پرسش :

اضطراب امتحان چیست؟


پاسخ :
معمولاً همه ی ما قبل از امتحانات یا سایر رویدادهای مهم زندگی تا حدی دچار نگرانی یا تنش می شویم. نگرانی اندک در عمل می تواند به ارتقای سطح انگیزه ی ما کمک کند.
برخی از دانش آموزان و دانشجویان در هنگام امتحان، به ویژه امتحانات سرنوشت ساز، دچار تشویش شدید می شوند و ضربان قلب شان تند می زند و دست های شان می لرزد و عرق می کنند و احساس می کنند ذهن شان خالی شده است. آن ها به اهمیت امتحان و عدم موفقیت خود می اندیشند و همین اندیشه اضطراب آن ها را بیش تر می کند و عملکردشان را بیش تر تحت تأثیر قرار می دهد.
دانشجویان و دانش آموزان ممکن است به هنگام امتحان آثار گوناگونی از اضطراب را، از یک احساس نگرانی و ناراحتی ساده تا فراموشی مطالب درسی، احساس منگی یا حتی ابتلا به بیماری جسمی، تجربه کنند.
اضطراب امتحان احساس پریشانی و ترس قابل ملاحظه و فراگیر است که قبل، حین یا حتی بعد از امتحان ظاهر می شود و باعث کاهش عملکرد، ضعف در یادگیری یا افت نمرات درسی می شود.
موفقیت در امتحانات، اعم از امتحانات درسی مقاطع مختلف تحصیلی، آزمون های ورودی دانشکده ها و دانشگاه ها و امتحاناتی که در دوره های آموزشی مختلف برای ارزیابی قابلیت های خاص برگزار می شوند، معمولاً از اهمیت زیادی برخوردارند و نقشی تعیین کننده در زندگی انسان دارند؛ از این رو یکی از نگرانی های عمده ی دانش آموزان و دانشجویان نگرانی آن ها درباره ی امتحانات است. خوش بختانه در اغلب مواقع این نگرانی ها تا حدی است که آثاری مثبت به همراه دارد و موجب افزایش سطح انگیزه، توان یادگیری و کارآیی شخص در امور تحصیلی و امتحانات می شود. اما گروهی از افراد به هنگام برگزاری امتحان یا قبل از آن، آن قدر آشفته و مضطرب می شوند که توان تجزیه و تحلیل و قدرت یادگیری یا یادآوری مطالب را از دست می دهند و بعضاً دچار وقفه ی ذهنی می شوند. این افراد معمولاً دچار اضطراب امتحان هستند، نوعی اضطراب موقعیتی که به لحاظ ایجاد رنج و پریشانی زیاد و تأثیر سوء بر عملکرد تحصیلی و نمرات درسی، از آن به عنوان یک مشکل روان شناختی مهم یاد شده است.
بسیاری از افراد دچار اضطراب امتحان بر این باورند که مشکل شان چاره ناپذیر است، از این رو برای رفع مشکل خود یا هیچ گونه اقدامی نمی کنند یا این که به راه حل های نامناسب و ناکارآمد روی می آورند. در حالی که پژوهش ها نشان داده اند که راهکارهای بسیار سودمند و مؤثری برای غلبه بر اضطراب امتحان وجود دارد و با بهره گیری از آن ها می توان تنش و اضطراب را به خوبی مهار کرد، عادات مطالعه و مهارت های امتحان دادن را ارتقا بخشید و موفقیت در امتحانات را تضمین کرد.
امتحان بخشی جدایی ناپذیر از زندگی انسان طی دوره های مختلف تحصیلی است و مهم ترین روش ارزیابی استعداد فردی است.
برای ارزیابی و توصیف تغییر رفتار در نیل به اهداف آموزشی از امتحان استفاده می کنند.
اضطراب امتحان تقریباً همه گیر است و نبود آن در دانش آموز یا دانشجویی که امتحان مهمی داشته باشد غیر معمول می باشد.
عموماً اضطراب امتحان در میزان موفقیت افراد تداخل می کند، که ممکن است قبل، حین یا پس از امتحان رخ دهد.
گاهی آن را نوعی از اضطراب عملکردی می دانند و به صورت احساسی است که فرد در موقعیت های بسیار مهم از نظر عملکرد تجربه می کند. معمولاً در سطوح مختلف، از سطح خفیف که باعث افزایش هشیاری فردی است تا سطح شدید که منجر به اختلال در عملکرد است، دیده می شود.

منبع: اضطراب امتحان: پیامدها و راه های کنترل آن، نجف طهماسبی پور، تهران: نشر قطره، چاپ اول (1390).

در این زمینه بیشتر بخوانید:

تغذیه در افزایش بازده فکری و کاهش اضطراب امتحان چه نقشی دارد؟

والدین برای کاهش اضطراب امتحان فرزندشان بهتر است چه رفتارهایی داشته باشند؟

توصیه‌های مفید به دانش آموزان و دانشجویان در خصوص شرکت در یک امتحان کدام‌اند؟

قبل از شروع مطالعه یا شرکت در جلسه امتحان چه مسائلی می‌بایست در نظر گرفته شود؟

راه‌های غلبه بر اضطراب امتحان بر اساس نظریه RET (عقلانی-هیجانی) کدام‌اند؟

برای غلبه بر افکار نگران کننده در خصوص امتحان چه باید کرد؟

برای مهار اضطراب امتحان و تنش‌های بدنی چه اقداماتی به عنوان پیشگیری مطرح هستند؟

آمادگی برای امتحان چه کمکی در جهت کاهش اضطراب امتحان می‌کند؟

روش‌های پیشگیری از اضطراب امتحان کدام‌اند؟

پژوهش‌های انجام گرفته در خارج از کشور درباره اضطراب امتحان چه نتایجی ارائه کرده است؟

پژوهش‌های انجام گرفته در داخل کشور درباره اضطراب امتحان چه نتایجی داشته است؟