پرسش :

شخصى (براى این‌که بعد از فوتش ورثه خود را از ارث محروم کند و یا این‌که براى خود در قیامت حسناتى بجا آورده باشد) مبلغى را در زمان حیاتش به من مى‌‏داد (و گاهى هم مى‏گرفت) و مى‏گفت من این پول را به تو مى‏بخشم به دو شرط: 1- هر موقع این پول را خواستم، به خودم برگردانى. 2- بعد از فوتم این پول را به یکى از دو نفر (که تعیین کرده بود) بدهى، و آنان مخیرند هر طور که صلاح دانستند خرج کنند. آخرین دفعه به اتّفاق رفتیم در بانکى که حساب جارى داشت، کلّیه موجودى خود را از حساب جارى در همان بانک به حساب پس‌‏اندازى به نام‏ من ریخت، و از آن تاریخ این پول قانونا و عرفا در اختیار من قرار گرفت و از اختیار خودش بیرون آمد، دو روز قبل از فوتش مبلغى از آن پول را براى حجّى که خریده بود خواست که من از بانگ گرفتم و به او دادم، بقیه پول در بانک موجود است و من هیچ‏گونه تصرّفى در آن نکرده‌‏‌ام. اکنون که این شخص فوت کرده است تکلیف من چیست؟ 1- اگر پول را به اشخاص مورد نظر بدهم آیا مدیون ورثه او نیستم و از ورثه حقّى ضایع نمى‌‌‏شود؟ و اگر اشخاصى که پول را باید به آنان بدهم از گرفتن پول خوددارى کنند (کما این‌که یکى از آنان که از ائمّه جماعت است و با سوابق کامل و آشنایى که از اخلاق و رفتار خانواده متوفّى دارد پول را نپذیرفت، و گفت من مرد این میدان نیستم) در این صورت تکلیف من چیست؟ و آیا این بخشش با کیفیت یاد شده شرعى است؟ 2- چون وصیت‌نامه از نوع وصیت‌نامه‏هاى چاپى است و متوفّى در مورد این عبارت: «ثلث مال خود را تعیین کرد» چیزى از ثلث تعیین نکرده و جلو آن خط کشیده، آیا مى‌‏شود ثلث این پول را به نیابت از او خرج کرد یا نه؟ در خاتمه بعضى از روحانیون عقیده دارند که چون پول را به حساب شما ریخته و در قبض شماست، بخشش درست نیست در صورتى که این پول در اختیار من است؟ 3- در مورد خمس و زکات چون در مسأله جاهل بوده و حساب سال نداشته است (ولى در امور خیریه و کارهاى خیر و نذورات تا حدّ توان شرکت داشته) ورثه مرحوم از محضر آن مرجع عالیقدر تقاضاى گذشت و طلب مغفرت را درباره این کوتاهى از طرف متوفّى دارند؟


پاسخ :
ج‏ 1- در فرض مرقوم اگر قصد جدّى بخشش نداشته پول به ورثه مى‏‌رسد، و در مورد وصیت در زائد بر ثلث موکول به اجازه ورثه است.
ج‏ 2- ثلث را باید بدهید به کسانى که تعیین کرده تا با نظر خود در خیرات براى میت صرف کنند.
ج‏ 3- ورثه باید تمام بدهى مالى او را از ترکه او (پیش از عمل به وصیت و تقسیم ارث) اداء نمایند، و براى امرزش مرحوم امیدوار به عفو و غفران خداوند متعال باشند.
منبع: استفتائات امام خمینی(ره)، ج‏3، ص418