پرسش :

آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟

پاسخ :
شرح پرسش:
با سلام؛ معراج السعاده و محجة البیضا به نقل از سنن نسائی روایتی را نقل می‌کنند به این صورت: «یک درهم نقره صدقه، در نزد خداى متعال چه بسا افضل باشد از صد هزار دینار طلا. عرض شد چگونه چنین می‌شود؟ فرمود: شخصى از مال فراوان و بسیار خود، صد هزار دینار صدقه می‌دهد، و دیگرى از تمام دارایى خود که دو درهم است یک درهم صدقه می‌دهد که غیر از آنها هیچ ندارد، پس همین یک درهم از آن صد هزار بهتر و برتر است». آیا این روایت معتبر است؟ دلیل آن چیست؟ یعنی با این‌که یک درهم نسبت به صدهزار درهم بسیار ناچیز است، باز ارزشش نزد خدا به دلیل ایثار شخص بیشتر است؟ ارزش صدقه نزد خدا به مقدار صدقه است، یا این‌که شخص چه کسری از اموال خود را بخشیده است؟

پاسخ:
در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است.
خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل مى‏‌‌کنید، و او شکست‌‏ناپذیر و بخشنده است.[1]
همین‌طور اگرچه مقدار صدقه مهم است، اما با توجه به آیاتی از قرآن، نسبت صدقه به کل دارایی نیز از معیارهای مهم برای ارزش‌گذاری صدقه است:
الف. آنهایى که از مؤمنان اطاعت کار، در صدقاتشان عیب‌جویى می‌‏کنند، و کسانى را که (براى انفاق در راه خدا) جز به مقدار (ناچیز) توانایى خود دسترسى ندارند، مسخره می‌‏نمایند، خدا آنها را مسخره می‌‏کند (و کیفر استهزاکنندگان را به آنها می‌‏دهد) و براى آنها عذاب دردناکى است.[2]
ب. آنان که امکانات وسیعى دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگ‌دستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند، خداوند هیچ‌کس را جز به مقدار توانایى که به او داده تکلیف نمی‌کند، خداوند بزودى بعد از سختی‌ها آسانى قرار می‌‏دهد.[3]
همچنین پیامبر اسلام(ص) فرمود: بهترین صدقات بذل مال نمودن مرد فقیر است‏.[4]
لذا گفته شد سخى‏‌ترین مردم آن کسى است که با نداشتن چیزى،‏ بخشش کند.
بر این اساس معیارهای متعددی برای وزن اعمال وجود دارد که برخی بر برخی دیگر مقدم هستند.
بله، اگر دو مورد از هر جهت مانند میزان اخلاص و میزان سرمایه در یک اندازه باشند، حتماً مقدار انفاق، میزان برتری است، امّا اگر دو نفر یکی با سرمایه چند میلیاردی و دیگری با سرمایه یک میلیونی هر کدام نیم میلیون در راه خدا انفاق کردند روشن است ارزش انفاق کسی که یک میلیون سرمایه دارد از ارزش انفاق کسی که چند میلیارد سرمایه دارد بیشتر است؛ چون گذشت و ایثار این فرد بیشتر از آن سرمایه دار است.

پی نوشتها:
[1]. «الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفُورُ»، ملک، 12.
[2]. «الَّذینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعینَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ فِی الصَّدَقاتِ وَ الَّذینَ لا یَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیم»، توبه، 79.
[3]. «لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها»، طلاق، 7.
[4]. «أفضل الصدقة جهد المقل»‏، کراجکى‏، ابو الفتح، معدن الجواهر، ص 22، تهران، مرتضوى‏، چاپ اول، 1394ق‏.
منبع: www.islamquest.net