پرسش :

آيا دختران از نظر شرعي و عرفي مي­توانند از پسران خواستگاري کنند؟

پاسخ :
بخش نخست
1. خواستگاري توسط مرد يا خويشان و دوستان نزديك مرد انجام مي‌گيرد. اگر چه در برخي فرهنگها يا ملتها خواستگاري دختر از پسر معمول و رايج مي باشد اما توجه داشته باشيد که آن چه که مطابق طبع فطري بشر است خواستگاري مرد از زن مي‌باشد و عكس آن بر خلاف اين طبيعت است؛ زيرا مرد به عنوان جنس مذكر هميشه خواهان است و زن خواسته، از مرد طلب و عشق مطلوب است راز زن حيا، عفت، ناز و كرشمه[1] به قول ويل دورانت «زن فقط زنده است كه معشوق باشد و توجه كردن به او ماية حيات او است؟»[2]
در داستان آدم و حوا ـ عليهما السّلام ـ نيز خواستگاري از طرف جنس مذكر يعني حضرت آدم ـ عليه السّلام ـ انجام شد[3] به همين دليل بسياري از دخترها دوست دارند، پسرها به خواستگاري آنان بيايند تا به زندگي مشترك و همسري با هم رضايت دهند.
2. اما در عين حال تلاش غير مستقيم در امر خواستگاري (از مرد) مطلوب و پسنديده است به اين معنا كه اگر واقعاً به جواني پاك، متدين، اهل زندگي و برخوردار از ويژگي‌هاي مطلوب برخورد نموديد و در يك كلام او را شايسته همسري خود تشخيص داديد، مي‌توانيد ازدوستان خود، افراد فاميل (كه مورد اطمينان باشند) و معلمي خيرخواه به عنوان پيك و رابط استفاده نماييد تا با طرح مساله به صورت غير مستقيم به شخصيت شما آسيبي نرسد.[4]
1. اقدام به خواستگاري از طرف خانواده دختر هيچ منع شرعي ندارد و اين مسأله يعني طرح پيشنهاد ازدواج از طرف زن به مرد در تاريخ اسلام بي‌سابقه نيست همان گونه كه حضرت خديجه (س) وقتي به خصوصيات ايماني و اخلاقي رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ واقف شدند، به آن بزرگوار پيشنهاد ازدواج دادند. البته شايسته است اين موضوع را در چارچوب فرهنگ، رسم و رسوم جامعه ببينيد.
بخش دوّم
اقدام به خواستگاري از سوي دختر هيچ منع شرعي ندارد. البته به شرطي كه با اذن پدر باشد و رضايت او جلب شده باشد، امّا چنين فردي بايد به تبعات منفي اين اقدام نيز توجه داشته باشد.
الف) درست است كه اقدام به خواستگاري از آشنايي‌هاي پيشين حكايت مي‌كند امّا هر آشنايي منجر به دل بستگي و محبت به يكديگر نمي‌شود و ممكن است به پيوندي خجسته و ميمون و تشكيل خانواده‌اي موفق نيانجامد... به ديگر سخن دختر جوان تشنة محبت، عشق و در جستجوي تأمين نيازهاي عاطفي خويش است و گاه نمي‌تواند تشخيص دهد كه همة جوانان در اظهار علاقه و ابراز محبت صادق نيستند.[5]
ب) امكان پاسخ منفي از سوي پسر يا خانواده و وابستگان او نبايد مورد غفلت و بي‌توجهي واقع شود. بنابراين بايد همانند پسري كه اقدام به خواستگاري مي‌كند و جواب رد مي‌شنود، او نيز خود را براي شنيدن پاسخ منفي آماده نمايد. چه بسا اتفاق مي‌افتد كه علي‌رغم تمايل دختر و پسر به زندگي مشترك، وابستگان دو طرف از اين وصلت و پيوند جلوگيري مي‌كنند. از اين رو احتمال اين كه دختر از نظر رواني، روحي و عاطفي آسيب‌پذير شود، وجود دارد.
ج) بر فرض كه اين خواستگاري به سرانجام برسد و به ازدواج ختم شود، دختر جوان بايد خود را براي سركوفتها و منت‌گذاري‌هاي احتمالي، برچسب‌ها وانگ‌ها از سوي پسر و خانواده او و حتي از سوي خانواده خود مهيا نمايد، چرا كه ممكن است با بروز هر مشكلي در خانواده سيل تحقير‌ها و تهمت‌ها متوجه او شود.
از نظر عرفي، اقدام به اين كار به صورت مستقيم چندان مطلوب و پسنديده نيست و بهتر آن است كه بستگان دختر در صورت وجود شرايط لازم، به صورت غير مستقيم در اين امر خدا پسندانه اقدام نمايند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
حسینی، سیدمهدی، فنون همسریابی و همسرگزینی برای دختران، تهران: ساوالان،1390.
مظاهری، علی اكبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، 1390.
امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1387.
رادمنش، مسلم، سوالات خواستگاری: مبانی انتخاب همسر و چگونگی شناخت خواستگار، تهران: رسانه تخصصی، 1389.
یزدانی، محمود، یک انتخاب مناسب (همسر گزینی در بیست گام)، مشهد: آهنگ قلم، 1385

پی نوشت ها:
[1]. اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، تهران، شركت چاپ و نشر بين الملل سازمان تبليغات اسلامي، 1380، ص 169.
[2]. مقيمي حاجي، ابوالقاسم، جوانان و روابط، انتشارات مركز مطالعات حوزه، چاپ اوّل، 1380، ص 6 (به نقل از لذات فلسفه، ص 122).
[3]. صدوق، علل الشرايع، دارالكتب الاسلاميه، ج1، ص18.
[4]. ر.ك: افروز، غلام علي، مباني روان شناختي ازدواج، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1380، ص 98.
[5]. اميني، ابراهيم، پيشين، ص 183.

منبع: اندیشه قم