پرسش :

احتراماً در رابطه با مشکل پیش آمده برای اعضاء کشاورزان تعاونی ... حل اختلاف و مشکل حاصله با فتوای آن حضرت حاصل و مودّت و برادری با حُکم شرعی آن حضرت عمیق‌تر خواهد شد. در سال ... به تعاونی سازمان اعلام نموده تراکتور اونیورسال ... تومان و فرگوسن دو برابر آن است با پرداخت یک دوم بهاء در نوبت قرار می‌گیرید بعد از 6 ماه مجدد اعلام نمودند در صورت پرداخت یک دوم بهاء باقیمانده یک ماه بعد تراکتور را تحویل می‌گردد. تعاونی ما عیناً مراتب را به اعضاء اعلام متقاضیان کل بهاء هر دستگاه را واریز نمودند. 1. سازمان قیمت تراکتور را اعلام و متقاضی پرداخت نموده آیا شرعاً عقد معامله جاری شده و رسمیت دارد خاصّه آنکه سازمان زمان تحویل را هم تعیین نموده؟ 2. آیا سازمان با وجود اعلام قیمت قطعی و دریافت آن می‌توانست به جای تحویل تراکتورها و خسارات وارد فقط هر ساله افزایش قیمت اعلام نماید. 3. آیا سازمان ملزم به پرداخت خسارت تأخیر در تحویل و عدم کارکرد ناشی از عدم تحویل می‌باشد؟ 4.آیا پس از 5 سال که سازمان تعدادی را تحویل داده می‌توانست به جای مبلغ اولیه، چند برابر آن را مطالبه نماید. 5. آیا یکسال بعد از تحویل و صدمه فاکتور و وصول کامل بهاء تراکتور به قیمت ... تومان سازمان می‌تواند به شرکت بگوید شما حق فروش ندارید و در صورت فروش باید به نرخ روز مابه‌التفاوت را به قیمت روز به ما (سازمان) بپردازید؟ 6. حتی سازمان بگوید 5 سال بعد هم اگر بفروشید به نرخ همان روز باید به کسر مبلغ فاکتور شده باقیمانده اضافی را به سازمان بپردازید؟ 7. آیا می‌شود کالائی را با توافق فروخت و بهاء آن را دریافت نمود و تحویل نداد و به جای تحویل قیمت‌ها را بالا برد و پس از تحویل و صدور فاکتور و با گذشت یکسال بگوید کالای خریداری شده را در صورت فروش به بهاء بیشتر سود حاصله را باید به فروشنده بپردازید؟

پاسخ :
جواب 1: هر گونه معامله با شخصیت حقیقی یا حقوقی بعد از انعقاد و تمامیت آن، لازم و نقض آن غیر جائز مگر در صورت خیار غَبْن و مانند آن و یا با اقاله و توافق طرفین.
جواب 2: هر گونه شرط که در ضمن عقد قرار می‌گیرد، در صورت مشروع بودن، لازم و تخلّف از آن غیرجائز مگر با تراضی طرفین.
جواب 3: تأخیر پرداخت کالای فروخته شده یا تأخیر تسلیم بهای آن بدون رضایت طرف مقابل جائز نیست.
جواب 4: شرطی که بعد از تمام شدن عقد، مطرح می‌شود لازم نیست.
جواب 5: افزودن قیمت یا کم کردن کالا یا تغییر جنس مرغوب به غیر مرغوب جائز نیست.
جواب 6: خسارت تأخیر تسلیم کالای فروخته شده به عهده فروشنده است.
جواب 7: تمام احکام مزبور در بندهای فوق مخصوص به تحقق معامله است نه مقاوله و گفتگو، یعنی اگر اصل معامله انشاء نشد، ولی گفتگوی مقدماتی به عمل آمد و زمینهٴ حق اولویت با دریافت مقداری از پول فراهم شد، افزودن قیمت و مانند آن جائز است، و اگر خریدار در اثر تضییع حق اولویت، متضرّر شد، می‌تواند خسارت ناشی از غَرَر را از فروشنده مطالبه کند.
جوادی آملی، 12/10/1374

منبع: esra.ir