پرسش :

من دختري محجبه هستم و وظايف ديني خود را به خوبي انجام مي دهم اما واقعاً نمي دانم به اين کارهايي که انجام مي دهم اعتقاد دارم يا نه! يا حتي فکر مي کنم آيا آخرتي است يا نه؟. خيلي دوست دارم ايمان قلبي خود را به طور کامل افزايش دهم به طوري که ديگر اين مساله ها به ذهن من نرسند. گاهي اوقات ديگران را امر به معروف و نهي از منکر مي کنم اما پس از اندکي در ذهن با خود مي گويم آيا خودم به اين مسائل اعتقاد دارم که ديگران را بدان دعوت مي کنم. خواهش مي کنم در اين زمينه ها نهايت ياري را به من رسانيد تا از اين سردرگمي بيرون آيم.

پاسخ :
دغدغه داشتن، حس کنجکاوی، تفکر و تدبر درباره رفتارها، اعتقادات، و باورهای زندگی برای انسان خردمند، طبیعی و شایسته تحسین است. دوره نوجوانی دوره بسیار حساس، هیجان انگیز، همراه با تغيیرات شگرف بدنی، فکری، روانی و تجربه های جدید است، دوره نوجوانی دوره یافتن هویت می باشد. بنابر این شک کردن، وسوسه داشتن، انتقاد کردن، درباره مسائل مهم زندگی برای کسانی که می خواهند خودشان را بیابند و اعتقاداتشان را از حالت تقلید گونه به اعتقادات پایه دار تبدیل کنند، امری منفی نیست بلکه پدیده عادی در فرایند رشد می باشد.
با این مقدمه نکاتی در ادامه ارائه می‌گردد که امیدوارم مفید واقع شود:
1.پرسشگر محترم شما در سنّی قرار دارید که روان شناسان آن را دوره نوجوانی می گویند. دوره نوجوانی در وسط دو دوره بزرگ سالی و کودکی قرار دارد؛ شما نه کودک دیروز هستید که هر چیزی را که بزرگترها بگویند بپذیرید و نه بزرگسال هستید که اکثر چیزها را خودتان در اثر اندوخته ها و تحلیل عقلانی بتوانید بررسی کنید.
2.به گفته دانشمندان روان شناسی، نوجوان از نظر شناختی می تواند مسائل انتزاعی از قبیل مذهب، اخلاق و سبک زندگی های متفاوت را بررسی کرده و مورد ارزیابی نظامدار قرار دهد. نوجوان استدلال می کند، در ذهن او استدلال منظم شکل می گیرد که امکان مقایسه راه حل های مختلف برای حل یک مسئله و انتخاب پاسخ بهتر را فراهم می آورد. محتوای فکر گسترش و عمق می یابد.[1] اما با وجود تمام پیشرفت فکری، و شکل گیری تحلیل و قضاوت، او هنوز از نظر ثبات و قدرت فکری باز هم در حال گذار از مرحله کودکی به بزرگسالی است. قدرت درک و قضاوت او تا جایی گسترش و عمق می یابد که انعطاف پذیر، باز، همه جانبه نگر، و سازگار شونده با راه های جدید باشد.
3.نوجوانی دوره هویت یابی: نوجوانی از این نظر بسیار مهم است که دوره هویت یابی است. در این زمان است که سوال اساسی فرد در مورد «هویت خود» (من کیستم) مطرح می شود. باید این سوال حل شود، شخص باید «خود انگاره» با معنایی را شکل دهد که علاوه بر پیوستگی گذشته، یک جهت گیری نسبت به آینده را شامل شود. اریکسون می گوید: این شکل گیری و پذیرش هویت فرد، تکلیف کاملاً دشوار و اضطراب زاست که در آن نوجوان باید نقش ها و ایدئولوژی های مختلف را برای انتخاب مناسب ترین آن ها تجربه کند و بیازماید. افرادی که از این مرحله با یک احساس هویت قوی بیرون می آیند، آماده هستند تا با یک احساس بسط یافته از اطمینان به خود و اعتماد به نفس با بزرگسالی آتی خود رو به رو شوند. در این سنین، گروه های اجتماعی که نوجوان با آن ها همانند سازی می کند بسیار تأثیر گذاراند. این گروه ها می توانند رشد مطلوب هویت فرد را تحت تأثیر قرار دهند.[2] بنابر این توجه داشته باشید باید نهایت دقت را در انتخاب دوستان و هم چنین انتخاب الگوها داشته باشید چرا که تأثیرات ناخودآگاه دارند و رفتار را تحت تأثیر قرار می دهند.
4.نوجوان و جوان همان طور که زمینه های پیشرفت برایش فراهم است و در مسیر خود شناسی و خدا شناسی قرار گرفته است همان طور در معرض سقوط هم قرار می گیرد.

راهکار پیشرفت در زندگی یک جوان
1.علم اندوزی: تحصیل، کسب دانایی، ارزشمند ترین گوهری است که انسان می تواند آن را به دست آورد و در مسیر زندگی استفاده کند و چراغ هدایت زندگی هر انسانی علم اوست. خواندن کتاب های دینی راه افزایش دانایی در مسیر اعتقادات است. انسان فاقد آگاهی، قادر نخواهد بود که تکالیف الهی خود را بشناسد.
2.تفکر: راه تحصیل علم استفاده از تفکر دیگران است که در صفحات کتاب و غیره مکتوب می باشد اما در فرآیند زندگی و موقعیت های مختلف، تفکر شخصی است که می تواند راهکار ارائه کند. به عبارت دیگر علم اندوزی قدرت تفکر انسان را بالا می برد و بهتر می تواند حوادث، و مشکلات را بررسی، تحلیل و از پس آن بر آید. پس سعی کنید که شخصیتی متفکر داشته باشید.
3.ایمان: منظور از ایمان اعتقاد قلبی به آفریننده جهان، و دستورات و فرامین او توأم با تسلیم به آن ها می باشد. هر چه ایمان قوی تر باشد ظهور و بروز آن در ابعاد بیشتری در وجود انسان تجلی می کند.[3]
4.عمل: در قرآن اعمال مثبت موجب رشد و تکامل انسان شده و موجب شکوفایی استعدادهای نهفته مومنان می شود: و مومنان چون لشکر و نیرو های کفار را به چشم سر دیدند گفتند این همان جنگی است که خدا و رسولش از پیش به ما وعده دادند و خدا و رسول او راست گفتند و جز بر ایمان و اطاعت آنان نیفزود».[4]

تاثیر عمل در ایمان
بر اساس تعالیم اسلامی عمل در علم و ایمان تأثیر به سزایی دارد. از طرفی ایمان باعث می گردد تا فرد بیشتر به انتخاب و عمل روی آورد و از طرفی دیگر عمل صالح موجب افزایش علم و ایمان فرد شده و زمینه را برای ارضای مناسب و معقول نیازها فراهم می آورد. بنابر این بهترین عمل این است که شما انجام می دهید اعمال و تکالیف دینی را انجام می دهيد و دیگران را به کارهای شایسته تشویق می کنید و از کار های بد باز می دارید. انجام دادن وظایف الهی ضمن این که انگیزه پیشرفت شما را تقویت می گرداند، و احساس وجود خدا را در زندگی خود تجربه می کنید، اصل ایمان، نگرش، و تعهد دینی شما را هم افزایش می دهد. ایمان، بینش شخصی انسان را توسعه می دهد و موجب می شود در تحولات زندگی گزینه های درست را انتخاب کنید تا به اهداف خود برسید.
5ـ از جمله امکاناتی که امروزه در اختیار نسل جوان قرار دارد و باید از این جهت خدا را سپاس گفت وجود مراکزی است که اعلام آمادگی برای پاسخ گویی به سوالات مردم نموده اند. مراکز متعددی وجود دارند که به شکل های مختلف آماده ارائه رایگان اطلاعات و پاسخ گویی به سوالات و شبهات مردم و نسل جوان می باشند از جمله این مراکز، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه و مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی می باشد که با متخصصین رشته های مختلف (کلام، قرآن، حدیث، حقوق، سیاست، تاریخ، مشاوره و فلسفه) به شکل اینترنتی و تلفنی پاسخ گوئی می باشند.

نتیجه
هر چند دوران حساس جوانی دوره غلیان تفکر و اندیشیدن می باشد، اما چون که بنیه های اساسی آن هنوز ثبات نیافته، در معرض اشکالات بی شماری قرار می گیرد. و اگر جوان به دانش افزایی، فکر کردن، انجام کارهای نیکو بپردازد و در کارهایش خدا را به یاد داشته باشد می تواند راه پیشرفت دینی، عقلانی، اخلاقی، اجتماعی و غیره را با موفقیت طی کند و به اهدافش خواهد رسید.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.شرفی، محمدرضا، دنیای نوجوان، تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت آموزشی، انتشارات تربیت، ‎۱۳۷۰.
2.نجفی قوچانی، سیدمحمدحسن، سیاحت غرب: سرنوشت ارواح بعد از مرگ، تهران: قدیانی، 1391.
3.باجی، عیدی، روشهای آسان در تقویت ایمان، قم: نوید اسلام، 1383.
4.بختیاری، آفاق، عوامل تقویت و تضعیف ایمان در روایات و آیات قرآن، ایلام: رامان، 1390.
5.دستغیب، سیدعبدالحسین، ایمان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1387.
6.سبحانی تبریزی، جعفر، ایمان و آثار سازنده آن، قم: موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع)، 1391.

پی نوشت ها:
[1].لطف آبادی، حسین، روان شناسی رشد 2، نوجوانی، جوانی و بزرگسالی، تهران، سمت، 1384، ص 36.
[2].دوان شولتز، نظریه های شخصیت، ترجمه کریمی، یوسف، و همکاران، نشر ارسباران، چاپ پنجم، 1384، ص 332.
[3].کرباسی، منیژه، و کليان، منوجهر، مسائل نوجوانان و جوانان، پیام نور، 176.
[4]. احزاب / 22.

منبع: اندیشه قم