وسواس در واقع، فکر یا تصویرى است که به رغم اراده انسان، به هشیارى (ذهن) وى هجوم مى آورد، سازمان روانى را تحت سیطره خود قرار مى دهد و اضطراب گسترده اى را در فرد بر مى انگیزد[1].

این افکار مزاحم، غالباً بیمار را به تکرار برخى کارها و اعمال بى فایده وا  مى دارد. بیمار با اینکه مى داند این افکار و اعمال غیرمنطقى و بى فایده است؛ اما نمى تواند خود را از چنبره آنها رهایى بخشد بلکه خود را مجبور به انجام آنها مى بیند. این اعمال اجبارى، زندگى فرد را مختل مى کند و وقت زیادى را از او مى گیرد. علاوه بر اینکه واکنش منفى اطرافیان را نیز برمى انگیزاند و موجب تمسخر یا مخالفت علنى دیگران مى شود. در نتیجه این روند به پنهان کارى، تردید، تشویش، عدم اعتماد به نفس و در مراحل شدیدتر تهاجم و صدمه به دیگران، افسردگى و... مى انجامد[2].
بنابراین «وسواس» یکى از بیمارى هایى است که از  پیچیدگى زیادى برخوردار است و در صورتى که درمان نشود، زندگى فردى و اجتماعى بیمار را مختل مى کند و مشکلات جدى ترى نیز براى اطرافیان فرد وسواسى به وجود مى آورد.

وسواس بر دو گونه است:

1. وسواس فکرى عبارت است از: عقاید، افکار تکانه ها یا تصاویر ذهنى پایدارى که مزاحم و نامناسب مى نمایند و به اضطراب یا پریشانى آشکار منجر مى شوند.
فرد وسواسى به خوبى مى داند که این وسواس هاى فکرى، محصول ذهن خود او هستند و از خارج تحمیل نمى شوند.

2. وسواس هاى عملى رفتارهایى تکرارى (مانند شستن، منظم کردن، بازبینى) یا اعمال ذهنى (مانند دعا کردن، شمارش، تکرار واژه ها به آرامى) هستند که هدف آنها پیشگیرى یا کاهش اضطراب و پریشانى است؛ نه به دست آوردن لذت یا رضایت[3].

در دوران کودکى و نوجوانى، احتمال ابتلا به وسواس وجود دارد؛ همچنان که در بزرگ سالى نیز چنین است. متوسط سن شروع در مردان پایین تر از زنان است؛ یعنى، بین شش تا پانزده سالگى براى مردان و بین بیست تا سى سالگى براى زنان بیش تر پیش مى آید. در بیشتر موارد شروع این اختلال تدریجى است؛ ولى در بعضى موارد شروع حاد و ناگهانى نیز دیده شده است[4].
بنابراین همچنان که «بزرگ سالان به وسواس مبتلا مى شوند، کودکان نیز مبتلا مى شوند با این تفاوت که بزرگ سالان به غیرمنطقى بودن افکار یا اعمال وسواسى آگاهى دارند؛ ولى ممکن است کودکان فاقد آگاهى و شناختى کافى براى انجام این قضاوت باشند»[5]. البته نمودهاى اختلال وسواس فکرى - عملى در کودکان، به طور کلى شبیه به نمودهاى آن در بزرگ سالى است[6].

پی‌نوشت‌ها‌:
[1]. دادستان، روان شناسى مرضى تحولى، تهران: انتشارات سمت، ج 1، ص 147.
[2]. حائرى، شناخت وسواس و درمان آن، انتشارات مجمع ذخائر اسلامى، 1377، ص 42.
[3]. DSM_IV، متن تجدید نظر شده راهنمایى تشخیصى و آمارى اختلال هاى روانى، ص 686 و 687، چاپ چهارم، 2000.
[4]. همان.
[5]. همان، ص 687.
[6]. همان، ص 690.
 
منبع: اختلالات رفتارى، ابوالقاسم بشیرى؛ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، قم: دفتر نشر معارف، 1387.

در این زمینه حتما بخوانید: