پرسش :

زنانی که امام حسین ـ علیه السلام ـ را در کربلا همراهی کردند، چند نفر بودند؟

پاسخ :
حماسه کربلا مرهون ایثار و فداکاری یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ از بانوان و رجال بزرگ می باشد بدون شک بانوان نقش مهمی در نهضت عاشورا داشته و شور و حماسه این قیام مقدس را پر رنگ و جاودانه کردند. در کربلا تنها تعداد معدودی از یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ همراه با همسران خویش در کربلاء حضور داشتند شاید نیمی از زنانی که در کربلا حضور داشتند از اهل بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بوده اند. ما در این نوشتار ابتدا به اسامی ایشان سپس سایر زنهایی که بعضاً همراه با شوهران خویش در این حماسه حضور یافته اند اشاره می کنیم.
1ـ حضرت زینب ـ سلام الله علیها ـ : حضرت زینب کبری ـ سلام الله علیها ـ خواهر امام حسین ـ علیه السلام ـ می باشد این بانوی بزرگوار علاقه شدیدی به برادرش داشت بنابراین در سفر کربلا همراه حضرت بود. شوهر وی عبد الله بن جعفر در کربلا حضور نداشت.
2ـ ام کلثوم. نامش زینب صغری و کنیه اش ام کلثوم است. این بانوی بزرگوار فرزند علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه ـ سلام الله علیها ـ، همانند زینب کبری خواهر امام حسین ـ علیه السلام ـ است که در کربلا حضور داشته است.[1]
3ـ ام کلثوم (صغری): این بانوی بزرگوار دختر عبد الله بن جعفر و زینب ـ سلام الله علیها ـ می باشد، ولی با قاسم بن محمد بن جعفر بن ابیطالب ازدواج کرد. ام کلثوم همراه با همسرش در کربلا حضور داشت.[2]
4ـ فاطمه کبری ـ سلام الله علیها ـ : فاطمه دختر امام حسین ـ علیه السلام ـ می باشد. وی به اتفاق شوهرش حسن مثنی در سرزمین کربلا حضور داشتند. برخی از مورخان نام وی را فاطمه صغری نوشته اند.[3]
5ـ سکینه ـ سلام الله علیها ـ : دختر امام حسین ـ علیه السلام ـ مادر وی رباب نام داشت. وی بعدها با عمو زاده خود عبد الله بن حسن ازدواج کرد.[4]
6ـ رقیه، دیگر دختر امام حسین ـ علیه السلام ـ که در کربلا سه یا چهار سال بیشتر نداشت.[5] وی همراه با اسرا به شام برده شد و در خرابه شام رحلت کرد.[6]
7ـ ام اسحاق: وی دختر طلحه بن عبید الله و همسر امام حسن ـ علیه السلام ـ می باشد[7] که در حماسه کربلا حضور داشت.
8ـ ام الثغر: وی همسر عقیل بن ابیطالب و مادر جعفر بن ابیطالب می باشد.[8]
9ـ رباب بنت امرء القیس: وی همسر امام حسین ـ علیه السلام ـ و مادر سکینه و عبد الله می باشد وی در کربلا کشته شدن فرزندش عبد الله را به چشم دید.[9]
10ـ فضه نوبیه: وی از زنانی بزرگوار است که مدتی افتخار خدمت به حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ را نیز دارد.[10]
به جز بانوانی که به نحوی منتسب به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ بودند، بانوانی دیگر نیز در کربلا حضور داشتند که به آنها اشاره می شود.
1ـ همسر زهیر بن قین. نام وی دیلم یا دلهم دختر عمرو بوده است. زهیر بن قین در ابتدا در یاری کردن امام حسین ـ علیه السلام ـ مردد بود بر اثر تشویق و هشدار همسرش دیلم، در راه امام حسین ـ علیه السلام ـ قدم نهاد و سرانجام به شهادت رسید.[11]
2 و 3ـ ام وهب و عروسش: ام وهب مادر وهب بن عبد الله بن عمیر کلبی می باشد. و به همراه شوهر، فرزند و عروس خود در صحنه کربلا حضور داشتند.[12]
در کربلا ابتدا شوهر و فرزند این زن به شهادت رسیدند. خودش نیز بر بالین شوهرش بود که شمر به غلامش دستور داد با ستون خیمه بر سر وی بکوبد او نیز چنین کرد و آن زن به شهادت رسید.[13]
4ـ ام عمرو بن جناده: وی به همراه شوهر خود جنادة بن کعب و فرزندش عمرو در کربلا حضور یافتند شوهر و فرزند این زن به شهادت رسیدند. ام عمرو بعد از شهادت پسرش به سوی دشمن حمله برد و دو نفر را به هلاکت رساند. امام حسین ـ علیه السلام ـ وی را به خیمه برگرداند.[14]
5ـ فکهیه: همسر عبد الله بن اریقط وی نیز از جمله زنانی بود که در کربلا حضور داشت و همراه اسرا به شام برده شد.[15]
6ـ ام خلف. همسر مسلم بن عوسجه، وی همراه با شوهرش مسلم بن عوسجه در کربلا حضور داشت.[16]
از جمله کتابهایی که اخیراً در این رابطه نوشته شده می توان به کتاب «چهره ها در حماسه کربلا» اشاره کرد.
نتیجه گیری: در حماسه کربلا تعداد یاران و یا به تعبیری همراهان زن در لشکر امام حسین ـ علیه السلام ـ چندان زیاد نبوده است. عمده آنها از اهل بیت ـ علیهم السلام ـ بوده اند. و تنها تعداد معدودی از یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ همراه با همسران خویش در این حماسه حضور داشتند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1-حماسه سازان کربلا ،ترجمه بخشایشی

پی نوشتها:
[1] . دینوری، اخبار الطوال، قم، منشورات الرضی، بی تا، ص 228.
[2] . مامقانی، تنقیح المقال، نجف، مکتبه الرضویه، 1350هـ، ج2، ص 24.
[3] . محمد بن حسن حر عاملی، اثبات الهداة، قم، ج5، ص 215.
[4] . بلاذری، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، ج2، ص 195.
[5] . محمد امین امینی، الرکب الحسيني فی الشام، قم، مرکز الدراسات الاسلامیه، 1421هـ، ج6، ص 221.
[6] . همان.
[7] . نشریه گلستان قرآن، مقاله «زنان کربلا»، شماره60، ص 29.
[8] . همان.
[9] . محمد بن طاهر سماوی، ابصار العین، قم، مرکز الدراسات الاسلامیه، 1419هـ، ص 223.
[10] . مجله پزشکی کوثر، مقاله «ستاره ای از آفریقا، فضه زهرا» اشرف آشوری، شماره 14، ص 77.
[11] . ابن نماحلي، مثيرالاحزان، نجف، مکتبه الحیدریه، 1369هـ، صفحه 33 به بعد.
[12] . علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت مؤسسه الوفاء، 1403، ج45، ص 17.
[13] . محمد بن طاهر سماوی، پیشین، ص 18.
[14] . عبد الرزاق مقرم، مقتل الحسین، بی جا، دار الثقافه للطباعة و النشر، 1411 هـ، ص 253.
[15] . نشریه گلستان قرآن، پیشین، ص 29.
[16] . همان.
منبع:اندیشه قم