پرسش :

با توجه به اينکه زيارت عاشورا از امام باقر عليه السلام نقل شده ، چگونه حديث قدسي محسوب مي شود؟

پاسخ :
اگر منظور اين است که حديث قدسي از رسول الله - صلي الله عليه و آله و سلم- نقل مي شود ، ولي اين زيارت از امام باقر عليه السلام نقل شده است ، بايد گفت که حديث قدسي به رسول خدا- صلي الله عليه و آله و سلم- نازل مي شود و علم ائمه اطهار عليهم السلام همان علم رسول الله - صلي الله عليه و آله و سلم- است و بازگو کردن احاديث قدسي توسط ائمه اطهار به اين معناست که ائمه وارث علم رسول الله - صلي الله عليه و آله و سلم- مي باشد.
زيارت عاشورا، زيارتي است كه به وسيله آن در روز عاشورا و روزهاي ديگر و شب هاي جمعه امام حسين ـ عليه السلام ـ زيارت مي‎شود و بدان جهت به اين نام مشهور شده است كه امام حسين ـ عليه السلام ـ با يارانش در اين روز به شهادت رسيدند؛ لذا در اين روز مستحب مؤكد است زيارت آن حضرت اگر چه زيارت آن حضرت به اين دعا و با اين متن در هر حال مستحب بوده و داراي بركات بي‎شماري است كه اكثر علماي بزرگ شيعه و مراجع تقليد از آن بهره‎مند شده و ذكر كرده‎اند لذا توصيه مي‎شود كه در خواندن اين زيارت كوتاهي نشود كه قلب را شفا و حوائج به سبب آن برآورده مي‎شود.[1]
درباره سند آن بايد عرض شود كه: اين زيارت از طريق صفوان از امام صادق ـ عليه السلام ـ و از اصحاب امام باقر ـ عليه السلام ـ نيز نقل شده[2] كه هر دوي آنها از راويان بسيار معتبر شيعه مي‎باشند ؛ امام صادق آن را به صفوان آموخته و قبولي آن را چه از دور باشد و چه از نزديك، ضمانت كرده و فرمود :
اي صفوان ! من اين دعا را از پدرم و پدرم از علي بن الحسين ـ عليه السلام ـ و او از امام حسين ـ عليه السلام ـ و امام حسين از برادرش امام حسن ـ عليه السلام ـ و او از اميرالمؤمنين و آن حضرت از رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ و رسول خدا از جبرئيل با همين ضمانت و جبرئيل از خداوند متعال نقل كرده است كه خداوند متعال قسم خورده به ذات مقدسش كه قبول كند از هر كس كه به اين دعا زيارت كند حسين بن علي ـ عليه السلام ـ را تمام حوائجش را بر آورده و او را از اهل بهشت قرارش بدهد.[3]
در اعتقاد شيعه سه نوع بيان از پيامبر به ما رسيده است:
1. آيات قرآن كه وحي و جمله‎بندي و حقايق آن از خداست و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مبلغ آن مي‎باشد؛
2. حديث قدسي كه انشاء و جمله بندي آن از خداست، ولي پيامبر اجازه ندارد آن را در ميان آيات قرآن بگنجاند؛
3. حديث نبوي كه حقايق آن از خدا و الفاظ و جمله بندي آن با بيان پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‎باشد.[4]
چنان كه قرآن مي‎فرمايد: «وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحى»[5]؛ «پيامبر چيزي از خود نمي‌گويد بلكه هر چه او مي‌گويد وحي است».
زيارت عاشورا ، حديث قدسي و از نوع دوم مي باشد و سند آن كاملاً معتبر است و بعضی نقل ها از صفوان حاکی از آن است که متن زیارت عاشورا توسط جبرئیل امین بر پیامبر صلي الله عليه و آله و سلم نازل شده و ایشان به امام علی(عليه السلام) و ایشان به امام حسن (عليه السلام) و ایشان به امام حسین(عليه السلام) و امام سجاد (عليه السلام) وامام باقر(عليه السلام) تعلیم کرده اند و لیکن تا زمان امام باقر(عليه السلام) مخفی بوده و متن زیارت در زمان امام باقر(عليه السلام)علنی شده است. به موجب این نقل، زیارت عاشورا ؛ حديث قدسی است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شرح زيارت عاشورا، علي اصغر عزيزي تهراني.
2. حماسة عاشورا به بيان حضرت مهدي (عج)، جلال برنجيان.
3. شرح زيارت عاشورا، ميرزا محمد علي چهاردهي.

پی نوشتها:
[1] . رک : مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي؛ ورک : سيد بن طاوس ؛ اقبال، قم، مركز نشر تبليغات اسلامي 1416، ج 3، ص 55؛ و رک : علامه سمناني، منهاج العارفين، تهران، محمودي، ص 368.
[2] . دريائي، محمد رسول ؛ حماسه سياسي تاريخي زيارت عاشورا، تهران، انتشارات جعفري ، چاپ اول ، 1371ه.ش ، ص 13.
[3] . شيخ عباس قمي، «پيشين» زيارت عاشورا.
[4] . شيرازي، حسن ؛ حديث قدسي، قم، خزر، 1363 ه . ش ، ج 2 ، ص 3 .
[5] . نجم / 5.
منبع: اندیشه قم