پرسش :

دو برادر که در کوفه زندگی می کردند و جزو لشکر عمر بن سعد ـ علیه اللعنه و العذاب ـ بودند در روز عاشورا صدای غربت آقا ابا عبد الله الحسین ـ علیه السلام ـ را می شنوند و به لشکر امام می پیوندند، چه کسانی هستند؟

پاسخ :
کربلا، کانون دگرگونی ها و تحول است. در میان یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ افراد زیادی بودند که تن به تحول داده و از ذلت به عزت و سر بلندی روی آوردند و ره یافتگان حماسه عاشورا را شکل دادند، سیر، روی آوری برخی از کوفیان به امام حسین ـ علیه السلام ـ در کربلا تا ظهر عاشورا ادامه یافت. برخی پس از رد درخواست امام حسین ـ علیه السلام ـ از سوی ابن سعد و تصمیم کوفیان به جنگ، به امام حسین ـ علیه السلام پیوستند.[1] و تعدادی نیز در سیاهی شب عاشورا به امام ملحق شدند. و گروهی نیز پس از پیوستن حر بن یزید ریاحی، به امام روی آوردند.[2]
اما دو برادری که در روز عاشورا از لشکر عمر بن سعد جدا شده و به سپاهیان امام حسین ـ علیه السلام ـ ملحق شده اند، عبارتند از: ابو الحتوف و سعد بن حرث انصاری عجلانی.

الف) ابو الحتوف
او اهل کوفه و پیش تر از خوارج بود.[3] با چنین پیشینه ای با برادرش سعد، همراه عمر بن سعد شد و به کربلا آمد، عصر روز عاشورا، پس از شهادت یاران امام حسین ـ علیه السلام ـ وقتی امام ـ علیه السلام ـ با صدای بلند، بانگ زد که «الا ناصر فینصرنا» آیا کمک کاری نیست که ما را یاری کند و زنان و کودکان اهل بیت این صدا را شنیدند و گریه سر دادند، در آن هنگام «ابو الحتوف» هم صدای امام و گریه خاندان امام را شنید و متحول گردید و به همراه برادرش به امام پیوست و بی درنگ به دشمن حمله برد و گروهی را به قتل رساند و آن گاه به شهادت رسید.[4]

ب) سعد بن حرث انصاری عجلانی
سعد هم چون برادرش «ابو الحتوف» اهل کوفه و از خوارج بوده است. او همراه عمر بن سعد به کربلا آمد و روز عاشورا و در آخرین لحظات عمر امام حسین ـ علیه السلام ـ هنگامی که صدای استغاثه و فریاد رسی مظلومانه امام و گریه زنان و کودکان اهل بیت را شنید چون برادرش دگرگون و متحول شد و به امام پیوست و در رکاب سالار شهیدان به دشمن حمله برد و گروهی را به قتل رساند و سپس به فیض شهادت نائل شد.[5]
البته لازم به ذکر است که دو برادر دیگر نیز با نام های «حُلاس بن عمرو ازدی راسبی» و «نعمان بن عمرو ازدی راسبی» که اهل کوفه بودند و هر دو همراه عمر سعد به کربلا آمده و چون شرایط امام توسط ابن سعد پذیرفته نشد، «حلاس» و برادرش «نعمان» شبانه به امام پیوستند و در روز عاشورا در حمله نخست به شهادت رسیدند.[6]
در منابع تاریخی و روایی، گزارشی مبنی بر حضور امام حسین ـ علیه السلام ـ هنگام شهادت آن دو برادر ـ ابو الحتوف و سعد ـ و صحبت با آنان نشده است، البته عدم گزارش مستلزم عدم حضور امام حسین ـ علیه السلام ـ نزد آن ها و صحبت با آنان نیست. در روایتی از دو برادر به نام های عبد الله و عبد الرحمن غفاری سخن به میان آمده که با امام حسین ـ علیه السلام ـ هنگام رفتن به میدان جنگ، صحبت و مکالمه نموده و امام ـ علیه السلام ـ در حق آن ها دعا فرموده است،[7]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فرهنگ جامع سخنان امام حسین ـ علیه السلام ـ، گروه حدیث پژوهشکده باقر العلوم.
2ـ منتهی الآمال، شیخ عباس قمی.
3ـ ابصار العین، محمد بن طاهر سماوی.

پی نوشتها:
[1] . سماوی، محمد بن طاهر، ابصار العین، تحقیق، طبسی، محمد جعفر، قم، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره، 1419 ق، ص 194.
[2] . القرشی، باقر شریف، حیات الامام الحسین بن علی ـ علیه السلام ـ، قم، مکتبه الداوری، ج 3، ص 198.
[3] . همان، ص 159 و آیت الله سید ابراهیم موسوی زنجانی، وسیله الدارین، الطبعه الثالثه، 1410 هـ.ق، ص 105.
[4] . سماوی، محمد بن طاهر، پیشین، ص 159 و آیت الله سید ابراهیم موسوی زنجانی، پیشین، ص 105.
[5] . المحلی، حسام الدین، الحدائق الوردیه، صنعاء، جامع النهرین، ص 122.
[6] . سماوی، محمد بن طاهر، پیشین، ص 187، شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، هجرت، چاپ نهم، 1375 ش، ج 1، ص 650.
[7] . طبری، تاریخ طبری، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، 1406ق، ج3، ص328 و ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، بیروت، احیا التراث، 1408ق، ج8، ص200.
منبع:اندیشه قم