پرسش :

مرگ انسان به دست كيست؟ خدا يا عزرائيل؟

پاسخ :
در قرآن كريم، گاهي خداوند كارهايي را به خودش نسبت مي دهد و گاهي همان كار را به ديگري ، مثلاً در مورد گرفتنِ جان انسان ، يك جا مي فرمايد : « الله يتوفي النفس » ( 1 ). خدا ، جان مردم را مي گيرد . و در جاي ديگر مي فرمايد : « يتوفاكم ملك الموت » ( 2 ). ملك الموت «عزرائيل» ، جان مردم را مي گيرد . و جايي ديگر مي فرمايد : « تَوفته رسلنا »( 3 ). فرشتگان ، جان مردم را مي گيرند .هر سه تعبير قابل قبول است . چنانكه وقتي شما به يك ساختمان نگاه مي كنيد، مي توانيد بگوييد: اين ساختمان را مهندس و معمار ساخت، اين ساختمان را بنا و كارگران ساختند، اين ساختمان را صاحبش ساخت، نسبت ساختن خانه به همه اين ها درست است. چنانكه مي توان گفت: كليد، در را باز كرد، دستم در را باز كرد، خودم در را باز كردم، زيرا كليد در اختيار دست و دستم در اختيار من است .
در آيات فوق نيز شايد اين گونه باشد: فرشتگان جان ها را مي گيرند و به عزرائيل تحويل مي دهند و عزرائيل جان ها را به خدا تحويل مي دهد. شايد هم اين گونه باشد : جان افراد عادي را فرشتگان مي گيرند ، جان افراد برجسته را عزرائيل مي گيرد و جان اولياي الهي را خداوند مي گيرد .
همان گونه كه قرآن درباره اهل بهشت تعبيرهاي مختلفي دارد؛ يك جا مي فرمايد : «يسقيهم ربهم»( 4). خداوند آنان را سيراب مي كند . در جاي ديگر مي فرمايد: « يٌسقَون فيها كأساً» ( 5). اينها از طريقي سيراب مي شوند و نامي از خداوند برده نشده است.(6)
در روايتي آمده است: شخصي از امام صادق (ع) در مورد اين آيات سؤال كرد كه خداوند مي فرمايد: « خدا جانها را موقع مرگشان مي گيرد» و در جاي ديگر مي فرمايد: «بگو ملك الموت كه مسؤول گرفتن جان شماست، جانتان را مي گيرد» و در جاي ديگر فرموده است: «... كساني كه فرشتگان جان آنها را مي گيرند ...»(7) و نيز در جاي ديگر مي فرمايد: «فرستادگان ما جانش را مي گيرند» با اينكه در يك ساعت در دنيا هزاران نفر كه عددشان را كسي جز خدا نمي داند، مي ميرند، اين چگونه ممكن است كه ملائكه يا ملك الموت در آن واحد به قبض روح همه اينها برسد؟
امام در جواب فرمود: خداي تبارك و تعالي براي ملك الموت كاركنان و ياراني از ملائكه قرار داده است كه او نسبت به آنها به منزله ي فرمانده است و هر يك را به مأموريتي مي فرستد پس هم ملائكه قبض روح مي كنند و هم خود ملك الموت، آن گاه خدا آن ارواح را از ملك الموت مي گيرد. »(8)
ملحدي نزد امير المؤمنين علي (ع) مي آيد و مي گويد: در قرآن تناقض وجود دارد چون در يك جا آمده خدا جان انسان را مي گيرد در جاي ديگر فرموده: ملك الموت اين كار را انجام مي دهد و در جاي ديگر به گروهي از ملائكه نسبت داده است، حضرت در جواب مي فرمايد: «ملك الموت ياوراني دارد از ملائكه رحمت و ملائكه عذاب كه كار آنها كار ملك الموت است و هر آنچه انجام مي دهند منسوب به اوست و كار ملك الموت هم كار خداست چون خدا جانها را به دست هر كس كه بخواهد مي گيرد و كارهاي ديگر را نيز مثل عطا و منع كردن، پاداش دادن و عذاب كردن، به دست هر كس كه بخواهد انجام مي دهد و همانا كار مأمورانش كار خود اوست همانطور كه در قرآن فرموده: شما نمي خواهيد مگر اين كه خدا بخواهد»(9)(10)

پي نوشتها:
1. سوره زمر ، آيه 42
2. سوره سجده ، آيه 11
3. سوره انعام ، آيه 61
4. سوره انسان ، آيه 21
5. سوره انسان ، آيه 17
6. پرسش هاي مهم پاسخهاي كوتاه، قرائتي،سوال70
7. سوره نحل،آيه 32.
8. من لا يحضره الفقيه، شيخ صدوق، ج 1، ص 136.
9. سوره انسان،آيه 20؛ سوره تكوير،آيه 29.
10. بحار الانوار، ج 6، حديث 1، ص 140.
منبع:سایت انوار طاها