پرسش :

مقصود از «هروله» چیست که به دروغ این را به امام حسین علیه السلام در روز عاشورا نسبت می‌دهند؟

پاسخ :
هروله در لغت به معنی نوعی راه رفتن است که حد متوسط دویدن و راه رفتن عادی است.
یعنی دویدن آرام و کنایه از سرعت اجابت خدای تعالی و قبول توبه بنده است.
هرول الرجل: راه رفتن مرد بین دویدن و آهسته رفتن.[1]
فیروز آبادی می گوید: هروله، زیاده در راه رفتن است. یعنی سرعت دادن به راه رفتن.[2]
اما در اصطلاح، هروله به راه رفتن در بخشی از مسعی (محل سعی بین صفا و مروه) که حاجیان وعمره گذاران در مکه عمل را انجام می دهند. یعنی سعی بین صفا و مروه که از ارکان حج و عمره است. در قسمتی از این محل مستحب است که حاجی و عمره گذار مرد، هروله کند، یعنی به راه رفتن خود کمی سرعت دهد. به طوری که نه راه رفتن عادی باشد و نه دویدن با سرعت. به این عمل هروله می گویند.
چنان چه فقها و عرفا می گویند: مستحب است که مردان به صورت آرام، در بخشی از مسیر بین صفا و مروه بدوند و هروله کنند این به معنای فرار از هوای نفس و زیر پا گذاشتن غرور و قدرت آدمی است.[3]
و به همین مضمون حدیثی از امام صادق ـ علیه السلام ـ وارد شده است که حضرت می فرمایند: «هرول هرولة هرباً من هواک و تبرأ من حولک و قوتک»[4] برای فرار از هوای نفس هروله کن و خود را از قوت و غرور مبرا کن.
همان طور که اشاره شد هروله عمل مستحبی است که مخصوص مردان است. ولی برای زنان جایز نیست که هروله کنند و شاید حکمت این مطلب آن باشد که با توجه به مخلوط بودن زنان و مردان در حال سعی دویدن (آرام) بانوان گاهی موجب تحریک مردان می شود و تأثیر منفی بر فضای معنوی مسعی می گذارد. چنان که پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند:
یا علی لیس علی النساء هرولة بین الصفا و المروة:[5] ای علی برای زنان بین صفا و مروه هروله جایز نیست.
و هم چنین مستحب است که حاجی در وادی محسّر که مکانی بین مشعر و منی است و محل نابودی اصحاب فیل است، به صورت هروله رد شود و توقف نکند.[6]
در فلسفه استحباب هروله درمسعی آمده که شیطان خود را به ابراهیم ـ علیه السلام ـ نمایاند و ابراهیم از دست او گریخت تا با وی هم سخن نشود[7] و یا اینکه ابراهیم به دستور جبرئیل بر شیطان حمله ور شد و شیطان گریخت.[8]
از این رو دویدن (هروله) و به تعبیر دیگر راه رفتن سریع، در بین صفا و مروه مرسوم شد. پس می بینیم که این گونه راه رفتن که یک نوع عمل استحبابی است برای مردان در اعمال حج و عمره از زمان حضرت ابراهیم باقی مانده است.
درباره امام حسین ـ علیه السلام ـ شاید منظورشان این باشد که امام رفتن و برگشتن اش، به سوی قتلگاه و خیمگاه به صورت، راه رفتن هروله ای بوده است ، شاید این مطلب اشکالی نداشته باشد ، ولی اگر کسی بخواهد بگوید استحباب هروله در حج به خاطر امام حسین ـ علیه السلام ـ می باشد، یا این که مستحب است در روز عاشورا یا در مجالس روضه، هروله کرد، چنین چیزی در اخبار و احادیث وارد نشده است.
و البته امروزه در برخی مناطق کشور، مثل کرمانشاه، در ایام عزاداری امام حسین ـ علیه السلام ـ خیمه بر پا می کنند قتلگاه درست می کنند و به صورت تعزیه و عزاداری، بین این دو محل، به روش هروله رفت و آمد می کنند. این رفتارها اگر صرفا به عنوان تعزیه و مراسم عزاداری باشد اشکالی ندارد، ولی نبایستی این اموری را که مستند تاریخی ندارد به تاریخ عاشورا نسبت داد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- درکربلا چه گذشت ؛شیخ عباس قمی .
2- مقتل مقرم ،عبد ارزاق مقرم

پی نوشتها:
[1]. ابن منظور، لسان العرب، ج11، ص695، ماده هرول.
[2]. فیروز آبادی، قاموس المحیط، ج3، ص387.
[3]. نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، اسرار و معارف حج، تهران، دار الحدیث، 1385ش ص191.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق، ج96، ص124.
[5]. شیخ صدوق، الخصال، قم، جامعه مدرسین، (بی تا)، ص511.
[6]. صافی گلپایگانی، مناسک حج، ص164، مسئله 163.
[7]. مجلسی، محمد باقر، همان، ص237.
[8]. همان، ص234.
منبع: اندیشه قم