پرسش :

فلسفه تشهد در نماز چيست؟

پاسخ :
نمازگزار در ركعت دوم و آخر نماز، پس از سجده، تشهد مي خواند كه شامل گواهي دادن به يكتايي خدا و رسالت پيامبر است. درباره فلسفه و حكمت تشهد مي توان به موردهاي زير اشاره كرد:

1. حمد و ستايش الهي
امام صادق عليه السلام فرمود:
تشهد، حمد و ستايش خداست. پس در خلوت، بنده خدا باش و در كارها فروتن؛ زيرا خدا انسان را خلق كرده و او را به عبادت كردن فرمان داده كه با قلب و زبان و جوارح، حق عبوديت را به جاي آوري... .(1)

2. تجديد ايمان و اسلام
امام علي عليه السلام فرمود: «معناي تشهد، تجديد و تكرار شهادتين است؛ تجديد ايمان و اسلام و اعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ».(2)

3. اقرار و اعتراف به توحيد و نبوت
شخص نمازگزار روزانه ده ها مرتبه به يگانگي خدا و رسالت پيامبر خدا صلي الله عليه و آله شهادت مي دهد و اين گواهي را در نماز مستحكم مي سازد. تشهد، بيان و تكرار سخناني است كه در ابتداي نماز (اذان و اقامه) به زبان آورده و اين براي يادآوري و اقرار مكرّر سخنان پيشين است.

4. صلوات بر پيامبر خاندان آن حضرت، نمايان گر مفاهيم زير است:
الف) قدرداني از تلاش هاي طاقت فرساي پيامبر در هدايت مردمان؛
ب) جايگاه والاي خاندان معصوم آن حضرت، به گونه اي كه در نماز هم از آنان ياد مي شود؛
ج) پيوند نزديك نبوت با امامت؛
د) عمل به سفارش هاي پيامبر در دوستي با خاندان آن حضرت.

5. در حمد، به زبان جمع اظهار بندگي مي كنيم. تشهد، به زبان اول شخص (شهادت مي دهم) است. گويا اين گواهي را هر كس بايد خود، با آگاهي و اعتقاد عميق، اظهار و بيعت خويش را با خدا و رسول تجديد كند.(3)

6. در تشهد، مستحب است انسان پاي راست خود را بر روي پاي چپ بيندازد. اميرالمؤمنين علي عليه السلام در بيان دليل اين عمل فرمود: «تأويل آن اين است كه خدايا! باطل را بميران و حق را بر پاي دار».(4)

7. تشهد نماز، به زانو زدن در پيشگاه خداي متعال در روز قيامت شباهت دارد.(5)

پی نوشتها:
1. مصباح الشريعه، منسوب به امام صادق علیه السلام ، ص 93.
2. پرتوي از اسرار نماز، ص 186.
3. وسائل الشيعه، ج 4، ص 988.
4. عبدالحسين تهراني، اسرار الصلاة، صص 40 و 41.
5. ميزان الحكمة، ج 5، ص 395.

منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)