بسیاری از افراد به بیماری‌های مزمن کلیوی مبتلا هستند، ولی از این وضع خود خبر ندارند. نشانه‌های اولیه بیماری‌های کلیه، بسیار جزئی و کم اهمیت به نظر می‌رسند و به همین دلیل ممکن است افراد چندین سال با این نشانه‌ها زندگی کنند و شکایتی هم نداشته باشند. اما همین مشکلات کوچک می‌توانند به نارسایی کلیه منجر شوند. بهتر است از نشانه‌های بیماری‌های کلیوی آگاه باشید. اگر شما، اعضای خانواده و یا دوستانتان در هر مرحله‌ای از بیماری و یا سلامتی باشید، آگاهی از این نشانه‌ها می‌تواند شما را از خطرات بیشتر در امان دارد.
 

اغلب اوقات، چنانچه مشکلی در کارکرد کلیه‌ها صورت پذیرد، اولین نشانه‌های آن در وضعیت ادرار مشاهده می‌شود. اگر نشانه‌های زیر را مشاهده کردید، اولین کاری که باید انجام دهید مراجعه به پزشک متخصص است:
- دفعات مکرر ادرار در شب
- مشاهده ادرار کف آلود و رنگ پریده
- ادرار تیره رنگ
- دفع ادرار به همراه خون
- احساس درد و فشار به هنگام ادرار کردن
- تجربه بیماران در این مورد چه بوده است:
- بعداز اینکه ادرار کرده و از دستشویی خارج می‌شوید، همچنان احساس درد و فشار دارید، اما ادراری برای دفع مجدد وجود ندارد.
- هنگامی که برای دفع ادرار به دستشویی می‌روید؛ هیچ ادراری دفع نمی‌شود و یا با فشار زیاد ادرار را به صورت قطره‌ای دفع خواهید کرد.
- رنگ ادرار تا حدی به رنگ خون نزدیک است که تصور می‌کنید در حال دفع خون هستید.
 

عدم کارکرد صحیح کلیه‌ها، منجر به جمع شدن مایعات در بدن و بروز ورم می‌شود. این ورم در نقاطی مانند پاها، مچ دست، شکم و حتی صورت نیز ایجاد شده و با درد همراه است.
تجربه بیماران در این مورد چه بوده است:
- مچ دست و پاها تا حدی ورم می‌کنند که ممکن است حتی فکر کنید کفش‌هایتان تنگ شده‌اند.
- ممکن است در کنار علایمی مانند ریزش مو و کاهش وزن بدن، صورت‌تان تپل‌تر به نظر برسد. این در واقع ورم صورت است.
- ورم در مچ پاها، احساس درد و خستگی را به حدی می‌رساند که حتی نمی‌توانید راه رفتن را تا کوچه بعد ادامه دهید.

کلیه سالم، هورمونی به نام اریتروپوئیتین تولید می‌کند عامل حمل اکسیژن توسط گلبول‌های قرمز خون است. اگر کلیه از کار بیفتد، تولید این هورمون نیز متوقف خواهد شد. این مسأله منجر به کاهش میزان اکسیژن در گلبول‌های خون و نهایتاً سلول‌های مغز و ماهیچه‌های بدن می‌شود.
کمبود اکسیژن در سلول‌های بدن نیز خستگی آنها و بدن را در پی خواهد داشت. بیماران این خستگی را چطور توصیف کرده‌اند:
- احساس خستگی به طور مداوم همراه شماست و هیچ نیرویی در بدن خود حس نمی‌کنید.
- تمایل به خوابیدن، بیشر و بیشتر می‌شود. به محض اینکه از محل کار به خانه می‌رسید، اولین چیزی که احساس می‌کنید، نیاز شدید به خواب است.
- حتی اگر هیچ کاری انجام ندهید، همیشه احساس خستگی می‌کنید؛ درست مانند اوقاتی که کار زیادی انجام داده و خستگی امان شما را بریده است.

کار کلیه، حذف مواد زائد از خون است. اگر کلیه‌ها کم کار شده یا از کار بیفتد، این مواد زائد وارد خون می‌شوند که می‌تواند بثورات پوستی و حس خارش شدید را ایجاد کند.
تجربه بیمارانی که این وضعیت را درک کرده‌اند:
- این وضعیت، یک خارش عادی در بخشی از پوست نیست. احساس می‌کنید تمام بخش‌های سطحی و زیرین پوست، می‌خارند.
- برای رفع خارش، ممکن است حتی از بُرس نیز استفاده کنید و به سبب خاراندن بسیار، به پوست خود صدمه بزنید.

تجمع اوره و سایر مواد زائد در بدن، باعث می‌شود که طعم مواد غذایی را متفاوت حس کنید. ممکن است این مسأله حتی علاقه شما را به خوردن گوشت و سایر مواد غذایی کم کند و وزن‌تان به شدت کاهش یابد.
تجربه بیمارانی که این وضعیت را درک کرده‌اند:
- احساس می‌کنید که مشغول لیسیدن یک تکه آهن کثیف هستید.
- هر چقدر هم اشتها داشته باشید، علاقه‌ای به غذا خوردن ندارید.
- قبل از اینکه دیالیز کنم به همین خاطر نزدیک به پنج کیلو وزن از دست دادم.

مواد زائدی که به خاطر کم کاری یا نارسایی کلیوی در بدن انباشته شده است منجر به بروز حالت تهوع و استفراغ می‌شود.
تجربیات بیماران در این باره:
- علاوه بر خارش شدید، حالت تهوع امان‌تان را می‌بُرد. تقریباً تمام مدت بالا می‌آورید و نمی‌توانید هیچ چیزی را در معده‌تان نگه دارید.
- حالت تهوع نمی‌گذارد شما چیزی بخورید. من حتی قرص‌های فشار خونم را هم نمی‌توانستم بخورم.

تنگی نفس به دو دلیل به مشکلات کلیوی مربوط می‌شود: اول اینکه تجمع مایعات اضافی در بدن منجر به کاهش عملکرد ریه‌ها می‌شود. عامل دوم کاهش میزان اکسیژن در خون است که علاوه بر سایر سلول‌های بدن، سلول‌های بافت ریه را نیز با مشکل مواجه می‌کند.
تجربیات بیماران در این باره:
- وقتی تنگی نفس به سراغتان بیاید، وضعیت بسیار بد می‌شود. به این دلیل که هر لحظه ممکن است دچار تنگی نفس شوید و به زمین بخورید و آسیب ببینید، ترجیح خواهید داد بیشتر بنشینید و کمتر حرکت کنید.
- خوابیدن مشکل می‌شود. تنگی نفسی که به سراغتان می‌آید احساس غرق شدن را به شما القا می‌کند و به سختی می‌توانید نفس بکشید.
- اگر بخواهید مسیر طولانی راه بروید یا از چند پله بالا بروید، احتمالاً دچار مشکل خواهید شد و به شدت خسته و بیحال می‌شوید.

کم خونی ناشی از نارسایی کلیوی باعث افزایش احساس سرما در شما می‌شود. ممکن است حتی در یک اتاق گرم هم سردتان شود.
تجربیات بیماران در این باره:
- گاهی به حد لرز سردتان می‌شود.
- احساس سرمای زیاد در هر شرایطی ممکن است پیش آید. حتی زمانی که هوا بسیار بسیار گرم است، سرما برایتان غیر قابل تحمل خواهد بود.

کم خونی و کاهش میزان اکسیژن در خون به علت نارسایی کلیه، باعث می‌شود که مغز شما هم به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکند. این مسأله منجر به سرگیجه، توهم و بروز مشکل در سیستم حافظه و تمرکز می‌شود.
تجربیات بیماران در این باره:
- شاید به یاد بیاورید که هفته گذشته چیزی را به همسرتان یادآوری کرده‌اید، اما نمی‌دانید در مورد چه چیزی حرف زده‌اید. حتی گاهی این وضعیت برای دو روز قبل هم پیش می‌آید. همچنین تمرکز خود را برای کارهایی مانند حل جدول و مطالعه از دست می‌دهید.
- همیشه احساس خستگی و گیجی می‌کنید.
- اگر دوست داشته باشید در کارها مشارکت کنید، ممکن است به صورت ناگهانی دچار سرگیجه شوید. شاید تصور کنید این مسأله به خاطر کاهش میزان قند خون است، اما مشکل جای دیگری است.

برخی از افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ممکن است درد شدیدی را در پشت، پهلوها و یا پاهای خود احساس کنند. نارسایی پلی کیستیک کلیه، باعث ورم و درد شدید خواهد شد.
تجربیات بیماران در این باره:
- اگر دردهایی در پهلوها یا پاهای خود حس می‌کنید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. شاید علت آنها آغاز بروز بیماری‌های کلیوی باشد.
- در تمام ساعات شب و روز، احساس درد در پشت، پهلو یا پاها امان‌تان را می‌بُرد؛ حتی نمی‌توانید از جایتان حرکت کنید.
به یاد داشته باشید، برای آگاهی از جزئیات بروز هر نشانه، باید به پزشک مراجعه کنید. در اغلب موارد، آزمایش خون و ادرار نیز توسط پزشک برایتان تجویز می‌شود.

منبع: دانستنی‌های پزشکی، محمد جواد واعظی، قم: نوید حکمت، چاپ اول (1396)

در این زمینه بیشتر بخوانید: