پرسش :

لطفا ماههای سال منتسب به نام ائمه اطهار را بیان فرمایید 4 ماهش را میدانم. ماه محرم منتسب به علی بن حسین. ماه رجب امام علی. ماه ذی حجه امام علی بن محمد .ماه ذی قعده ماه امام علی بن موسی.

پاسخ :
نام ماه‌هاي قمري از دوره جاهليت به اسلام رسيده است. اين ماه‌ها سابقه تاريخي طولاني دارند و مربوط به زمان حضرت ابراهيم(علیه‌السلام) و منسوب به دين حنيف ابراهيمي هستند و هر يك از اين اسامي معني خاصي دارند. [1] ماه اول، محرم است كه آغاز سال قمري است و آن‌را از اين جهت محرم ناميده‌اند كه در اثناي آن جنگ و غارت حرام بود. ماه دوم صفر است و آن‌را از اين جهت صفر ناميده‌اند كه در اين‌ماه بازارهايي در يمن بپا مي‌شد كه آن‌را صفري مي‌گفتند و از آن‌جا آذوقه مي‌گرفتند و هر كه به بازار نمي‌رسيد، از گرسنگي هلاك مي‌شد. و نيز صفر را از آن جهت صفر گفته‌اند كه در اثناي اين‌ماه شهرها از مردم خالي مي‌شد كه مردم آن‌جا براي جنگ بيرون مي‌رفتند و معني را از صِفر به معني خالي گرفته‌اند. پس‌از صفر، ربيع‌الاول و ربيع‌الثاني است كه احتمالاً عرب به خاطر اين‌كه در اين‌وقت مواجه با بهار و رويش گياهان و شكفتن شكوفه‌ها بوده‌اند، به اين نام ناميده‌اند. پس‌از ربيع، ماه جمادي‌الاول و جمادي‌الثاني است و از آن‌جهت كه در وقت نام‌گذاري اين دو ماه، آب يخ مي‌بسته است، زيرا {اعرابي كه تازه مي‌خواستند براي ماه‌ها نامگذاري كنند}نمي‌دانستند كه زمان گرما و سرما {در گردش سال و ماه قمري}تغيير مي‌يابد. ماه هفتم رجب است و آن را از آن‌رو رجب گفته‌اند كه از آن بيمناك بودند و رجب به معني بيم داشتن است. بعد از رجب، شعبان است و اين‌ماه را از آن جهت شعبان ناميده‌اند كه در اين ماه {اعراب} منشعب {جدا از هم} مي‌شده بر سر آب‌هاي خويش و به جست‌وجوي غارت مي‌رفته‌اند. شعبان و انشعاب از يك ريشه‌اند. بعد از شعبان، رمضان است به‌مناسبت آن‌كه در وقت تسميه ماه‌ها زمين از شدت گرما تفديده بود و رمضا به معني شدت گرماست. بعد از ماه رمضان، شوال است «به جهت زيادشدن شير شتران آبستن، يا قطار کردن شتران به جهت سفر به اين عنوان ناميده شد.» به پيامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) عرض شد: شوال به چه معنا است؟ فرمودند: «يعني ماهي که گناه مؤمنان در آن از بين رفته است و گناهي نمانده مگر اين که خداوند آن را آمرزيده است.» بعد از شوال، ذو‌القعده است، به‌مناسبت آن‌كه در اثناي آن {اعراب} از جنگ و غارت فرو مي‌نشستند، به اين نام ناميده‌اند. قعده از قعود به معناي نشستن است. آخرين ماه قمري ذو‌الحجه است و اين ماه را به مناسبت اين‌كه حج در اثناي آن انجام مي‌شد، اين‌گونه ناميده‌اند.[2]
بر اساس جستجویی که صورت گرفت نامگذاری ماههای قمری به نام امامان معصوم (ع) غیر از چند موردی که دلیل روایی دارند بی اساس بوده و نوعا به خاطر مصادف بودن تولد یا شهادت هر امام با یکی از ماه ها دلیل عمده نامگذاری آن ماه به نام هر یک از امامان هست.
براساس روايات «ماه رجب»، ماه تقويت ارتباط با خداوند است و در «ماه شعبان» صلوات بر محمد و آل محمد و التزام به سنت پيامبرصلى الله عليه وآله بسيار سفارش شده است. در «ماه رمضان»، قابليت ضيافت الهى و بخشش امت در هر شبانه روز مطرح است كه نقطه اوج آن، شب قدر و شب عيد فطر است.
پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود: «رجب ماه خدا، شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است» [3]
ماه ذوالقعده: این ماه به نوعی منسوب به امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا(ع) می‌باشد و اگر این ماه را ماه ایشان بدانیم، سخنی ناصواب نگفته‌ایم؛ چرا که اول این ماه، بنابر نقلي سالروز ولادت خواهر عظیم‌الشأن ایشان، شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه(س) می‌باشد. یازدهم این ماه، میلاد مسعود خود ایشان است؛ بیست و سوم این ماه، روز زیارت مخصوصه ایشان است و روزی است که زیارت ایشان به‌طور خاص وارد شده و به نقلی سالگرد شهادت ایشان نیز است. بیست و پنجم هم به نقلی زیارت خاصه ایشان وارد شده و آخر این ماه هم سالروز شهادت جگرگوشه ایشان، حضرت جوادالائمه(ع) می‌باشد؛ از این رو، نسبت دادن این ماه به امام رضا(ع) سخن بی‌راهی نیست.
لذا اگر ملاک در انتساب ماهها به معصومین (ع) تولد یا شهادت ایشان باشد باید گفت که ماه جمادی منسوب به حضرت زهرا (س) شوال منسوب به امام صادق(ع) صفر منتسب به امام حسن مجتبی (ع) البته همانطور که قبلا هم اشاره شد این گونه انتسابها هیچ اصل و اساسی ندارد و فقط از روی حدس و گمان می باشد.

پی نوشتها:
[1] - ابوالفضل نبئي، تقويم و تقويم‌نگاري در تاريخ، مشهد، آستان قدس، 1366، صص 135 ـ 136.
[2] - مسعودي، مروج‌الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران، انتشارات علمي فرهنگي، 1374، ج 1، صص 556 ـ 557.
[3] - شيخ صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، تحقيق ميرزا غلامرضا عرفانيان، (چاپ نجف)، ص 24، ح 12..
منبع: اندیشه قم