوی حضرت علی اصغر تفسیر نموده باشند، در کتاب های حدیثی حتی به صورت ضعیف یافت نشد و انتساب چنین سخنی به معصوم از مصادیق دروغ بستن بر ائمه است و لازم است در مجالس حسینیه از چنین نسبتی به معصوم پرهیز گردد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- درکربلا چه گذشت ،شیخ عباس قمی
2- سوگنامه آل محمد،اشتهاردی
پی نوشتها:
[1] ابن بابويه، محمد بن على(شیخ صدوق)، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ: دوم، 1413 ق، ج1، ص 330
[2] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي ،تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج3، ص325
[3] . طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج6، ص: 64
[4] . همان، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بيروت، موسسه فقه الشیعه، چاپ: اول، 1411 ق، ج1، ص: 239 ...
[5] من لایحضره الفقیه، پیشین
[6] فيض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى، الوافي، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین، چاپ: اول، 1406 ق.ج 8، ص 821
[7] . مجلسى، محمدتقى (مجلسی اول)، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه - قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ: دوم، 1414 ق، ج4، ص177
[8] . همان، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، موسسه فرهنگی اسلامی، چاپ: دوم، 1406 ق، ج2، ص 382
[9] . مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ: اول، 1406 ق، ج3، ص 624
[10] . همان، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول - تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: دوم، 1404 ق. ج15، ص 135
[11] . همان، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ: دوم، 1403 ق، ج83، ص236 و ج98 ؛ ص221
[12] شيخ بهايى، محمد بن حسين، مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة من الواجبات و المستحبات، بيروت، دار الاضواء، چاپ: اول، 1405 ق، ص148
منبع:اندیشه قم
در روايات ائمه اطهار عليهم السلام در ترغيب مومنان بر توسل به اهل بيت، توسل به امام حسين عليه السلام از ويژگي خاصي برخوردار مي باشد و در روایتی که برخی جوامع متقدم روایی شیعه چون من لایحضره الفقیه[1]، کافی[2]، تهذیب الاحکام[3] و مصباح المتهجد و سلاح المتعبد[4] در باب دعا و شکرگزاری در سجده نقل نموده اند، آمده است كه سه مرتبه بگويد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَنْشُدُكَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً» البته کتاب های روایی در نقل این روایت، با هم تفاوت اندکی دارند كه به روايت من لايحضره الفقيه اشاره مي كنيم:
عبدالله بن جندب از امام کاظم نقل می کند که حضرت فرمودند: در سجده شکر چنین می گویی: «تَقُولُ فِي سَجْدَةِ الشُّكْرِ اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِكَتَكَ وَ أَنْبِيَاءَكَ وَ رُسُلَكَ وَ جَمِيعَ خَلْقِكَ أَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ رَبِّي وَ الْإِسْلَامَ دِينِي وَ مُحَمَّداً نَبِيِّي وَ عَلِيّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ- وَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ- وَ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ وَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍ أَئِمَّتِي بِهِمْ أَتَوَلَّى وَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ أَتَبَرَّأُ اللَّهُمَّ إِنِّي أَنْشُدُكَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً ...»[5] ؛ «خداوندا تو را شاهد مىگيرم و فرشتگان و انبياء و رسولان تو و همه مخلوقاتت را نیز شاهد می گیرم كه تو خداوند، پروردگار من هستی و اسلام دين من است و حضرت محمد صلى اللَّه عليه و آله پيغمبر من است و علی و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمدبن علی و جعفربن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمدبن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و حجه بن الحسن، امامان من هستند. تولی من به آنهاست و از دشمنانشان بیزارم. پس سه مرتبه بگويد كه: خداوندا از تو به حق خودت درخواست مىكنم تا تقاص خون مظلوم را بگیری و از قاتلین ایشان انتقام بگیری...»
در خود این روایت قرینه روشنی که بتوان براساس آن به صراحت مقصود از «دم المظلوم» را روشن کرد، وجود ندارد؛ از این رو تنها و مطمئن ترین راه برای دریافت مقصود از آن، مراجعه به نظرات صاحب نظران فن حدیث و شارحان کتاب های کافی و من لایحضره الفقیه و دیگر کتاب های شرحِ حدیث است.
با مراجعه به این کتاب ها تنها تفسیری که برای این ترکیب دیده می شود، آن است که «دم المظلوم» به خون مبارک سیدالشهداء تفسیر شده است.
به عنوان نمونه مرحوم فیض کاشانی در کتاب وافی می نويسد: « ... بدم المظلوم يعني الحسين؛ مراد از دم مظلوم، امام حسين عليه السلام يعني خدا به خون امام حسين تو را قسم مي دهيم...»[6].
علامه محمدتقی مجلسی(مجلسی اول) در لوامع صاحبقرانی[7] و روضه المتقین[8] نیز مي نويسد: منظور از دم مظلوم، امام حسين عليه السلام است.
همچنین علامه محمدباقر مجلسی در ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار[9] و مرآه العقول فی شرح اخبار الرسول[10] و بحارالانوار[11] و شیخ بهایی در مفتاح الفلاح[12] و برخی محدثین دیگر، به اتفاق معتقدند که مقصود از دم المظلوم، خون مبارک سیدالشهداء علیه السلام است.
به هر حال روایتی که امام صادق علیه السلام، دم المظلوم را به خون مبارک گلوی حضرت علی اصغر تفسیر نموده باشند، در کتاب های حدیثی حتی به صورت ضعیف یافت نشد و انتساب چنین سخنی به معصوم از مصادیق دروغ بستن بر ائمه است و لازم است در مجالس حسینیه از چنین نسبتی به معصوم پرهیز گردد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- درکربلا چه گذشت ،شیخ عباس قمی
2- سوگنامه آل محمد،اشتهاردی
پی نوشتها:
[1] ابن بابويه، محمد بن على(شیخ صدوق)، من لا يحضره الفقيه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ: دوم، 1413 ق، ج1، ص 330
[2] كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي ،تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج3، ص325
[3] . طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج6، ص: 64
[4] . همان، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بيروت، موسسه فقه الشیعه، چاپ: اول، 1411 ق، ج1، ص: 239 ...
[5] من لایحضره الفقیه، پیشین
[6] فيض كاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى، الوافي، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین، چاپ: اول، 1406 ق.ج 8، ص 821
[7] . مجلسى، محمدتقى (مجلسی اول)، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه - قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ: دوم، 1414 ق، ج4، ص177
[8] . همان، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، قم، موسسه فرهنگی اسلامی، چاپ: دوم، 1406 ق، ج2، ص 382
[9] . مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ملاذ الأخيار في فهم تهذيب الأخبار، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ: اول، 1406 ق، ج3، ص 624
[10] . همان، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول - تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ: دوم، 1404 ق. ج15، ص 135
[11] . همان، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ: دوم، 1403 ق، ج83، ص236 و ج98 ؛ ص221
[12] شيخ بهايى، محمد بن حسين، مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة من الواجبات و المستحبات، بيروت، دار الاضواء، چاپ: اول، 1405 ق، ص148
منبع:اندیشه قم
تازه های پرسش و پاسخ
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}